Fréttablaðið - 02.06.2006, Blaðsíða 32

2. júní 2006 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Pétur Gunnarsson og Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
öl
m
ið
la
kö
nn
un
G
al
lu
p
ok
tó
be
r
20
05
.
Það vekur athygli að einn helsti
sigurvegari sveitarstjórnarkosn-
inganna, Vinstrihreyfingin - grænt
framboð, virðist ekki ætla að
vinna neina sigra þegar kemur að
meirihlutamyndunum. Þegar þess-
ar línur eru skrifaðar virðist hugs-
anlegt að flokkurinn taki ef til vill
þátt í meirihluta í einu sveitarfé-
lagi. Kosningasigur VG mun því
nýtast í stjórnarandstöðu hér og
þar, en þó stjórnarandstaða sé
vissulega mikilvæg veitir hún
óneitanlega minni áhrif en aðild
að meirihluta.
En þessi niðurstaða hefur víð-
tækari áhrif fyrir Vinstri græna
og getur skipt mjög miklu máli
bæði fyrir sjálfsmynd flokksins og
þá ímynd sem hann fær hjá hinum
almenna kjósanda. Ætlar Vinstri-
hreyfingin - grænt framboð að
vera hreinn mótmælaflokkur sem
hefur það hlutverk eitt að standa á
hliðarlínunni og gagnrýna það sem
miður fer og tala fyrir félagsleg-
um áherslum eða ætar hann að
vera flokkur sem gagnrýnir það
sem miður fer, talar fyrir félags-
legum áherslum og er tilbúinn að
taka þátt í meirihlutasamstarfi á
landsvísu eða í sveitarstjórnum
þótt það kosti einhverjar mála-
miðlanir? Hið stóra mikilvægi
stjórnarandstöðu er jú að skapa
raunhæfan valkost við stjórnina –
ekki bara sýndarvalkost.
Á þessu tvennu er mjög mikill
munur. Meðal annars skiptir þetta
máli fyrir matreiðsluna á stefnu-
málum flokksins. Óhjákvæmilega
hefur það áhrif hvort flokkurinn
þarf að hafa í huga að hann kunni
sjálfur einn góðan veðurdag að
lenda í stjórn sveitarfélags eða
ríkisins eða hvort hann telur sig
hafa frítt spil. Ef hann velur seinni
kostinn mun hann haldast í því að
vera mótmælaflokkur – flokkur
sem kosinn er þegar óánægja er
almenn með aðra valkosti. Ef hann
velur seinni kostinn þá er eðli
flokksins óhjákvæmilega annað
og yfirbragðið „ábyrgara“. Það er
með öðrum orðum mikill munur á
því hvort Vinstri grænir skynja
sig og eru skynjaðir sem valda-
sækinn flokkur eða valdafælinn.
Rétt er að undirstrika að hér er
verið að tala um ímynd flokksins
og sjálfsmynd í tengslum við
meirihlutasamstarf. Í þessari viku
hafa komið upp dæmi þar sem
þessi ímynd/sjálfsmynd hefur
skipt miklu máli fyrir myndun
meirihluta. Þannig má segja að
valdafælni hafi birst í því að
flokksmenn hafa verið tilbúnir að
fórna meirihlutasamstarfi fyrir til
þess að gera smávægileg atriði,
eins og í Árborg og jafnvel víðar.
Sömuleiðis má segja að ímynd
annarra stjórnmálaafla af VG sem
valdafælnum mótmælaflokki hafi
orðið til að menn treystu sér ekki
til að mynda knappa meirihluta
með flokknum, eins og segja má
að gerst hafi á Akureyri og jafnvel
Reykjavík.
Öfugt við VG má segja að sá
flokkur sem mestu tapaði hafi náð
mjög verulegum árangri við að
hafa áhrif í meirihlutamyndunum.
Framsókn hefur í undanförnum
kosningum átt á brattann að sækja,
jafnan unnið sína sigra með því að
gera betur en kannanir sögðu til
um. Í þetta sinn var það þó á mörk-
unum að flokkurinn sigraði kann-
anirnar, nema kannski í Reykjavík
þar sem flokkurinn náði inn manni
með ærnum herkostnaði. Ósigur
Framsóknar mun kalla á mikla
naflaskoðun í flokknum og ekki er
að efa að sú skoðun mun að veru-
legu leyti snúast um skilgreining-
ar. Hún mun snúast um að flokkur-
inn þurfi að skilgreina sig betur
hugmyndafræðilega og skerpa á
því fyrir hvað hann ætlar að
standa. Að því leyti er ímynd
flokksins mjög óskýr, bæði hjá
almenningi og hjá flokksmönnum
sjálfum.
Ýmis af grundvallarmálum
flokksins virðast komin á flot í
stökkbreyttu samfélagi á sama
tíma og engum dylst að flokkurinn
er valdasækinn og vill hafa áhrif
og er sérstaklega flinkur í að tefla
slíkar skákir. Enda sýnir það sig
að framsóknarmenn eru víða
komnir að í meirihluta og geta
fyrir vikið haft veruleg áhrif.
Gagnrýnin beinist enda ekki síst
að því að þeir hafi verið of tilbúnir
til samstarfs og málamiðlana –
þeir hafi verið of valdasæknir og
ekki staðið fast á neinu grundvall-
armáli. Eflaust eru dæmi um það
að Framsókn komist að meiri-
hlutasamstarfi á grundvelli
óskýrrar grundvallarhugmynda-
fræði og enn á t.d. eftir að koma í
ljós hvernig endanlegur málefna-
samningur í Reykjavík lítur út.
Hitt er líka víst að leikni og færni
framsóknarmanna í meirihluta-
samstarfi - valdasækni þeirra –
hefur skapað þeim ímynd sem
veldur því að önnur stjórnmálaöfl
treysta þeim til samstarfs.
Þannig gerist það að einn helsti
ósigur flokks í kosningunum snýst
upp í sigra Framsóknarflokksins í
meirihlutamyndun. Á sama tíma
tekst einum helsta sigurvegara
kosninganna, VG, að ræna ósigrin-
um af Framsóknarflokknum þegar
kemur að meirihlutasamstarfi
næstu fjögur árin. Skýringanna er
að leita í hlutföllum stefnufestu og
sveigjanleika – nokkuð sem báðir
flokkar þurfa að taka afstöðu til
fyrir alþingiskosningarnar að ári.
Stefnufesta og sveigjanleiki
Í DAG
MEIRIHLUTA-
MYNDANIR
BIRGIR GUÐMUNDS-
SON
Ósigur Framsóknar mun kalla
á mikla naflaskoðun í flokkn-
um og ekki er að efa að sú
skoðun mun að verulegu leyti
snúast um skilgreiningar. Hún
mun snúast um að flokkurinn
þarf að skilgreina sig betur
hugmyndafræðilega og skerpa
á því fyrir hvað hann ætlar að
standa.
Þrjátíu ára friður um íslensku fiskveiðilögsöguna markar tímamót sem vert er að minnast. Yfirráðin yfir fiskimiðun-um voru sannarlega og með réttu hluti fullveldisbarátt-
unnar. Á þorskastríðin er gjarnan litið sem hátinda þeirrar bar-
áttu.
Þó að stundum hafi verið skiptar skoðanir um aðferðir voru
kröfur Íslendinga bornar fram af einurð og lögvísi. Aðeins fjór-
um árum eftir stofnun lýðveldisins var með lögunum um vís-
indalega verndun fiskimiða landgrunnsins lögð sú lína sem síðan
var fylgt.
Sérfræðingar ríkisstjórnarinnar í hafrétti og framúrskarandi
vísindamenn á sviði fiskifræði lögðu til efnivið í sterka málefna-
lega röksemdafærslu. Framsýnum stjórnmálamönnum tókst á
endanum að gera drauminn að veruleika.
Átökin á miðunum milli litlu varðskipanna og bresku herskip-
anna eru flestum minnisstæð. Áhafnir varðskipanna voru sann-
kallaðar þjóðhetjur. En lokasigurinn vannst við samningaborðið
í Osló. Sú stund líður engum úr minni sem að henni varð vitni.
Á tímamótum sem þessum er líka ástæða til að meta hvernig
til hefur tekist. Í flestu tilliti verður ekki annað sagt en árangur-
inn hafi verið góður. Í dag er horft til Íslendinga um vísindalega
verndun fiskistofnanna. Aukheldur er litið hingað til þess að sjá
hvernig markaðslausnir í sjávarútvegi skila hámarks efnahags-
legum afrakstri.
Hinu verður ekki neitað að í of langan tíma skorti á pólitíska
ábyrgð varðandi verndun fiskistofnanna. Segja má að gripið hafi
verið í taumana á síðustu stundu. Sumir þeirra stjórnmálamanna
sem stóðu að útfærslu fiskveiðilögsögunnar höfðu mismunandi
skilning á verndun eftir því hvort hagsmunirnir sneru að útlend-
ingum eða kjósendum þeirra sjálfra. Í byrjun nutum við því rétt-
indanna en sýndum ónóga ábyrgð.
Ísland er hins vegar einstakt í hópi fiskveiðiþjóða fyrir þær
sakir að skilningurinn á mikilvægi ábyrgrar fiskveiðistjórnunar
hefur alla tíð verið meiri röðum forystumanna í atvinnugrein-
inni en í röðum stjórnmálamanna. Í þeim efnum hafa flest hags-
munasamtök í sjávarútveginum sýnt meiri framsýni og ábyrgð
en margur stjórnmálamaðurinn. Það er ekki síst fyrir þá sök að
á Ísland er nú litið sem fyrirmyndarríki um ábyrga nýtingu auð-
linda sjávar.
Þegar samið var um aðild Íslands að innri markaði Evrópu-
sambandsins var algjör pólitísk samstaða um að undanskilja
útgerðina frá almennum opnum reglum um erlenda fjárfest-
ingu. Rökin voru einföld. Það stóð ekki til að gefa eftir það sem
áunnist hafði í baráttunni fyrir ráðunum yfir fiskimiðunum.
Útlendingum átti ekki að hleypa bakdyramegin í íslenska auð-
lind.
Nú, rúmum áratug síðar, er alvarlega rætt um að opna þessa
heimild. Það er til marks um hversu hratt tímarnir breytast. Þó
að slík breyting yrði ekki óumdeild myndu væntanlega fáir halda
því fram nú að hún væri svik við hetjur þorskastríðanna. Hún er
ótímabær af öðrum ástæðum.
Þar vegur þyngst það sjónarmið að samkeppnisstaðan er ekki
jöfn á helstu markaðssvæðunum í Evrópu. Þar njóta sjávarút-
vegsfyrirtækin enn ríkulegra styrkja í ýmsu formi. Þetta álita-
efni er því fyrst og fremst spurning um tíma.
Hitt er ljóst að um leið og opnað verður fyrir útlendinga til
þess að koma inn um „bakdyrnar“ í fiskveiðilögsöguna falla burt
öll rök um að sjávarútvegshagsmunir standi í vegi aðildar að
Evrópusambandinu.
SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Fiskveiðilögsagan:
Þrjátíu ára friður
Um karlrembu
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra
var spurð um verðtryggingu lána og svar-
aði hún fyrirspurninni á þingi í fyrradag.
Jón Gunnarson, Samfylkingunni, fór í
ræðustól að því loknu og kvaðst hafa
hlustað á Valgerði lesa upp ræðu sem
hún hefði greinilega ekki lesið áður.
Valgerður tók þessu illa og taldi fullvíst
að Jón hefði aldrei ávarpað karlmann
með þessum orðum. Hún væri orðin von
slíkum trakteringum og orð Jóns bæru
vott um karlrembu.
Forseti meinaði Jóni að
bera af sér sakir og gerði
hann þá athugasemd við
fundarstjórn. Kvaðst hann
hafa haft þessi orð áður
um ráðherra, karla og
konur, og enginn fótur
væri fyrir ásökunum um
karlrembu.
Um réttarfar
Í dag ræðst hvort Þjóðarhreyfingin leggur
fram kæru hjá sýslumanni í Reykjavík
varðandi meint atkvæðakaup Framsóknar-
flokksins meðal nýbúa í Reykjavík. Verði
kært setur sýslumaður á fót nefnd sem
rannsakar efni málsins og úrskurðar. Uni
Þjóðarhreyfingin ekki niðurstöðunni getur
hún skotið málinu áfram til félagsmála-
ráðuneytisins. Þar er aftur við Jón Kristj-
ánsson félagsmálaráðherra að eiga.
Ekki er víst að menn uni því heldur.
Athygli vekur að hlutur Framsókn-
arflokksins í utankjörfundarkass-
anum var 36 prósentum hærri en
endanlegt fylgi hans í borginni.
Kassinn hífði einnig sjálfstæð-
ismenn upp, en aðrir flokkar
töpuðu heldur á talning-
unni upp úr utankjörfund-
arkassanum.
Um hleranir
Ríkisstjórnin ætlar sjálf að hafa forræði
yfir rannsókn á símhlerunum – meðal
annars hjá friðhelgum alþingismönnum
– á kaldastríðstímanum. Tillaga forsæt-
isráðherra um sérfræðinganefnd gengur
út á að þrír ráðherrar verði með puttana
í málinu.
Björn Bjarnason, dómsmálaráðherra og
kaldastríðssérfræðingur, var ekki við-
staddur umræður á þingi um málið í
gær. Það var líka borin von að hann
fengi að segja eitt orð um málið án
áreitni stjórnarandstöðunnar. Faðir
hans, Bjarni Benediktsson, var
sá dómsmálaráðherra sem réði
mestu um slíkar hleranir á
sínum tíma. Nú á Björn að
líta til með sérfræðingum
sem fá að kíkja á gögnin.
johannh@frettabladid.is
���
���
�����
�����������
�������������
������������������������������������������������������� �������������������������������
������������������������������������������������������������������������������������
������������������������������������������ ���������
���������