Tíminn - 31.12.1976, Blaðsíða 19

Föstudagur 31. desember 1976
19
Wmmw
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. R'.stjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiösluslmi 12323 — auglýsinga-
slmi 19523. Verö I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.,
Samstarf um þjóðarhag
Hinn 16. þessa mánaðar voru liðin 60 ár frá form-
legri stofnun Framsóknarflokksins. Hún gerðist
með þeim hætti, að átta þingmenn komu saman og
lýstu þvi yfir, að þeir hefðu stofnað stjórnmála-
flokk, en flokkar á þeim tima voru einkum tengdir
við þingmenn. Stefnuskrá flokksins var samþykkt
skömmu siðar, eða 12. janúar 1917. Hún sýnir
glöggt, að fyrir flokknum vakti að fylgja þjóðlegri
umbótastefnu, eins og jafnan siðan hefur verið leið-
arljós hans. Lokaorð hennar voru á þessa leið:
„Loks vill flokkurinn lýsa þvi yfir, að hann af
fremsta megni vill aftra illvigum flokksdeilum i
þingi og utan þings og stuðla að heiðarlegu og undir-
hyggjulausu landsmálastarfi.”
Stofnun Framsóknarflokksins bar að á mjög
erfiðum timum i lifi þjóðarinnar. Heimsstyrjöldin
fyrri var i algleymingi og þrengdi að efnahag lands-
ins og aðflutningum til þess á margan hátt. Mikill
óróleiki hafði verið i stjórnmálum þjóðarinnar sið-
ustu árin og fáir ráðherrar verið við völd nema
skamma hrið. Gömlu flokkarnir, sem voru tengdir
sjálfstæðisbaráttunni við Dani, voru að leysast upp,
og komnir i marga mola. Þetta var óviðunandi á-
stand á timum, þegar þjóðin þurfti að sameina
kraftana vegna aðsteðjandi erfiðleika. Það var
fyrsta verkefni hins nýja flokks og flýtti raunar
stofnun hans, að samstarf á þingi yrði að setja ofar
sundrungu. Þvi tók hann höndum saman við megin-
flokksbrot gömlu flokkanna um myndun þjóðstjórn-
ar, sem sneri sér fyrst og fremst að lausn hinna
margvislegu vandamála, sem fylgdu styrjöldinni. í
hópi þessara flokka var þó að finna marga hörðustu
andstæðinga hins nýja flokks. Það var ekki látið
ráða ferðinni, heldur hitt að þjóðin þurfti að
sameinast vegna sérstaks vanda.
Ógerningur er að spá þvi, hvernig farið hefði, ef
ekki hefði náðst samkomulag um stjórnarmyndun á
breiðum grundvelli haustið 1916. Þvi hefði vel getað
fylgt mikill afturkippur i sjálfstæðisbaráttunni, ef
þjóðinni hefði mistekizt stjórn sin á þessum árum.
Óhætt er hins vegar að segja, að stjórn Jóns
Magnússonar á árunum 1917-20 er ein hin merkasta.
sem hér hefur verið. Hún fleytti þjóðinni farsællegs
yfir erfiðieika styrjaldarinnar. Hún leiddi sjálf-
stæðisbaráttuna við Dani til góðra lykta. Hún ei
gott fordæmi um, hver viðbrögð þjóðarinnar eiga a?
vera, þegar mikinn vanda ber að höndum. Þá verð-
ur að setja samstarf ofar sundrungu.
Lokaorð stefnuskrárinnar frá 12. janúar 1917 hafa
jafnan verið vegvisir Framsóknarflokksins , þegar
miklir erfiðleikar hafa steðjað að þjóðinni og hún
hefur þurft á samstarfi að halda i stað sundrungar.
Þess vegna beitti flokkurinn sér fyrir þjóðstjórninni
1939, þegar siðari heimsstyrjöldin var fyrirsjáan-
leg. Þess vegna tók flokkurinn höndum saman við
Sjálfstæðisflokkinn sumarið 1974, þegar fyrirsjáan-
legir voru miklir erfiðleikar af völdum nýhafinnar
heimskreppu. Það var skylda stærstu flokka þjóð-
arinnar, þótt margt hafi skilið þá og skilji, að reyna
að bjarga þvi, sem bjargað yrði, þegar aðrir skár-
ust úr leik.
Það verður ekki annað sagt en að þetta hafi tekizt
vonum betur. Meginþorri þjóðarinnar býr óneitan-
lega við góð kjör, þegar gerður er samanburður við
langflestar þjóðir. En gæta verður þess, að það rek-
ur að nokkru leyti rætur til þess, að lifað hefur verið
um efni fram. Áreiðanlega er þvi þörf fyrir aðgætni,
þvi að efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar er engan
veginn tryggt. Þvi er þörf fyrir viðtækt samstarf
um að tryggja efnahagslegt og stjórnmálalegt sjálf-
stæði þjóðarinnar. Með þeim orðum vill Timinn
þakka liðna árið og óska öllum farsæls komandi árs.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Hvers er að vænta
af Carter og Hua?
Horfur í alþjóðamálum um áramótin
SENNILEGA mun athygli
fjölmiðla á árinu 1977 beinast
einna mest að tveimur nýjum
valdamönnum, eða þeim
Jimmy Carter, nýkjörnum
forseta Bandarikjanna, og
Hua Kua-feng, nýorðnum
aðalleiðtoga Kina. Tvö af
þremur helztu stórveldum
heimsins verða þannig undir'
leiðsögn nýrra leiðtoga á árinu
og miklu getur skipt, hvernig
þeim farnast. Að visu er ekki
búiztvið neinum stórbreyting-
um á stefnu Bandarikjanna
undir stjórn hins nýja forseta,
en það getur þó haft mikil á-
hrif hvaða mál það verða sem
hann lætur sitja i fyrirrúmi.
Tekst honum t.d. að ná þvi
markmiði að útrýma atvinnu-
leysiheima fyrir? Slikt myndi
ekki aðeins styrkja hann
heima fyrir, heldur auka álit
Bandarikjanna út á við. Tekst
honum að bæta samstarf
Bandarikjanna við Vestur-
Evrópu og Japan og byggja á
þeim grundvelli nýja samn-
inga við Sovétríkin um tak-
mörkum kjarnorkuvopna og
annars vigbúnaðar? Tekst
honum að bæta sambúðina við
þriðja heiminn? Nái Carter
verulegum árangri á þessum
sviðum, hefurmikið umþokazt
til betri vegar, en slikt er hins
vegar auðveldara sagt en
gert.
Spurningamerkin eru sízt
færri i sambandi við forustu
Hua Kua-feng. Það virðist enn
óráðnara hvert hann hyggst
stefna. Valdabaráttan i Kina
virðist hafa verið harðari en
vitað var um i fyrstu, og henni
virðist enn ekki fullkomlega
lokið. Vel getur farið svo, að
það verði herinn, sem segir
siðasta orðið. En meðan þann-
ig er ástatt i Kina, er erfitt að
spá um framtiðina. Spárnar
eru hins vegar frekar þær, að
Hua muni færa stjórnarfarið i
áttina til meiri stöðugleika og
efnahagslegrar uppbyggingar,
ef hann festist i völdum, en
Mao fyrirrennari hans, sem
lagði áherzlu á ævarandi bylt-
ingarástand. Einkum væri
þetta þó liklegt ef herinn fengi
meiri völd.
Hjá þriðja helzta stórveldinu
Sovétrikjunum, virðist flest i
föstum skorðum undir forustu
hins sjötuga flokksleiðtoga,
Leonid Brésnjef. Sitthvað
virðist þó benda til, að hann
viljikóróna starf sitt meö nýj-
um samningi við Bandarikin
um takmörkun á framleiðslu
kjarnorkuvopna. Þegar mun
afráðið, að þeir Carter og
Brésnjef hittist á næsta ári, en
áður mun Carter ræða við
leiðtoga i Vestur-Evrópu og
Japan. Ef til vill fæst skorið
úr þvi á næsta ári, hvort held-
ur þokast áleiðis í vigbúnað-
armálum, eða allt situr við hið
sama.
ÁRIÐ, sem er að liða, hefur
ekki verið ár mikilla tiðinda i
alþjóðamálum. Kosningarnar
i Bandarikjunum áttu sinn
þátt i þvi. Bandarikin gátu
ekki beitt sér fyrir neinum
meiri háttar aðgerðum meðan
úrslitin voru óviss. önnur riki
voru lika ófús til samninga við
þau á meðan þessi óvissa
hélzt.
Ariö 1976 hefur þvi verið ár
kyrrstöðu og athafnaleysis að
þessu leyti. Hins vegar hafa
engins sérstök óhöpp gerzt og
þróunin, þótt hæg væri, frekar
beinzt i rétta átt. Um þessi
áramót mun rikja meira frið-
arástand i heiminum en dæmi
erum lengi. Þannig má heita,
Hua Kua-feng
að nú eigi sér hvergi staö
vopnuð átök, nema þá minni
háttar vopnaviðskipti milli
skæruiiða i Libanon og milli
skæruliða og herliðs i Ródesiu.
Vonandi er þetta góðs viti. Þá
gera mennsér meirivonirum
það nú en oftast áður, að hægt
verði að ná samkomulagi i
deilum Arabarikjanna og
Israels. Báðir aðilar hafa sýnt
aukin merki þess, að þeir séu
reiðubúnirað vikja nokkuð frá
fyrri kröfum. Flest bendir þvi
til þess, að á árinu 1977, verði
gerðný meiri háttar tilraun til
að ná samkomulagi. Takist sú
tilraun, verða deilur settar
niður i þeim heimshluta, þar
sem striðshætta hefur verið
talin hvað mest. Það má þvi
segja að verulegar vonir séu
bundnar við árið 1977 um, að
ýmsum málum þoki þá i frið-
vænlegra horf eftir kyrrstöðu
ársins, sem er að liða. Varð-
andi þessi efni sem önnur mun
þó hófleg bjartsýni bezt.
A ARINU, sem er að liða, hef-
ur orðið nokkur efnahagslegur
afturbati i flestum vestrænum
löndum eftir að kreppuástand
hafði rikt um skeið. Batinn
hefur þó orðið mun minni en
spáð hafði verið og ýmsir efast
um, að hann haldist áfram
heldur geti nokkur afturkipp-
ur komið til sögu, m.a. vegna
oliuverðhækkunarinnar. Þvi
rikir nú nokkur svartsýni i
þessum efnum i Vestur-
Evrópu i stað þeirrar bjart-
sýni, sem rikti þar um siðustu
áramót.
1 Vestur-Evrópu telst það
sennilega helzt til tiðinda á ár-
inu 1976, að helztu kommún-
istaflokkar þar virðast á all
hraðri leið til hægri og leita
eftir samstarfi við hægri öflin.
Einkum gildir þetta um it-
alska kommúnistaflokkinn og
aðalleiðtoga hans, Berlinguer,
sem nú er dáður allra manna
mest i Þjóðviljanum. Berling-
uer leggur höfuðkapp á að
komast i stjórn með Kristileg-
um demókrötum og segist
reiðubúinn til að vinna það
til, að Italia verði áfram i Nato
og að bandariskar herstöðvar
verði áfram á Italiu. Eftir er
að koma i ljós, hvort hér er um
raunveruleg skoðanaskipti að
ræða eða hina gamalkunnu
hernaðarlist að vinna vigi inn-
an frá.
Þ.Þ.