Tíminn - 16.10.1977, Blaðsíða 27

Sunnudagur 16. október 1977.
27
Albert Finney —
Poirot 1974
flugi i höföi mér. Ég varbUinaö
ákveöa byrjunina og endirinn
var klappaöur og klár, en þaö
voru erfiöar eyöur inn i milii.
Ég þurfti aö koma Hercule
Poirot i spiliö á eölilegan hátt.
En þaö skorti ástæöur fyrir þvi
aö annaö fólk blandaöist f máliö.
Allt var enn einn hrærigrautur.
Ég var utan viö mig heima.
Mamma var alltaf aö spyrja
mig hvers vegna ég svaraöi ekki
þegar á mig væri yrt og svaraöi
viöutan. Ég prjónaöi vitlaust
eftir uppskriftinni hennar
ömmu oftar en einu sinni. Ég
gleymdi þvl, sem ég átti aö gera
og ég sendi bréf á vitlausa staöi.
Samt kom aö þvi aö mér fannst
loks ég gæti fariö aö skrifa. Ég
sagöi mömmu hvaö ég ætlaöi aö
gera. Mamma var alltaf jafn
trúuö á aö dætur hennar gætu
gert hvaö sem var.
,,Ö?” sagöi hún. „Leynilög-
reglusögu?” Þaö veröur
skemmtileg tilbreyting fyrir
þig? Þú ættir aö byrja strax.”
Þaö var ekki auövelt aö fá
tima til aö skrifa, en mér tókst
þaö. Ég átti enn gömlu ritvélina
— sem Madge haföi átt — og ég
hamraöi á hana af öllum kröft-
um, eftir aö ég haföi gert fyrsta
uppkastiö meö handskrift. Ég
vélritaöi hvern kafla um leiö og
ég lagöi siöustu hönd á hann.
Rithönd min var betri i þann tiö
en nú og læsileg. Ég var spennt
fyrir þessu nýja viöfangsefni, ég
naut þessaö vissu marki en þaö
þreytti mig og geröi mig reiöa.
Mér finnst ritstörf hafa þau
áhrif á mann. Og þegar ég var
komin út I miöja bók höföu
flækjurnar mig á valdi sinu en
ég ekki vald yfir þeim. Þaö var
þá sem móöir min kom með
góöa uppástungu.
„Hvaö ertu komin langt?”
spuröi hún.
„Ó ætli ég sé ekki hálfnuö”.
„Ég held aö ef þig langar
virkile'ga aö ljúka bókinni þá
ættiröu aö gera þaö í friinu
þinu.”
„Já, ég ætlaöi nú ekki aö
vinna viö hana þá.”
„Mér finnst nú aö þú ættir aö
fara i burtu i friinu og skrifa i
algeru næöi.”
Ég hugsaöi máliö. Hálfur
mánuöur i friöi. Þaö værj
dásamlegt.
„Hvert myndiröu vilja fara?
spuröi móöir min,„til Dart- :
moor? ”
„Já,” Sagöi ég hrifin. „Dart-
moor — þaö er einmitt staöur-
inn.”
Svo ég fór til Dartmoor.
Pantaöi mér herbergi á Moor-
land Hotel viö Hay Tor. Þaö var
stórt og drungalegt hótel meö
fjölda herbergja. Fátt fólk
dvaldist þar. Ég minnist þess
ekki aö hafa talaö viö neinn
þeirra— þaö heföi truflaö
mig.Ég skrifaöi venjulega af
kappi allan morguninn þangaö
til mig var fariö aö verkja I
hendurnar. Siöan boröaöi ég og
las I bók. Svo fór ég i langa
göngu á heiöinni, kannski 1
nokkrar klukkustundir. Ég held
ég hafi lært aö meta heiöina á
þessum tima. Mér fór aö þykja
vænt um lyngiö og eltinguna,
staöina sem fjærstir eru vegin-
um. Allir, sem fóru um þessar
slóöir héldu sig nálægt Hay Tor,
en ég fór þaöan mina eigin leiö
yfir landiö. A göngunni talaöi ég
viö sjálfæmigog lék kaflann
sem ég ætlaöi aö skrifa næst,
talaöisem John viö Mary, Mary
viö John, og Evelyn viö vinnu-
veitanda sinn, o.s.frv. Ég kom
heim á hótel. boröaöi og
steinstofnaöi og svaf I 12 tfma.
Svo fór ég á fætur og skrifaöi af
ástriöu allan morguninn.
Ég láuk viö siöari helming
bókarinnar eöa svo gott sem, i
þessu hálfsmánaöar frii. Auö-
vitaö var ég ekki þar meö búin.
Ég varö slöan aö umskrifa mik-
inn hluta, einkum miöhlutann,
sem var mjög flókinn. En aö
lokum var ég búin og þolanlega
ánægö. Þaö er aö segja bókin
var nokkurn vegin eins og ég
haföi ætlazt til aö hún væri. Hún
heföi getaö veriö miklu betri,
þaö sá ég, en mér var ekki ljóst
hvernig ég gæti gert hana betri,
svo ég varö aö láta hana vera.
Ég endurskrifaöi nokkur flókin
samtöl þeirra Mary og eigin-
manns hennar Johns.en þau
höföu fjarlægzthvort annaö fyr-
ir einhvern misskilning en ég
var ákveöin I aö koma þeim
saman aftur og aö lokum til þess
aö hafa svolitiö ástarævintýri
meö. Mér fannst sjálfri hræöi-
lega leiöinlegt aö hafa ást i
leynilögreglusögum. Ast átti aö
minu áliti aö vera i rómantísk-
um bókum. Aö þvinga ást inn I
söguþráö sem átti aö vera
visindalegur, passaöi engan
veginn. Samt sem áöur uröu
leynilögregluhöfundar á þess-
um tima alltaf aö hafa ást meö i
spilinu — svo þaö var þaö. Svo
fekk ég bókina almennilega vél-
ritaöa og þegar ég loks haföi
komizt aö þeirri niöurstööu aö
ég gæti ekki gert betur sendi ég
hana til útgefanda — Hodder &
Stoughton — sem sendu mér
hana um hæl. Ég fékk beina
synjun án allra umbúöa, mér
kom þaö ekki á óvart — ég haföi
ekki búizt viö góöu — en ég sendi
hana áfram til annars útgef-
anda.
Archie kom heim I annaö leyfi
sitt. Þaö hljóta aö hafa veriö liö-
in næstumtvöárfrá þviég haföi
hitthann. Viö áttum heila viku
saman og fórumtil New Forest.
Þaö varhaustog dásamlegir lit-
ir á laufinu. Archie var nú ekki
eins kviöinn og I slöustu heim-
sókn sinni, og viö vorum ekki
eins svartsýn. Viö gengum
saman gegnum skóginn og vor-
um betri félagar en nokkru
sinni. Hann trúöi mér fyrir þvi
aö hann heföi alltaf langaö til aö
fara svolitiö — fylgja skilti, þar
sem á stóö „Til einskis manns
lands.” Svo viö fórum þessa slóö
og komum aö ávaxtagaröi, þar
sem var mikið af eplum. Þar
varkona og viö spuröum hana
hvort viö gætum fegið að kaupa
epli af henni.
„Þiö þurfiö ekki aö kaupa þau
kæru vinir,” sagði hún. „Verði
ykkur aö góöu. Maöurinn þinn
er I flughernum, sé ég er — þaö
var sonur minn lika sem féll. Já,
farið þiö og fáiö ykkur eins mik-
iö af eplum og þiö getiö boröaö
og eins mikið og þiö getið haft
burt meö ykkur.”
Viö gengum hamingjusöm um
garöinn og boröuðum epli, og
fórum siöan aftur til baka, sett-
umst á fallinn trjábol. Þaö
rigndi ofurlitiö — en viö vorum
sæl. Ég talaöi ekki um sjúkra-
húsiö og vinnuna og Archie
talaði ekki mikiö um Frakk-
landsdvölina en hann gaf I skyn
aö kannski yrðum viö saman
aftur áöur en langt um liði.
Ég sagöi honum frá bókinni
og hann las hana. Hann haföi
gaman af henni, og fannst hún
góð. Hann átti vin i flughernum
sem var framkvæmdastjóri hjá
Methuen’s, og hann lagði til aö
ef bókin kæmi aftur um hæl,
sendi hann mér bréf frá vini sln-
um, sem ég gæti sent meö hand-
ritinu til Methuen’s.
Svo þaö var næsti áfanga-
staöur ,The Mysterious Aff air at
Styles.” Þeir hjá „Methuen’s”
skrifuöu miklu vingjarnlegra
bréf og höföu handritiö lengur —
ég held um hálft ár — en, þótt
þeir segðu að þaö væri mjög
áhugavekjandi og i þvi væru
góöir punktar, klykktu þeir Ut
meö aö segja aö þaö hæföi þeim
ekki. Ég býst viö aö þeim hafi
fundizt bókin slæm.
Égerbúinað gleyma hvertég
sendi hana næst, en einu sinni
enn fékk hana i hausinn. Ég var
nú oröinn vonlitil. The Bodley
Head, John Lane, höföu gefið út
tvær leynilögreglusögur nýlega
— sem voru dálitið óvenjulegar
— svo ég hugsaöi með mér aö ég
skyldi reyna þá.sendi handritiö
og gleymdi svo öllu saman.
Einn daginn fékk ég bréf. Ég
opnaöi þaö hugsunarlaust og las
þaö án þess aö skilja innihaldiö
til aö byrja með. Þaö var frá
John Lane, The Bodley Head, og
égvarspuröhvortég gæti kom-
iö til viötals vegna handritsins
„The Mysterious Affair at
Styles.”
Ef satt skal segja var ég búin
aö gleyma bókinni. Þegar hér
var komið voru a.m.k. tvö ár
liöin frá þvl ég haföi sent hana
en fögnuöurinn yfir heimkomu
Archies og sambúö okkar voru
skriftir og handrit mér vlös
fjarri.
Ég fór á staöinn hin vonbezta.
Þeim hlaut aö falla handritiö
annars heföu þeir ekki beöiö
mig aö koma. Mér var visaö inn .
Iskrifstofu Johns Lane.og hann
stóö upp til aö heilsa mér, smá-
vaxinn maöur. meö hvitt skegg
gat hafa verið uppi á dögum
Elisabetar drottningar. Hann
var umkringdur myndum —
þær stóöu á stólum hölluöust
upp aö boröum og virtust all
ar vera eftir gamla meistara
farnar aö gulna af elli. Eftir á
varö mér á aö hugsa aö hann
sjálfur heföi sómt sér vel i ein-
um þessara ramma meö
fellingakraga um hálsinn. Hann
tvar góölegur á svip, en augna-
ráöiö var skarpt og þvi heföi
mig átt aö gruna aö hann væri
ekki lambið aö leika sér viö i
viöskiptum. Hann heilsaöi mér
og bauö mér kurteislega sæti.
Égleiti kringum mig—setjast?
þaö gat ég ekki Þaö var mynd i
hverjum einasta stól.Hannkom
skyndilega auga á þetta og
sagöi hlæjandi. „Hamingjan
sanna þaö eru vlst engin sæti?”
Hann tók burtuógreinilega and-
litsmynd og ég fékk mér sæti.
Siðan fór hann aö tala viö mig
um handritiö. Sumum manna
hans fannst þaö lofa góöu, sagöi
hann, þaö væri hægt aö gera
eitthvaöúr þvi.Enþað þyrftiaö
breyta þvi töluvert. Siöasta
kaflanum t.d. Ég haföi látiö
hann gerast i réttarsal en hann
var ómögulegur þannig. Hann
átti ekki aö gerast I réttarsal —
þannig yröi hann hlægilegur.
Gætiég afgreittsakfellinguna á
annan hátt? Vildi ég fá hjálp viö
lagalegu atriöin eöa gæti ég
breytt kaflanum á einhvern
annan hátt? Ég svaraöi þegar i
staö aö ég héldi aö ég gæti gert
eitthvað I málinu. Ég myndi
hugsa máliö. Ef til vill annaö
umhverfi? Ég myndi alla vega
reyna. Hann benti á ýmis atriði
en ekkert þeirra var mikilvægt
nema siöasti kaflinn.
Þá sneri hann sér aö viö-
skiptahliöinni og lagöi áherzlu á
hvilika áhættu útgefandi tæki
meö þvi aö gefa út skáldsögu
eftir öþekktan höfund og hve lit-
iö Utlit væri fyrir aö hann
hagnaöist á þvi. Loks dró hann
samning upp úr skúffu sem
hann vildi aö ég skrifaöi undir.
Ég var ekki i nokkru skapi til aö
kynna mér samninga eöa yfir-
leitt hugsa um á. Hann vildi
gefa út bókina mina og þar sem
ég haföi fyrir nokkrum árum
gefiö upp alla von um aö fá
nokkuö útgefiö nema stöku
smásögu eöa kvæöi steig sú
hugsun mér til höfuös aö fá út-
gefna bók eftir mig. Ég heföi
skrifaö undir hvaö sem væri.
Umræddur samningur fól I sér
að ég fengi engin ritlaun fyrr en
eftir 2000 f yrstu eintökin — ef tir
þaö yröu greidd lág ritlaun.
Helmingur af greiöslum fyrir
framhaldsögubirtingu eöa leik-
sviösflutning færi til útgefanda.
Mig skipti þetta litlu — aöal-
atriöiö var aö bókin yríi gefin
Ut
Ég tók ekki einu sinni eftir þvi
aö I samningnum var ákvæöi
sem skuldbatt mig til aö láta
hann gefa út næstu sex skáld-
sögur minar fyrir litlu hærri
greiöslu. Ég var undrandi og
hrifin af framgangi mfnum og
skrifaöi alsæl undir. Siöan tók
ég handritiö til að lagfæra sið-
asta kaflann. Þaö tókst mér
auöveldlega.
Þannig hófst langur ferill
minn, þótt mig grunaði þaö ekki
þá. Þrátt fyrir ákvæöiö um
skáldsögurnar fimm var þetta i
minum augum einstök tilraun.
Ég haföi árætt aö skrifa leyní-
lögreglusögu. Þaö haföi veriö
skoraö á mig aö gera þaö hún
haföi veriö tekin til útgáfu og
myndi á þrykk út ganga. Þar
meö var sagan búimA þessari
stundu haföi ég engin áform um
aö skrifa fleiri bækur. Ef ég
heföi veriö spurö heföi ég senni-
lega sagzt mundu semja sögur
ef til vill einhverntima I fram-
tiöinni. Ég var alger áhuga-
maöur. Mér fannst gaman aö
skrifa.
Ég fór heim, sigri hrösandi,
og sagöi Archie allt af létta og
viö fórum I Palais de Danse i
Hammersmith um kvöldiö til aö
gera okkur glaöan dag.
En þaö var þriöji maöur meö
okkur, þótt ég vissi þaö ekki þá,
Hercule Poirot, Belginn minn,
var tryggur förunautur minn
upp frá þessu.