Tíminn - 11.04.1976, Blaðsíða 37

Sunnudagur 11. april 1976.
TÍMINN
37
Q Hjarta
störfin um tima. Lækningaaöferð
okkar var samblanda af vin-
gjarnlegum áhuga og áskorun að
gefast ekki upp. Sigurinn var
unninn, þegar fanginn brosti i
fyrsta skipti eða varð bálvond-
ur...”
Þessi lækningaaðferð hefur i
rauninni alveg sömu áhrif og
kjaftshögg herlæknisins frá
Schwaben. Hinn feigi er vakinn
aftur til lifsins.
Til þess að árangur náist, er
skilyrði að aðstoðarmennirnir
hafi sjálfir trú á áframhaldandi
lifi. Ef þeir eru sjálfir ör-
væntingarfullir, getur komið fyrir
að fjöldi manns deyi af sálrænum
orsökum. Austurriski geölæknir-
inn Viktor E. Frankl staðfestir
það. Hann var i fangabúðum
Þjóðverja.
,,I vikunni millu jóla og nýárs
1944 til 1945 dóu miklu fleiri en
nokkru sinni áður i fangabúðun-
um. Astæðan var hvorki erfiðari
vinna, verra fæði, breyting á
veöurlagi eða farsóttir. Astæðan
fyrir þvi, að fangarnir hrundu
svona niður, var miklu frekar sú,
að þeir höfðu flestir vonazt til að
komast heim um jólin.
Þegar jólin nálguðust og blöðin
gáfu enga von um bætt ástand,
urðu fangarnir helteknir ör-
væntingu og vonbrigðum. Það
hafði þau áhrif á mótstöðukraft
þeirra, að fjöldi þeirra dó.”
Ef tekið er tillit til allra þessara
frásagna, er varla nokkur vafi á
þvi að „sálrænn dauðdagi”jer til.
Spurningin er aftur á móti sú,
hvernig geta sálræn áhrif verið
banvæn.
Að sjálfsögðu eru íil margar
kenningar. En engin þeirra hefur
verið visindalega sönnuð. Dr.
Stewart G. Wolf, prófessor við
læknadeild háskólans i Oklahoma
hefur sett fram eina athyglis-
verðustu skýringunum á dauða af
sálrænum orsökum.
Hann heldur að hér sé um að
ræða „óeðlileg köfunarviðbrögð”.
Þessiköfunarviðbrögð er að finna
hjá flest öllum fuglum og spen-
dýrum. Þegar dýrin kafa, slær
hjartað hægar og þannig sparast
súrefni, meðan þau eru i kafi.
„Hjá nútimamönnum hefur
komizt ruglingur á þetta kerfi”,
heldur prófessor Wolf fram. Þess
vegna geta skapazt öfgakennd
áhrif við vissar aðstæður þannig
að hjartað slær hægar eða hættir
jafnvel að slá. „Þannig deyr dólk
oft af óþekktum orsökum, eða þá
að dauðaorsökin er ranglega álit-
in önnur.” Skýring próf. Wolfs er
svohljóðandi:
„Taka má dæmi um
manneskju, sem hefur sterka
löngun til að deyja, en frumstæð-
ar hvatir, uppeldi eða aðrar
veigamiklar ástæður hindra hanai
þvi að fremja sjálfsmorð á venju-
legan hátt. — Ég get vel imyndað
méraðtilfinningin: „Þaðerkom-
inn timi til að binda endi á allt
saman” komi óeðlilega köfunar-
viðbragðinu af stað. Heilinn send-
ir þá einföld boð til hjartans:
„dey!”
Prófessor Wolf er einn um
þessa kenningu. Meirihluti sér-
fræðinga álitur dauða af sálræn-
um orsökum vera „hindrun á
starfsemi allra liffæra, sem er
ósamræmanleg lifinu, eftir að
vissu marki er náð og leiöir til
dauða.” Þannig kemst Klaus
Dietrich Stumpfe að orði i bókinni
„Der psychogene Tod”.
En hann getur heldur ekki sagt
i smáatriðum hvað veldur sál-
rænum dauðdaga.
Súvitneskjaerþvi ekkienn fyr-
ir hendi. A hinn bóginn hafa lækn-
ar um allan heim komizt að raun
um, að sálrænn dauði getur átt
sér stað i ýmsum myndum. í þvi
sambandi hefur komið i ljós að
ýmiss konar þjóðleg hugtök yfir
dauðann hafa við læknisfræðileg
rök að styðjast.
Hún dó daginn, sem spá-
konan hafði spáð henni
að hún mundi deyja.
Fólk getur raunverulega dáið
af hjátrú, af „brostnu hjarta” af
þvi að það fær ekki lengur að
stunda atvinnu sina og það er
hægt að skammast sin svo mikið
að maður deyi af þvi. 1 öllum
þessum tilfellum getur dauðinn
haft sálrænar orsakir, eins og
dæmi sanna.
43 ára kanadisk kona dó af hjá-
trú. Hún hafði verið skorin ipp á
þvagblöðrui sjúkrahúsi i Ottawa.
Aðgerðin var auðveld og
heppnaðist vel. Þrátt fyrir það
var konan látin eftir klukkutima.
Læknarnir gátu enga skýringu
fundið á þessum dauðdaga. En
þegar þeir gerðu fyrirspurnir hjá
ættingjum hinnar látnu, kom
eftirfarandi i ljós: I bernsku hafði
spákona nokkur spáð henni, að
hún myndi deyja, þegar hún væri
43 ára á ákveðnum degi.
Hún var þvi sannfærð um, að
hún mundi ekki lifa það af að
gangast undir uppskurð, þegar
hún var 43 ára — og gerði það
heldur ekki.
Brostiðhjarta er algeng dauða-
orsök, þegar gift fólk missir
maka sinn eftir langt hjónaband.
„Dauði eiginkonunnar getur haft
veigamiklar breytingar i för með
sér og leitt til þess, að maðurinn
deyi sjálfur fljótlega,” segir
prófessor Jores.
Rannsókn, sem framkvæmd
var i Bretlandi er þessari athugun
til staðfestingar. Af 4486 ekkju-
mönnum dóu 213 hálfu ári eftir að
þeir misstu konuna eða fyrr. Tala
dauðsfalla var 40 af hundraði
hærri en hjá jafngömlum mönn-
um, sem höfðu ekki misst konu
sina.
önnur staðreynd, sem kom i
ljós, var enn athyglisverðari:
Tala ekkjumanna, sem létust af
hjartaáfalli var meira en 60 af
hundraði hærri en giftra manna á
sama aldri.
Það er ekki hægt að skýra
þennan mismun eingöngu með
breytingum á liffærum. Orsökin
hlýtur að minnsta kosti að ein-
hverju leyti að vera sálræns eðlis.
Eftir dauða eiginkonunnar vildu
mennirnir ekki lifa lengur og dóu
vegna þess að „hjartað brast”.
Prófessor Arthur Jores telur
eina tegund af sálrænum dauða
vera mögulega, þegar fólk verður
að hætta störfum. Hann rannsak-
aði lifsferil embættismanna i
Hamburg, til þess að komast að
raun um hvers vegna svo margir
eftirlaunamenn deyja, skömmu
eftir að þeir hætta störfum. Hann
komst að eftirfarandi:
„1 þjóðfélagi, þar sem svo til
eingöngu er krafizt vinnu og
skyldurækni af embættismönn-
um, lifirembættismaðurinn alveg
fyrir starfið. Við að fara á eftir-
laun hættir hann starfi, sem hann
hefur þar að auki lifað fyrir. Lif
hans hefur hvorki tilgang né tak-
mark lengur og það rlður honum
að fullu.”
Fólk getur skammast sin svo
mikið að það deyi. Aður fyrr
trúðu læknar ekki að það gæti átt
sérstað. Dæmin sánna hins vegar
að svo er.
Stálhraustur ungur
maður fellur skyndilega
saman
Atján ára piltur var dændur i
átta vikna varðhald vegna smá-
vægilegs afbrots. Þegar hann
kom i fangelsið var hann stál-
hraustur.
Fjórum vikum seinna kvartaði
hann undan svefnleysi og óþol-
andi samvizkubiti. Hann var sett-
ur i nákvæma rannsókn, en ekk-
ert fannst athugavert.
Það kom að þvi að hann var lát-
inn laus. Nú varð þetta átján ára
ungmenni að horfast i augu við
fólk, sem þekkti hann og vissi um
vixlspor hans.
A leiðinni heim til sin frá
fangelsinu féll pilturinn saman.
Seinna kvartaði hann undan
miklu hungri og þorsta og stuttu á
eftir varð hann meðvitundarlaus.
Við rannsókn kom i ljós öllum il
undrunar, að hann hafði fengið
sykursýkiskast. Það var allt of
mikill sykur i blóðinu.
Læknarnir reyndu allt til að
bjarga piltinum. En ekki einu
sinni insúlingjafir gátu minnkað
blóðsykurinn. Pilturinn dó.
Þegar hann var krufinn, trúðu
læknarnir ekki sinum eigin aug-
um. Sykursýki stafar yfirleitt af
truflun á starfsemi briskirtilsins.
f þetta skipti var briskirtillinn
algerlega heilbrigður. Það var
greinilegt aðungi maðurinn hafði
„skammazt sin til dauða”.
(Þýttogendursagt MM.)
BÆNDUR
SÚG-
þurrkun
E/ns og undanfarin ár
smiðar Landssmiðjan hina
frábæru H-12 og H-22
súg þurrkunarblásara
Bldsararnir hafa hlotið einróma
lof bændo fyrir afköst og endingu
Sendið oss pantanir ydar sem fyrst
Eggjaframleiðendur
Hinir gömlu, góðu timar eru komnir aftur
og Teigur býður aftur upp á landsins beztu
hænuunga — nýtt norskt kyn.
Aukin framleiðsla. Tryggið ykkur unga
hið allra fyrsta.
TEIGUR S.F. Mosfellssveit. Simi 91-66130.
CONCERTONE
Fyrsta tlokk
AAAERÍSKAR
,KASETTUR''
d hagstæðu
verði:
C-90 kr. 515
-60 kr. 4 10
Sendum gegn
stkröfu hvert d land sem er
ÁRMÚLA 7 - SÍMI 84450
TRABANT UMBOÐIÐ
INGVAR HELGASON
Vonarlandi v/Sogaveg, símar 84510 og 84510
Pétur Sigurðsson
forstjóri
Landhelgisgæzlunnar
segir:
,,Ég hef átt Trabant
bifreið frá 1967
og aðra frá 1974.
Að mínu áliti er Trabant ein bezta
smábifreið, sem ég hef ekið."
Vorum að fd sendingu
af Trabant-bifreiðum
VERÐ KR.
525.000
Innifalið í verði:
Ryðvörn og frdgangur
Verð til öryrkja: Fólksbifreið kr. 364.000.
Lán kr. 150.000. Útborgun kr. 214.000.
Gott heimili
i nágrenni Reykjavíkur óskast fyrir 28 ára
mann, sem þarfnast nokkurrar umönnunar,
en er ekki erfiður í umgengni. Hann getur
unnið algeng störf undir stjórn.
Upplýsingar gefa félagsráðgjafar Klepps-
spítala, simi 3-81-60.
Aðalfundur
Alþýðubankans h.f.
verður haldinn laugardaginn 24. apríl 1976 i
Súlnasal að Hótel Sögu í Reykjavík og hefst
hann kl. 13.30.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. 18. gr. sam-
þykkta hlutafélagsins.
2. önnur mál, sem bera má upp skv. 17. gr.
samþykktanna.
Aðgöngurniðar að fundinum verða afhenfir
hluthöfurn þriðjudaginn 20. apríl, rniðviku-
daginn 21. apríl og föstudaginn 23. apríl í af-
greiðslusal bankans að Laugavegi 31, í
Reykjavík, á venjulegurn opnunartírna hans.
Bankaráð Alþýðubankans h.f.
Herrnann Guðmundsson forrn.
Björn Þórhallsson ritari.