Tíminn - 17.12.1976, Síða 10

10
Föstudagur 17. desember 1976
Einar Ágústsson í útvarpsumræðunum:
LITLAR LÍKUR Á
SAMNINGI í BRÁÐ
— en bróðum getur það orðið beggja hagur að gera gagnkvæma samninga
1 fyrrakvöld var útvarpaö
umræðum um tillögu til þings-
ályktunar, sem Lúövik Jósefsson
o.fl. flytja þess efnis aö Alþingi
lýsi yfir, aö ekki veröi gerðir
neinir samningar viö aðrar þjóöir
um veiöiheimildir i fiskveiöiland-
helgi tslands. Viö umræöuna
flutti Einar Agústsson utanrikis-
ráðherra svohljóöandi ræöu:
Herra forseti. Háttvirtu áheyr-
endur. Tillaga sú, sem hér liggur
fyrir fjallar um þaö, aö vegna
veikrar stöðu helztu fiskistofn-
anna við tsland skuli Alþingi lýsa
þvi yfir við útlendinga, a ð eigi
verði neinir nýir fiskveiðisamn-
ingar um veiðiheimildir í fisk-
veiðilandhelgi tslands gerðir.
Tilefnið er samkvæmt því sem
hér kom fram hjá siðasta hæst-
virtum ræðumanni það, að nokkr-
ar könnunarviðræður hafa farið
fram við Efnahagsbandalagið um
fiskvernd og gagnkvæm fisk-
veiðiréttindi og aðrar viöræður
standa fyrir dyrum. Og það er
auðvitað ágætt að tala um afla út-
lendinga i tillögugreininni en
ræða svo einungis um Efnahags-
bandalag Evrópu.
Þetta jafngildir auðvitaö i
reynd þvi, að við eigum að segja
við Efnahagsbandalagið, að við
höfum ekkert við þá að tala. Það
erekkert samhengi i þvi að segja
annars vegar: Ég hef ekkert við
þig aö tala og svo hins vegar: Nú
skilum við setjast niöur og spjalla
saman. Slikt væri auðvitað arg-
asti leikaraskapur, sem ekki er
orðum að eyðandi. Þó var það
þetta, sem sumir, a.m.k. flutn-
ingsmaður tillögunnar hafa lagt
til, a.m.k. þeir, sem sagt hafa það
bæði á þingi og annars staðar að
auövitað sé ekkert á móti þvi að
tala við þessa menn, eins og svo
oft er komizt að oröi hér og alveg
sjálfsagt að sýna fyllstu kurteisi.
Rikisstjórnin hefur ekki farið
aö með þessum hætti og hefur
ekki trú á þvi, að hann muni leiða
til velfarnaðar. Efnahagsbanda-
lagið fór fram á könnunarviðræð-
ur við okkur skömmú áður en
óslóarsamkomulagið svonefnda
féll úr gildi og öllum veiðum
Breta innan 200 milna fisk-
veiðilögsögu okkar lauk.
óslóarsamkomulagið
stóðst }
t ÓslóaTsamkomulaginu voru
þrjú atriðj, sem einkum voru vé-
fengd af hálfu stjórnarandstæð-
inga, sem sé þau i fyrsta lagi, að
bókun nr. 6 mundi falla úr gildi
um leið og samningurinn við
Breta rynniút. I öðru lagi, að i 10.
grein margnefnds samnings væri
ekki um neina viðurkenningu á
200 milum okkar aö ræöa, og i
þriðja lagi að Bretarnir mundu
ekki hætta veiðum þann 1. des.
s.l. og litið væri að marka yfirlýs-
ingar þeirra um þetta efni.
Við sem tókum þátt i þessari
samningagerð héldum þvi fram,
að öll þessi atriði mundu
standast, og reynslan hefur ótvi-
rætt sýnt, að það álit var rétt. A
hinn bóginn hef ég aldrei haldið
þvi fram, enda aldrei dottið það i
hug, aö þar með væri allur áhugi
Efnahagsbandalagsmanna fyrir
fiskveiðum á Islandsmiðum úr
sögunni fyrir fullt og allt, enda
var skýrt tekið fram I ósló, að
eftir 1. des. s.l. mundi Efnahags-
bandalagið fara með fisk-
veiöimálefni allra bandalagsrikj-
anna, og það var einmitt þess
vegna, sem fundirnir voru haldn-
ir hér i Reykjavik 12.og 25. og 26.
nóv. s.l. og niðurstaða þeirra var
svo sem kunnugt er sú, að gefin
var út sameiginleg yfirlýsing s vo-
íelld:
„Island og Efnahagsbandalag
Evrópu hafa komið sér saman um
að halda áfram viðræðum sin á
milli, er miði að samkomulagi til
lengri tima, þar sem kveðið verði
á um samvinnu á sviði fiskvernd-
ar og stjórnunar á veiði tiltekinna
fiskistofna. 1 viðræðum þessum
verði einnig fjallað um hugsan-
legar gagnkvæmar veiðiheimildir
á fiskimiðum hvors annars um
sig i samræmi við stefnu beggja
aðila á sviði fiskverndar. Viðræð-
urnar munu hefjast fyrir jól.”
Þannig lýkur þessari tilvitnun.
Viðræður i Briissel
1 framhaldi af þessu hefur siðan
veriö ákveðið, að samtöl fari
fram i Briissel undir forystu
sendiherra okkar þar, Tómasar
Tómassonar.en honum til aðstoð-
ar verða embættismenn, þ.á.m.
einn fiskifræðingur, dr. Jakob
Magnússon. Þess vegna skil ég
hreinlega ekki fréttaflutning eins
og þann, sem haföur er frammi i
einu dagblaðanna i dag, en þar
segir:
„Ráðherrar neituðu að nokkrar
viðræður mundu fara fram i des.
Sama daginn og Einar Agústsson
sór þær viðræður af sér i viðtali
við Morgunbiaðið, sendi stjórnar-
ráðið út tilkynningu um, að
viðræðurnar mundu fara fram 16.
og 17. þ.m.” Tilvitnun lýkur.
Hvað er nú hið rétta i þessu? 1
fyrsta lagi segir i frétta-
tilkynningunni, sem ég las áðan
og birt var 26. nóv. að viðræður
muni fara fram fyrir jól: Eru þá
jólin ekki lengur i desem-
bermánuði samkvæmt timatali
þeirra Þjóðviljamanna? Er
kannski búið að ákveða að fresta
þeim, eins og samkvæmt
alþekktri fyrirmynd helztu hug-
myndafræðinga flokksins? Þetta
er eina skýringin, sem ég get
fundiö á þessu. En jafnvel þótt
svo væri, þá er á fleira að lita. 1
viðtali við Morgunblaðið þann 11.
þ.m. er eftir mér haft orðrétt,
með leyfi hæstv. forseta:
„Hins vegar höfum við komiö
okkur saman um að hafa fund i
Briissel 16. og 17. des. undir
forystu Tómasar Tómassonar
sendiherra með aðstoð fiskifræð-
inga að heiman til þess að fara
yfir þá möguleika, sem kunna aö
vera á gagnkvæmum
veiöiheimildum.” Tilvitnun
lýkur.
Við þetta er svo aðeins þvi að
bæta, að tilkynning utanrikis-
ráðuneytisins var fyrst gefin út i
gær, það er þann 14. þ.m. þannig
að eitt rekur sig hér á annars
horn, og ef annar fréttaflutningur
ereftirþessu, þá býð ég nú ekki i
hann. Enblaðið segirmeira i dag,
sem sé þetta:
„Hver trúir þvi, að blaðamenn
ljúgi upp tölum um skipafjölda og
veiðimagn án þess að hafa hið
minnsta fyrir sér i þeim efnum.
Þvi trúir enginn”, segir blaðið að
lokum. En er það alveg vist, að
enginn trúi sliku um einhverja
blaöamenn.innlendaeða erlenda,
sem t.d. halda þvi fram, að is-
lenzkir ráðherrar hafi svarið
fyrir allar viðræður i des. þrátt
fyrir þær yfirlýsingar, sem ég
áðan vitnaði til? Ég get látið
öðrum eftir að dæma um þetta.
Óskiljanlegt moldviðri
Annað og meira en ég áður
greindi frá höfum við ekki gert i
þessu máli, og allt það moldviðri,
sem reynt hefur verið að þyrla
upp i kringum þetta, er mér al-
gerlega óskiljanlegt. Og þó er
kannski ein skýring, sem má
hugsa sér. Og hún er sú, að hæst-
virtir stjórnarandstæðingar séu
að koma þvi inn hjá þjóðinni, að
við, sem þessi mál hafa aðallega
mættá, séum svo varhugaveröir i
þessum efnum, að við sitjum á
svikráðum við land og lýð, séum
landráðamenn og ætlum ekki ein-
ungis að seljá frumburöarréttinn,
eins og maður er nú orðinn vanur
Einar Agústsson
að heyra, heldur ætlum við nú að
gefa hann, láta útlendina hafa
hann fyrir bókstaflega ekki neitt,
ekki nokkurn skapaðan hlut,
nema svona kannski þá eins og
eina veizlu úti i Brússel, eöa ein-
hvers staðar annars staðar þar
sem góð veitingahús er að finna.
Hæstvirtur 2. þingmaður Aust-
firðinga, Lúðvik Jósepsson, var
að tala hér áðan um siðferðis-
brest okkar, og þaö er auðvitað
vel við hæfi, sér i lagi þegar haft
er i huga, að hann telur svo sem
engu máli skipta, hvort rétt
er haft eftir blaðamönnum eða
ekki. Nei, góðir áheyrendur,
þessu er ekki þannig varið.
A næsta fundi ætlum viö að-
eins að taka við og hlusta á
hugmyndir Efnahagsbandalags-
' manna um þau tvö atriði, sem
sameiginlega yfirlýsingin fjallar
um. Við munum hvorki ákveða
stað né stund fyrir nýjan fund, við
munum ekkert aðhafast fyrr en
Alþingi kemur saman að nýju
eftir jólahlé, þannig að það verð-
ur Alþingi sjálft, sem ákveður
það, hvort einhver samningur
verður geröur og þá hvernig, ef
svo skyldi til takast, að Islending-
ar sæju sér hag i einhvers konar
samningsgerð. Og ég trúi ekki
öðru en þvi, að Alþingi treysti sér
til þess að axla þessa byrði og ber
engan kviðboga fyrir þvi, að
innan þessara veggja sé ekki
nægilega mikil yfirsýn yfir fisk-
veiðimál til þess að tryggt verði,
að engin vitleysa verði gerð. Ég
trúi heldur ekki öðru en þvi, að
alþingi
sameiginleg stefna okkar og
Efnahagsbandalagsins i fisk-
verndunarmálum muni gott af
sér leiða fyrir báöa aðila, ef vel
tekst til.
Hagur að koma á
skynsamlegri fiskvernd
Ég skal fúslega viðurkenna, að
ég hef ekki nærri eins mikið vit á
fiskimálum eins og þeir menn
vafaiaust hafa, sem hér tala digr-
um karlarómi svona annan hvern
dag aðmeðaltali um þau efni. En
svo mikið þykist ég vita, að
fiskurinn t.d. við Grænland er
ekki markaður eins og lömb á
fjalli, og það hlýtur þvi einnig að
vera okkar hagur eins og Græn-
lendinga sjálfra, að þar verði
komið á skynsamlegri fiskivernd,
sem engir eru liklegri til að móta
eða hafa áhrif á en einmitt okkar
eigin fiskifræöingar, sem margir
hverjirhafa mikla reynslu i þeim
efnum. Eigum við að hafna þeim
möguleika að hafa áhrif i þessu
efni? Ég segi afdráttarlaust nei.
Hins vegar er ég alveg sam-
mála þvi, að við eigum að fara
okkur hægt i þessum málum öll-
um eins og sakir standa nú og ég
skal rifja upp nokkur þeirra
atriða, sem þessu valda. Þar er
þáfyrsttilmáls aðtaka, aðEfna-
hagsba.idalagið hefur enn sem
komið er enga fastmótaða stefnu i
fiskveiðimálum sinum eins og
hæstvirtur 2. þingmaður Aust-
firðinga benti réttilega á. Siðast i
fyrradag var gerð tilraun i þessa
átt, en hún mistókst fyrir þær
sakir, að ágreiningur var milli
Breta og Ira annars vegar og
hinna 7 hins vegar. Þvi er ljóst, að
erfitt verður fyrir bandalagið aö
ákveða, hvað hægt er að láta i
gagnkvæmum skiptum meöan
svona er ástatt.
1 öðru lagi er vert að nefna það,
að Efnahagsbandalagið stendur
ekki aðeins i viðræðum við okkur
íslendinga um þessar mundir.
Einmitt þessa dagana er verið að
ræða við Norðmenn um gagn-
kvæm fiskveiðiréttindi þeirra, og
gengur þar hvorki né rekur sam-
kvæmt nýjustu fréttum. Þá
standa fyrir dyrum viðræður
bandalagsins við Rússa, en þeir
hafa sem kunnugt er stóraukið
veiöar sinar við Bretlandsstrend-
ur, aðallega á markril, og ég fann
mig knúinn til þess á síðasta
NATO-ráðherrafundi að lýsa al-
veg sérstakri samúð með Bretum
vegna veiöa rússneskra skipa
innan hinnar nýju fiskveiðilög-
sögu Breta og bandalagsins.
Fleiri viðræður standa fyrir dyr-
um hjá þeim, sem mér er aö visu
ekki fullkunnugt um, en get þó
nefnt bæði viöræður við Kanada
og Bandarikin og e.t.v. einhverja
fleiri.
Ástæða að
fara sér hægt
Meöan öll þessi mál eru í jafn-
mikilli deiglu og ég hef hér reynt
að lýsa i stuttu máli, er vitanlega
engin ástæða fyrir okkur nema
siður sé aö fara að ganga fram
fyrir skjöldu og riða á vaðiö með
samningsgerð. Það breytir þó
ekki þeirri skoðun minni, að rétt
sé að kanna ýmis atriði, og að
sama skapi sé óviturlegt að skella
hurðum svo fast, að engin leiö
veröi að opna þær á ný hversu
mjög sem manni kynni slðar aö
vera þörf á þvi að komast inn úr
kuldanum.
Enn er þó auðvitað ótalið það,
sem mestu máli skiptir, en það er
ástand fiskistofnanna, og það er
ekki ætlun min og heldur ekki á
minu færi að draga i efa þá full-
yrðingu, sem i þingsályktunartil-
lögu þeirra þremenninga greinir,
að þar sé eða geti a .m .k. verið um
hættuástand að ræða. Þess vegna
ber okkur að sjálfsögðu að fara að
öllu með gát, og ég get vel endur-
tekið það, sem ég sagði i sjón-
varpsþætti um daginn, aö eins og
nú er ástatt um fiskistofna okkar,
og ekki aðeins hjá okkur, heldur
hjá Efnahagsbandalaginu lika,
þá tel ég næsta litlar likur á að til
gagnkvæmra fiskveiðisamninga
komi i bráð. En min von er sú, að
með skynsamlegri verndun og
nýtingu miðanna þurfi sá dagur
eigi að vera ýkja langt undan, að
það verði beggja hagur að gera
gagnkvæma fiskveiðisamninga
og þess vegna beri ekki að skella
öllu i lás.
útbreiddur
misskilningur
Það virðist vera býsna út-
breiddur misskilningur að mér
eða okkur hinum, sem helzt hafa
farið með fiskveiðimál fyrir okk-
ar hönd, hafi alveg láðst að minn-
ast á það einu oröi, að i gildi væru
tveir samningar við aðildarlönd
bandalagsins, þ.e.a.s. Vestur-
Þjóöverja og Belga, og að við ætt-
um þar með inneign hjá þeim, og
alltaf af og til eru einhverjir aö
finna að þessum meintu mistök-
um okkar. Ég get upplýst bæði
þessa menn og aðra um það, að
þessu hefur ekki verið gleymt og
þetta verður einmitt eitt af þeim
atriðum, sem rædd verða á morg-
un og föstudag, þannig að þessi
ótti er ástæðulaus. .
Mig langar að rifja það hér upp
með nokkrum orðum hvað áunn-
izt hefur i landhelgismálinu
undanfarin 5 ár. Þegar ég og
hæstvirtur 2. þingmaður Aust-
firðinga, Lúövik Jósepsson, þá-
verandi sjávarútvegsráðherra
fórum fyrst til London til þess að
ræða um útfærsluna i 50 milur i
júli 1971, þá voru þær tölur, sem
lagðar voru til grundvallar, eitt-
hvað nálægt þessu, ef ég man
rétt. Bretar 207 þús. tonn, Þjóð-
verjar 130, Færeyingar eitthvað
yfir 20, Belgar 12 og aðrir minna.
Þetta telst mér vera um 370 þús.
tonn, og mest af þessu þorskur,
viðkvæmasta fiskitegundin. Nú
eftir rúmlega 5ár stendur þannig,
að þeir samningar, sem i gildi
eru, eru þessir: Þjóðverjar 60
þús. tonn, Færeyingar 17, Belgar
6500 og Norömenn algerir smá-
munir. Samtals eru þetta um 95
þús. tonn og þar af aðeins um 15
þús. tonn af þorski, Þegar þessir
samningar eru svo skoðaðir enn
betur kemur i ljós, að þýzki
samningurinn gildir til 28. nóv.
1977 eða i tæpt ár, en öllum hinum
má segja upp með 6 mánaða
fyrirvara og nú er landhelgin ekki
lengur 12 milur eins og hún var
þegar við Lúðvik fórum fyrst til
London, nú er hún 200 milur. Nú
erheldur enginn samningur, sem
kveður svo á um, að við skulum
sækja um útfærsluleyfi til vitring-
anna i Haag.
6 ára
samstillt átak
Nú erum við einráðir, nú ráðum
viö sjálfir. Þessu höfum við náð á 5
árum með samstilltu átaki
þjóðarinnar, hagstæöri þróun
hafréttarmála og hæfum sér-
fræðingum i alþjóðarétti. Þó ég
verði að gera hér þá barnalegu
játningu, að ég hef haft mjög
mikla ánægju af þvi að starfa að
þessum málum meö mörgum
góðum og áhugasömum sam-
starfsmönnum úr öllum stjórn-
málaflokkum. Þess vegna sárnar
mér það — og kannski of mikið —
þegar manni eru borin óheilindi á
brýn i þessu lifshagsmunamáli
Islendinga. En þaðmætti kannski
leyfa sér að vona, að ég misskilji
þessa menn, sem tillöguna flytja
og tillöguflutninginn og það sé
máske umhyggjan ein fyrir vel-
ferð lands og þjóðar, sem þarna
liggi að baki. Ég vona að svo sé.
Og ef hún, umhyggjan ein, stjórn-
ar gerðum þeirra, þá er vel, þvi
aðöll hljótum við að óska þess, að
bezti kosturinn fyrir Isiand veröi
fyrir valinu, en flas hefur hingað
til ekki verið talið til fagnaðar.
Þess vegna skulum við flýta okk-
ur hægt og athuga okkar gang.
Við höfum tima til þess núna, viö
ráðum sjálf okkar málum i fyrsta
skipti i mörg hundruð ár.