Fréttablaðið - 27.04.2006, Blaðsíða 67
FIMMTUDAGUR 27. apríl 2006 31
SENDIÐ OKKUR LÍNU
Við hvetjum lesendur til að senda okk-
ur línu og leggja orð í belg um málefni
líðandi stundar. Greinar og bréf skulu
vera stutt og gagnorð. Eingöngu er
tekið á móti efni sem sent er frá Skoð-
anasíðunni á visir.is. Þar eru nánari
leiðbeiningar. Ritstjórn ákveður hvort
efni birtist í Fréttablaðinu eða Vísi eða í
báðum miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Í orðræðu um umhverfismál hér-
lendis undanfarin ár hefur lítið
verið vísað í hugmyndina um hring-
rás í náttúrunni. Það er merkilegt í
ljósi þess að umhverfisvandamál
okkar samtíma, hvar sem er í heim-
inum, helgast mörg hver af því að
hringrásarferlar hafa rofnað eða
verið ögrað á annan hátt.
Ósjálfbær þróun
Við iðnbyltinguna missti samfélagið
sjónar á nokkrum grunnþáttum í
samspili manns og náttúru og tapaði
á örfáum kynslóðum skilningi á
mikilvægi efnahringrása fyrir
mannlega velferð. Þess í stað hefur
efnabúskapur hins iðnvædda hag-
kerfis einkennst af línulegu ferli
með augljósu upphafi og endi. Þessa
aðferð má með réttu kenna við rán-
yrkju og mengun. Hin ýmsu efnis-
legu gæði eru unnin úr ríki náttúr-
unnar, þeirra er neytt af áfergju í
samfélaginu og loks losuð út í nátt-
úruna sem úrgangur. Þetta gat geng-
ið á fyrri stigum iðnaðarsamfélags-
ins en á seinni hluta 20. aldar, þegar
drjúgur hluti heimsbyggðarinnar
hafði iðnvæðst eða bjóst til iðnvæð-
ingar, var ljóst að eitthvað var veru-
lega bogið við þróunina.
Sjálfbær þróun
Þetta gat ekki gengið til lengdar,
þróunin augljóslega ekki haldbær.
Það eyðist sem af er tekið og brunn-
urinn spillist ef æ fleiri míga í hann.
Undir þessum formerkjum kom til
sögunnar hugtakið Sjálfbær þróun
sem allir þekkja nú orðið. Endur-
vinnsla og endurnýting hafa komið
til á síðustu áratugum í síauknum
mæli sem verkleg úrræði til sjálf-
bærrar þróunar. Elst er sú endur-
vinnsla sem arðbærust er, þ.e. þar
sem markaðskraftarnir hafa náð að
virka af sjálfsdáðum. Endurvinnsla
á ýmsum góðmálmum sem seljast á
háu verði er löngu orðin hefðbund-
in. Ljóst er að ef takast á að gera
efnabúskap okkar sjálfbæran og
„hringlaga“ þarf að koma til laga- og
reglugerðarumhverfi sem gerir
endurvinnslu lífræns úrgangs og
annarra lágvirðisefna sæmilega
arðbæra.
Evrópusambandið (ESB) hefur
að mörgu leyti gengið fram fyrir
skjöldu í umhverfismálum og með
EES-samningnum hafa íslensk
stjórnvöld góðu heilli orðið ESB
samferða á þeim sviðum. Þannig
hafa Íslendingar t.a.m. gengist undir
urðunartilskipunina svokölluðu,
1999 / 31 / EB. Hún kveður fast á um
nýja hætti í umgengni okkar við
náttúruna. Helstu nýmælin eru að
föstum úrgangi af lífrænum toga
skal nú beint í aðra farvegi en til
urðunar. Lífrænum úrgangi skal
ekki lengur sópað undir teppið held-
ur ráðstafað inn í góðkynja ferli,
náttúruleg eða manngerð. Markmið
tilskipunarinnar eru tölusett þannig
að á 15 árum frá gildistöku hennar
skulu aðildarríkin draga úr magni
lífræns úrgangs til urðunar niður í
35% af því sem það var árið 1995.
Tvíbent áhrif
Góðar ástæður eru til þess að taka
lífrænan úrgang sérstaklega fyrir.
Lífræn úrgangsefni eru óstöðug og
eru ævinlega á barmi líffræðilegs
niðurbrotsferlis. Eiginleikar þeirra
geta orðið til gagns jafnt sem skaða,
það fer eftir því hvaða ákvarðanir
eru teknar (eða ekki teknar) um
stjórn og skipulagningu við úrgangs-
hirðu og hvernig tekst að framfylgja
ákvörðununum.
Spilliáhrif af niðurbroti lífræns
úrgangs felast m.a. í losun metans
úr urðunarhaugum. Gastegundin
metan er í andrúmslofti jarðar
býsna öflugur upphitari og tefur
útsteðjandi varmageisla frá jörð-
inni tuttugu til fimmtíufalt miðað
við algengustu gróðurhúsaloftteg-
undina, koldíoxíð (fer eftir því
hversu langan tíma er miðað við).
Önnur spilliáhrif felast í því að sig-
vatn frá urðunarhaugum mengast
af nánast öllu því sem í haugnum
kann að vera, sem útheimtir dýrar
„end of pipe“-aðgerðir við að ganga
frá haugnum. Loks má nefna
almennan óþrifnað sem sjá má m.a.
af fuglageri við hefðbundna urðun-
arstaði. Á hinn bóginn geta þessir
sömu eiginleikar lífrænna efna virk-
að sem ótvíræð gæði á formi áburð-
ar og orku ef úrgangshirðu og niður-
brotsferlinu er þannig stýrt.
Rusl eða gull? Málþing í Ráðhúsinu
Á málþingi sem samtökin Gróður
fyrir fólk í Landnámi Ingólfs (GFF)
standa fyrir í dag kl. 16 í Tjarnarsal
Ráðhúss Reykjavíkur verður fjallað
um hvað menn hafa fyrir stafni á
þessu sviði hérlendis. Framsögu-
menn koma nokkrir af landsbyggð-
inni þar sem menn standa frammi
fyrir bæði almennum og sértækum
vandamálum varðandi lífrænan
úrgang. Við hér á höfuðborgarsvæð-
inu getum örugglega lært eitthvað
af reynslu þeirra og áformum. Gerð
verður grein fyrir einkaframtaki á
þessu sviði, framtaki sem gengur
lengra en opinber stefnumótun
gefur tilefni til. Að loknum fram-
söguerindum munu frambjóðendur
til borgarstjórnar Reykjavíkur sitja
við pallborð og gera grein fyrir sinni
sýn á þessi mál. Úrgangur og með-
ferð hans er jú á ábyrgð sveitarfé-
laga samkvæmt lögum. ■
Lífrænn úrgangur – rusl eða gull
UMRÆÐAN
LÍFRÆNN
ÚRGANGUR
BJÖRN GUÐBRANDUR JÓNSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI GFF.
���������
��������������� ��������� �������������������������������
����������������� ����������� ������������������������������������������������������������������������������
�������������������������������������������������������������������������������������������������������
��������������������
������������������������������������������������������������������� ���������������� ����� ��������
������������������������������� ����
����������������������������
����� ����������������������
�������
�� �����������������
�� �������������������
�� �������������������������������������
�� ������ ���
�����������������������������
������������������������
�������
�� �����������������
�� �������������������
�� �������������������������������������
�� ������ ���
������������ ���������������������
�����������������������
������������ ��������������������������������������
������������������������� ����������������������
����������������������� �
�������
����������������������� ���������������������������������� ������� ������� �����������������
�� ���������������������������������������
�� ���������� ��������������������������������
�� ������������������������������������
��� ������������������������������������� �����������
���������������������������������������������� ���
�������������������������������������������������������
����������������������������������������������������������
��� ����������������������������������������
�������
��� ��������������������������
�� ������������������������ ����� ���������
������������������
�� ������ ���
Þann 13. febrúar síðastliðinn birt-
ist grein í Fréttablaðinu um inn-
flutning blaðbera frá Póllandi til
að vinna við blaðaútburð fyrir
Pósthúsið sem sér um dreifingu
Fréttablaðsins. Í henni kom fram í
viðtali við Einar Þorsteinsson
framkvæmdastjóra að „erfiðlega
hafi gengið að fá Íslendinga til að
sinna dreifingu og því hafi þeir
auglýst eftir fólki á meginlandi
Evrópu“.
Einar getur þess ekki að Frétta-
blaðið hefur ekki viljað gera kjara-
samning við VR sem fulltrúa blað-
bera. Því síður getur hann þess að
kjör blaðbera Fréttablaðsins eru
lakari en hjá Morgunblaðinu.
„Kjarasamningurinn“ við blað-
burðarbörn er settur einhliða af
Fréttablaðinu. Fréttablaðið getur
ekki mannað stöður í öllum hverf-
um vegna lélegra launa blaðbera
og á erfitt með að koma blaðinu í
öll hús. Blaðburðarbörnin hafa
reynt hvað þau geta að skipta um
vinnuveitanda og hafa sótt um
allar stöður hjá Morgunblaðinu. Á
meðan eru tugir hverfa Frétta-
blaðsins án blaðbera.
Staðan er að íslenskur vinnu-
veitandi vill ekki gera sanngjarn-
an kjarasamning og fær af þeim
sökum ekki innlent starfsfólk.
Starfsfólkið greiðir atkvæði um
kjörin með fótunum og flýr þenn-
an vinnuveitanda. Í staðinn ætlar
þessi ósvífni vinnuveitandi að
flytja inn erlent starfsfólk. Hver
eru kjör þess fólks? Þrátt fyrir
komu Pólverjana gengur dreifing
Fréttablaðsins ekki sem skyldi og
má telja langlundargeð auglýs-
enda furðulegt. Skýringanna er
kannski að leita í því að megnið af
auglýsingunum koma frá öðrum
fyrirtækjum í eigu auðhringsins
sem á Fréttablaðið.
Ég er faðir blaðburðarbarns og
geri þá sanngjörnu kröfu til
Fréttablaðsins að það geri alvöru
kjarasamning við fulltrúa blað-
bera. Ef hann er á sömu nótum og
kjarasamingur Moggans við VR
mun Fréttablaðið ekki eiga í nein-
um vandræðum með að ráða inn-
lent starfsfólk sem blaðbera í öll
hverfi.
Kjör
blaðbera
ÁRNI DAVÍÐSSON LÍFFRÆÐINGUR
SKRIFAR UM DREIFINGU FRÉTTABLAÐSINS