Fréttablaðið - 26.05.2006, Qupperneq 28

26. maí 2006 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Pétur Gunnarsson og Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
VELFERÐ UMHVERFI NÝSKÖPUN
Guðrún Ásmundsdóttir,
leikkona, leikstjóri og
leikritahöfundur
3 sæti
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Frekar er að marka drauminn en
vökuna, segir í frægri bók. Vissu-
lega eigum við að láta okkur
dreyma. Veruleikinn er til að bæta
hann. Sumir draumar geta ræst,
aðrir verða martraðir. Bandaríkin
eru dæmi um draum, sem rættist.
Tugmilljónir manna flýðu eymd
og kúgun Norðurálfunnar og hösl-
uðu sér nýjan og betri völl. Hið
stóra ríki í vestri kom síðan lýð-
ræðissinnum í Norðurálfunni til
aðstoðar í tveimur heimsstyrjöld-
um og kalda stríðinu. Ráðstjórnar-
ríkin eru hins vegar dæmi um
draum, sem varð að martröð.
Kommúnisminn mistókst, af því
að í honum fólst ekki nægur skiln-
ingur á eðli mannanna og lögmál-
um auðs og eklu.
Sumir draumar eiga sér fót-
festu í staðreyndum. Hópur hag-
fræðinga undir forystu Miltons
Friedmans hefur fengist við það
síðustu áratugi að mæla atvinnu-
frelsi í ýmsum löndum. Þeir hafa
til þess smíðað sér vísitölu, og eru
niðurstöður mælinga þeirra
athyglisverðar. Í ljós kemur firna-
sterkt samband atvinnufrelsis og
hagsældar. Þær þjóðir, sem búa
við mest atvinnufrelsi, njóta einn-
ig langbestu lífskjara, hvort sem
þau eru skilgreind sem landsfram-
leiðsla á mann eða líka teknir með
í reikninginn þættir eins og réttar-
öryggi og aðgangur að heilbrigðis-
þjónustu. Samkvæmt þessari vísi-
tölu er Ísland 13. frjálsasta land í
heimi, og hefur atvinnufrelsi stór-
aukist hér hin síðari ár.
Ætti draumur okkar ekki að
vera, að Ísland yrði frjálsasta land
í heimi? Samkvæmt vísitölunni
fær Ísland 7,7 stig af 10 möguleg-
um, en frjálsasta atvinnulíf heims
er í Hong Kong, sem fær 8,7 stig.
Þrennt dregur einkum úr hlut
Íslendinga. Hagkerfið er ekki
nógu opið, því að innflutningur
landbúnaðarvöru er takmarkaður,
opinberi geirinn er of stór og
skattar of háir. Þessi mál eru öll
leysanleg. Draumurinn um
frjálsasta land í heimi getur ræst.
Í fyrsta lagi þyrfti að gera
Ísland allt að einni fríhöfn. Leyfa
ætti frjálsan innflutning landbún-
aðarvöru og fella niður tolla og
vörugjöld. Þetta hefði þær afleið-
ingar, að hér yrði ódýrara að lifa.
Matvælaverð myndi snarlækka.
Þetta er nú loks orðið framkvæm-
anlegt af stjórnmálaástæðum, því
að eftir síðustu kjördæmabreyt-
ingu eru neytendur í þéttbýli orðn-
ir miklu öflugri hagsmunahópar
en framleiðendur matvæla í strjál-
býli.
Í öðru lagi þyrfti að halda áfram
að selja fyrirtæki í eigu hins opin-
bera. Því hefur verið haldið fram,
að ákvarðanir Landsvirkjunar um
framkvæmdir ráðist ekki alltaf af
arðsemissjónarmiðum. Lausnin er
að selja fyrirtækið. Það er einnig
óviðunandi, að Íbúðalánasjóður sé
stærsta lánastofnun landsins og
njóti ríkisábyrgðar. Bankarnir
geta tekið við hlutverki sjóðsins.
Eðlilegt er síðan að veita læknum
og kennurum tækifæri til að
spreyta sig á einkarekstri, en auð-
vitað með því skilyrði, að kostur
fátæks fólks á heilsugæslu og
skólagöngu verði hvergi lakari en
hann er nú.
Í þriðja lagi þyrfti enn að lækka
skatta. Til dæmis er brýnt að lækka
tekjuskatt á einstaklinga niður í
hið sama og fyrirtæki bera, 18%.
Einnig þyrfti að lækka virðisauka-
skatt. Engin ástæða er til að óttast,
að opinber þjónusta myndi minnka.
Við frjálsara atvinnulíf myndi vel-
megun aukast og skattstofninn
þess vegna vaxa, svo að skatttekj-
ur myndu ekki lækka að sama
skapi og skattheimtan. Lítið af
miklu getur verið meira en mikið
af litlu. (Skatttekjur eru til dæmis
svipaðar í Sviss og Svíþjóð, um eitt
þúsund Bandaríkjadalir á mann,
þótt skattheimta í Sviss, um 30% af
landsframleiðslu, sé aðeins helm-
ingur af því, sem hún er í Svíþjóð.)
Jafnframt þessu verða Íslend-
ingar að haga nýtingu náttúruauð-
linda sinna skynsamlega. Kvóta-
kerfið í sjávarútvegi var stórt
skref fram á við, þótt enn vanti á,
að kostir eignarréttar séu þar virt-
ir. Íslendingar eru síðan svo
heppnir að þurfa hvorki kjarnorku
né olíu með allri þeirri mengun,
sem því fylgir, heldur getum við
virkjað vatnsaflið upp til fjalla og
fáum þá í kaupbæti uppistöðulón-
in, vötn, sem hylja urð og grjót og
prýða landið. Draumurinn getur
ræst.
Draumurinn getur ræst
Í DAG
SKATTALÆKKANIR
HANNES
HÓLMSTEINN
GISSURARSON
Íslendingar eru síðan svo
heppnir að þurfa hvorki kjarn-
orku né olíu með allri þeirri
mengun, sem því fylgir, heldur
getum við virkjað vatnsaflið
upp til fjalla og fáum þá í
kaupbæti uppistöðulónin, vötn,
sem hylja urð og grjót og prýða
landið.
Í Reykjavík eru fram undan æsispennandi 48 klukkustundir eða svo. Skoðanakannanir gefa sterklega til kynna að vonir sjálfstæðismanna um að ná hreinum meirihluta í borgar-
stjórn standi tæpt og að framsóknarmenn séu jafnvel hársbreidd
frá því að ná inn sínum manni.
Ef eftir gengur að Sjálfstæðisflokkur fái ekki átta fulltrúa
kjörna, og þar með hreinan meirihluta, er komin upp upp sér-
lega athyglisverð staða. Í fljótu bragði má álykta að möguleik-
arnir séu þá tveir líklegastir: að R-listinn (Samfylking, Fram-
sóknarflokkur og Vinstri græn) rísi upp frá dauðum með tilstyrk
Frjálslynda flokksins og myndi meirihluta, og hins vegar að
Sjálfstæðiflokkurinn freisti þess að fá til liðs við sig fulltrúa ein-
hvers af litlu flokkunum og komist þannig til valda.
Hvorugur kosturinn er spennandi. Dagar R-listans eru að
baki. Útþynnt útgáfa af honum fjórða kjörtímabilið í röð er ekki
líkleg til afreka. Sömu sögu má segja um mögulegt samstarf
Sjálfstæðiflokks í yfirburðastöðu gagnvart einhverjum smá-
flokkanna þriggja.
Ef Sjálfstæðisflokkur og Samfylking ná saman eftir
kosningar er kominn geysiöflugur meirihluti sem virki-
lega getur látið hendur standa fram úr ermum með
umboð yfirgnæfandi meirihluta borgarbúa að baki.
Meirihlutastjórn Sjálfstæðisflokksins með stuðningi Ólafs F.
Magnússonar, fulltrúa Frjálslynda flokksins, myndi til dæmis
þýða að ákvörðun um framtíð flugvallar í Vatnsmýrinni væri í
uppnámi. Eitt af helstu baráttumálum Ólafs og félaga fyrir þess-
ar kosningar er að flugvöllurinn verði um kyrrt, sem var þvert á
stefnu borgarstjórnarflokks sjálfstæðismanna allt þar til við
upphaf þessarar viku þegar Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, borgar-
stjóraefni flokksins, virtist allt í einu vera orðinn eitthvað tví-
stígandi í málinu.
Þriðja leiðin og sú áhugaverðasta er ef stóru fylkingarnar
tvær sem bjóða fram í borginni snúa bökum saman. Ef Sjálf-
stæðisflokkur og Samfylking ná saman eftir kosningar er kom-
inn geysiöflugur meirihluti sem virkilega getur látið hendur
standa fram úr ermum með umboð yfirgnæfandi meirihluta
borgarbúa að baki.
Valdajafnvægið innan slíks meirihluta væri mun heilbrigðara
en ef einhver smáflokkanna færi í eina sæng með Sjálfstæðis-
flokki. Og ekki þarf að fara mörgum orðum um að línurnar væru
skýrari og einfaldari en ef nýr meirihluti yrði myndaður af Sam-
fylkingu ásamt litlu flokkunum þremur.
Málefnalega eru engin gljúfur sem ekki er hægt að brúa milli
Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks. Eðlilega hefur baráttan milli
þessara tveggja stærstu framboða verið mest áberandi í aðdrag-
anda kosninganna, en þar hefur ekkert gerst sem gerir mönnum
persónulega ómögulegt að vinna saman í framtíðinni.
Þess utan er auðvelt að sjá fyrir sér að oddvitar flokkanna í
borginni gætu myndað sterkt teymi; reynsluboltinn Vilhjálmur
Þ. Vilhjálmsson og ungi ákafi maðurinn Dagur B. Eggertsson.
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Endurvakinn R-listi eða Sjálfstæðisflokkur ásamt
smáflokki eru ekki spennandi kostir í Reykjavík.
Þriðja leiðin
Öryggið á oddinn
Barátta yfirvalda við að tryggja öryggi
borgaranna getur greinilega verið tvíeggj-
að. Í vikunni kynnti Jóhanna Eyjólfsdóttir,
framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty
International, skýrslu samtakanna. Í þeirri
skýrslu fá þeir sem telja sig vera að berjast
fyrir öryggi borgaranna heldur betur á
baukinn. Þar segir að ríkisstjórnir voldugra
ríkja horfi fram hjá alvarlegum mannrétt-
indabrotum víða um heim um leið og
þær beina sjónum sínum að öryggi eigin
borgara.
Sömu ríkisstjórnir hafa oft fett fingur í
aðrar ríkisstjórnir vegna vígbúnaðarstefnu
þeirra en staðreyndin er sú að
88 prósent vopna sem seld
eru til þriðja-heimsríkja koma
frá ríkjunum fimm sem eiga
sæti í Öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna. Eru þær sakaðar um
tvöfeldni í skýrslunni.
En svo virðist sem ekki sé þess vert að
berjast fyrir öryggi allra því enginn friðar-
gæsluliði hefur verið sendur til Darfur þar
sem 2,2 milljónir manna hafa flúið heimili
sín og hátt í 300 þúsund manns hafa látið
lífið vegna hungurs, sjúkdóma eða verið
skotnir. Allt er þetta fylgifiskur átakanna
sem þar ríkja og hafa Sameinuðu þjóðirnar
gert tólf bókanir vegna ástandsins. Það er
allt og sumt.
Hjálminn á hausinn
En íslensk yfirvöld hafa einnig látið til
sín taka til að tryggja öryggi borgaranna
með ýmsum hætti eins og hleranamálið
sýnir. En svo hafa yfirvöld fett fingur út í
hátterni borgaranna svo þeir fari
sér ekki sjálfir að voða og geta
aðgerðir sem beinast að slíku
verið nokkuð spaugilegar. Til
dæmis hafði lögreglan á
Akranesi afskipti af fimm
börnum sem voru í hjólreiðatúr. Þar sem
þau voru hjálmlaus var þeim gert að reiða
hjólin heim. Það er greinilega vandlifað í
öruggum heimi.
Friður á jörð
En svo virtust öll öryggis- og friðarmál vera
svo einföld þegar Dadi Janki, mannrétt-
indasinni og trúarleiðtogi, kom hingað til
lands í síðustu viku. Í Fréttablaðinu minnti
hún landsmenn á að hver einstaklingur
geti tekið þátt í að leysa vandamálið sem
komið er vegna misskiptingarinnar í heim-
inum og sem viðheldur átökum og óör-
yggi. „Þó að á einu svæði ríki stríðsátök en
ekki öðru þá er því þannig farið í reynd að
átök geysa í hverju mannshjarta. Þau átök
eru tilkomin af óöryggi, ótta, neikvæðni og
ofstopa. Þessu verður að breyta og það er
í höndum hvers einstaklings að gera
það, hverrar þjóðar sem hann er.“
jse@frettabladid.is