Tíminn - 11.04.1976, Blaðsíða 40

fornado
þeytidreifarinn
góö vinnslubreidd
nákvæmar stillingar
einnig fyrir sáningu
Guöbjörn Guójónsson
Heildverzlun Siðumúla 22
Simar 85694 & 85295
SÍS-FÓIMJH
SUNDAHÖFN
Raunvísindastofnun Háskóla íslands:
Hafa
hannað
nýtt
staðar-
ákvörð-
unar-
tæki
sem byggist á radíóbylgjum sem
gerfitungl senda frá sér
gébé Rvik — Hjá Raunvisinda-
stofnun háskólans hefur verið
hannað mjög nákvæmt staðar-
ákvörðunartæki, sem byggt er á
sendingum gervitungla. Ekki er
vitað tii aö slikt tæki hafi verið
notað i islenzkum skipum en
erlendis hafa tæki þessi einkum
verið notuð i herskipum, land-
helgisgæzlu— og rannsóknaskip-
um, og fyrirsjáaniegt er að þau
verði tekin i notkun i flutninga- og
fiskiskipum. Þetta er talið vera
nákvæmustu staðsetningatæki
sem til eru i heiminum i dag.
Hönnun islenzka staðarákvörð-
unartækisins og vinna við það tók
um tvö ár, en það var Marteinn
Sverrisson, verkfræðingur hjá
raunvisindastofnuninni sem
hannaði tækið og lauk þeirri
vinnu seint á siðasta ári. Mar-
teinu vinnur nú að skýrslugerð
um tæknilega lýsingu á tækinu, en
ákvörðun um framleiðslu á tæk-
inu biður, þar til hún liggur fyrir.
Þó er Ijóst, að islenzka tækið
verður ódýrara en slik tæki af er-
lendri gerð, enda er það forsenda
fyrir framleiðsiu hér. Timinn
ræddi stuttlega við Martein
Sverrisson og Þorbjörn Sigur-
geirsson, forstöðumann eðiis-
fræðistofu Raunvisindastofnunar
háskólans.
Arið 1964 hófst reglubundin
notkun gervitungla til staðar-
ákvarðana innan sjóhers Banda-
rikjanna, en áður höfðu sér-
fræðingar unnið að rannsóknum
og tilraunum á þessu sviði um
fimm ára skeið á vegum flotans.
Arið 1967 leyfði flotinn birtingu
allra gagna um rannsóknir
þessar og heimilaði almenna
notkun gervitunglanna og smiöi
tilheyrandi tækja til staðar-
ákvarðanna.
Hingað til hefur staðsetningar
tækni þessi einkum verið notuð i
herskipum, landhelgisgæzlu— og
rannsóknarskipum, en fyrir-
sjáanlegt er að hún verður brátt
tekin upp i flutninga— og fiski-
skipum. Einnig hentar tækni
þessivel flugvélum á langflugi til
leiðréttingar öðrum siglingar-
tækjum. A landi eru gervitunglin
notuð við landmælingar og gegna
þar sama hlutverki og stjörnu-
athuganir til að ákveða hnatt-
stöðu.
Það má fullyrða að stað-
setningaraðferð þessi sé sú
nákvæmasta og öruggasta, sem
völ er á fyrir skip á hafi úti. Hún
er jafn örugg hvar sem er á
heimshöfunum og henni má beita
hvernig sem veðri er háttaö.
Hægt er að fá staöarákvörðun,
sem aðeins skeikar um nokkra
tugi metra og á landi geta endur-
teknar mælingar á sama stað
gefið nokkurra metra nákvæmni,
ekki aðeins sem svarar lengd og
breidd, heldur einnig hæð.
Gervitungl þau sem hér um
ræðir,heita Transit eða NNSS, en
hafa hlotið islenzka nafnið
siglingatungl. Brautir þeirra
liggja yfir pólana, hæðin er um
1000 km. yfir jörðu og umferðar-
timinn um 7 stundarfjórðungar.
Sem stendur eru sex slik tungl á
lofti, en i undirbúningi er að
senda hiðsjöunda á loft i sumar.
Siðast var tungl sent upp 1973, en
hin fimm hafa verið yfir 5 ár á
lofti.
Notkun siglingatunglanna
byggist á radióbylgjum sem þau
senda frá sér með mjög stöðugri
tiðni. Radiómerkin berast til
jarðar með hraöa ljóssins, svo
timinn sem þau eru á leiðinni,
margfaldaður með ljóshraðanum
er vegalengdin milli tungls og
móttakara.
Uppsetning móttakara, eða
staðarákvörðunartækis I skip,
myndi i dag kosta a.m.k. tiu
milljónir króna, en tölvuþarftil
að vinna úr hinum flóknu út-
reikningum sem berast frá
tunglunum. Tæki það sem smíðað
Marfeinn
Sverrisson
verkfræðingur
við hið nýja
staðar-
ákvörðunartæki.
— Tímamynd: G.E.
var hja Raunvisindastofnun, er
mun ódýrara en erlend tæki af
sömu gerð, en það er einnig for-
senda fyrir framleiðslu þeirra hér
á landi. Tölvukostnaðurinn er
mikill, en fer minnkandi með
hverju árinu sem liður, vegna
þess hve framleiðslutækninni,
fleygir ört fram. Yrði tæki
þetta t.d. mjög hagkvæmt I notk-
un i islenzku varðskipunum.
Mikil vinna er við undirbúning
á framleiðslu sliks tækis, en
Marteinn Sverrisson, verkfræð-
ingur vinnur nú að gerð skýrslu
um tæknilega lýsingu á tækinu.
Ekki myndu mörg islenzk fyrir-
tæki hafa bolmagn til að fram-
leiða slik tæki, en I þvi sambandi
heíur fyrirtækið Iðntækni þó verið
nefnt á nafn.
JÁhugamanna- |
I leikflokkar: |
(Frumsýna j
(50 leikrit (
= MÓ-Reykjavik. —Alls verða E
= um 50 leikrit frumsýnd á =
= vegum áhuga ma nnaleik- =
= flokka hér á landi i vetur. Er j|
= það mun meira en að undan- =
= förnu, og að sögn Helgu j|
= Hjörvar hjá Bandalagi is- s
S lenzkra leikfélaga, fer það s
S stöðugt I vöxt að ýmis félög =
= út um land sýni leikrit. Þá g
s cru sifellt fleiri leikfélög =
1 stofnuð og starfa mörg j|
= þeirra af mikluni krafti. =
S Það er meira um það nú en ^
= áður, að islenzk leikrit séu =
= tekin til sýninga og eins er j|
E það að léttir farsar eru ekki =
= eins vinsælir og áður. Þá Ie
s hafa þrjú islenzk verk verið =
|j frumflutt á sviði af áhuga- E
| mönnum i vetur,' ög öll hlotið =
E mjög góðar undirtektir á- E
= horfenda. =
E Að meðaltali taldi Helga s
E að leikritin væru sýnd 10 til =
= 12 sinnum. Sum væru að =
= sjálfsögðu sýnd mun oftar, =
H en önnur i færri skipti.
E Kostnaður við að setja j|
= leikrit á svið er orðinn mjög =
= mikill, og kostnaður við leik- =
= stjórn er t.d. orðinn á þriðja =
= hundrað þúsund. Þá kostar =
= sviðsbúnaður og búningar jj
H sitt, og er þvi ekki óvarlegt =
E að áætla að uppsetningar á =
= leikriti fariyfir hálfa milljón =
E króna og oft nálgast E
= uppsetningin milljónina. Þó =
E eru engin laun greidd til M
= leikaranna. =
1 Greiddur er styrkur að E
= upphæð 90 þúsund fyrir hvert =
= islenzkt leikrit, sem sett er á EE
= svið, úr rflússjóði og er =
E framlagið bundið þvi skil- E
= yrði, að framlag sem a.m.k. =
= nemi 50% af þeirri upphæð, =
= komiúr viðkomandi sveitar- =
s sjóði. E
= Að sögn Helgu Hjörvar fer =
= þaðvaxandi að sveitarsjóðir s
E leggi verulegar fjárhæðir til =
= að styrkja áhugaleikfélögin. E
= Hins vegar væri þvi ekki að =
= leyna að styrkur rikisins =
j| hefði minkað á liðnum árum =
= miðað við kostnað, þvi áður |j
E fyrr hefði verið talað um að =
= hann næmi þeirri upphæð, =
E sem kostnaðurinn við leik- E
= stjórnina næmi. =
IlllllllllllllllllílllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllÍ
Blönduós:
Fá nú 20 sek
lítra af 71 gr
heitu vatni

Mó-Reykjavik— Nú er búið að
bora niður á 1170 m. dýpi við
Reyki á Reykjabraut en þar er
unniö að borunum eftir heitu
vatni fyrir Blönduós. Vatnið
hefur aukizt jafnt og þétt eftir
þvi sem neðar dregur, og eru nú
komnir um 20 litrar á sekúndu
af 71 gráðu heitu vatni.
Borunarmennirnir eru nú
farnir i páskafri og verða i þvi i
10 daga, en siðan verður tekið til
við borun á ný. Aætlað er að
bora niður á 1800 til 2000 m. dýpi
og eru mjög góðar horfur á að
þarna fáist nægilega mikið heitt
vatn fyrir hitaveitu handa
Blönduósi.
Einar Þorláksson sveitastjóri
á Blönduósi sagði i gær að strax
og borun lyki, yrði gerð áætlun
um kostnað við hitaveitu fyrir
Blönduós en að þeirri kostn-
aðaráætlun lokinni verður tekin
ákvörðun um frekari fram-
kvæmdir.
í landnámi Ingólfs:
Afrétturinn sett-
ur undir stjórnun
FJ—Reykjavik. — Fundur um
afréttarmái var haldinn i Höfða
i Reykjavík iaugardaginn 27.
marz, að frumkvæði afréttar-
nefndar ölfushrepps. Sátu fund-
inn fulltrúar sveitarféiaga, sem
afréttarlönd eiga I landnámi
Ingóifs og sérfræðingar frá
Rannsóknastofnun land-
búnaðarins, Landgræðsiu rikis-
ins, Búnaðarsambandi Suður-
iandsogmenn frá teiknistofunni
Höfða, sem vinna að skipuiagi i
ölfusi.
Á fundinum i Höfða var eftir-
farandi samþykkt samhljóða:
1) Að öll beit hrossa verði útlok-
uð af afréttinum, sem hlutað-
eigandi bæjar- og sveitarfélög
hafa umráðarétt yfir.
2) Sauðfé verði ekki hleypt á af-
rétti og sameiginleg beitilönd,
sem að dómi landgræðslu-
st jóra eru ofsetin, fyrr en eftir
20. júni. Jafnframt verði ekki
leyft að beita afréttinn eftir
fyrstu réttir.
. 3) Fundurinn samþykkti að
fylgzt skuli með gróðri i af-
réttar- og heimalöndum i
landnámi Ingólfs, og að stefnt
skuli að þvi að innan 5 ára
verði komið á itölu i samræmi
við beitarþol.
4) Fundurinn samþykkir að
beina þvi til sveitarstjóma i
landnámi Ingólfs að þær
tilnefni einn mann hver I
stjórn afréttarmála. stjórn
þessi skal hafa með höndum
eftirlit á afréttinum. Formað-
ur verði landgræðslustjóri og
sé hann sjálfkjörinn.
Undir þetta skrifuðu viðstadd-
ir fulltrúar með fyrirvara um
samþykki sveitarstjórna sinna,
en þeir voru frá Reykjavik,
Kópavogi, Hveragerði, ölfus-
hreppi, Grafningshreppi, Úing-
vallahreppi, Kjalarnesi og Mos-
fellshreppi.