Tíminn - 05.03.1978, Blaðsíða 17

Sunnudagur 5. marz 1978
17
)IN
%
á Akureyri i fyrravetur, og nú er
ég hingað komin. Eins og heyra
má á þessu, þá hef ég aldrei
verið hér fyrr, þetta er fyrsti
veturinn minn hérna.
— Finnst þér ekki landslag og
veðurfar hér fyrir sunnan
ókunnuglegt og ólikt þvi sem þú
hefur vanizt?
— Jú, alveg sérstaklega
veðurfarið. Auðvitað get ég ekki
dæmt Borgarfjörð á neinn hátt,
þvi ég er er... svo ókunnug hér.
Ég kom hingað snögga ferð i
haust, en fór strax aftur, og kom
svo aftur núna um áramótin. Ég
er þannig ekki búin að vera hér
nema i rösklega einn mánuð, —
og það er ekki langur timi.
— Hefur þú ferðazt eitthvað
um nágrennið?
— Nei, mjög litið. Mér finnst
fjöllin hér fyrir sunnan falleg.
Ég er vön fjöllum, vil hafa fjöll,
— og mér likar vel við þessi!
— Snúum okkur þá að öðru.
Auðvitað átt þú margra starfa
völ, þegar námi þinu hér verður
lokið, en hvað heldur þú að þú
myndir helzt kjósa þér: Bónda-
kona i sveit? Kennari i sveit?
Eða eitthvað annað?
— Ég hef verið kennari. Það
er að mörgu leyti ágætt, en þó er
það ekki verk, sem mig langar
að vinna ævilangt. Stöðu bónda-
konunnar vil ég alls ekki lasta.
Það hefur löngum verið van-
metið, og er vanmetið enn. Ég
held, að starf bóndakonunnar
væri ekki við mitt hæfi, og ég hef
ekki áhuga á þvi, vegna þess, að
þar finnst mér skorturinn á
jafnrétti kynjanna (eða mis-
munurinn á stöðu þeirra) koma
einna skýrast i ljós. Þegar tvær
manneskjur búa saman i sveit,
er hann bóndinn og hún bónda-
konan. Þannig litur umhverfi
þeirra á þetta, þannig er þeim
skipað i dilka, hvort sem þau
vilja eða vilja ekki, — og hvor-
urt þeirra getur i raun og veru
breytt neinu i þessu efni, þótt
þau vildu. Að visu er þetta mikið
undirfólkinu sjálfu komið, og er
misjafnt eftir einstaklingum, en
þegar á heildina er litið, er þetta
svona. Auðvitað vinna margar
sveitakonur mikið utan veggja
heimilisins, en i langflestum til-
vikum munu þær þó hafa miklu
meira en helming heimilisverk-
anna á sinum herðum.
— Þú myndir vilja reka þitt
heimili á þann hátt, að hjónin
væri jafnir aðilar að sem flest-
um verkum?
— Já, -ég tel það eðlilegra.
Heimilisstörf eru þannig, að
mjög óæskilegt er að sami ein-
staklingurinn sé bundinn við
þau allan daginn alla daga, og
geti sjaldan eða aldrei skipt um
verk.
— Gætir þú hugsað þér, —
þegar námi þinu er lokið — að
gerast ráðunautur eða sérfræð-
ingur til dæmis á vegum Bún-
aðarfelags fslands?
— Já, það held ég áreiðan-
lega. Þetta nám mitt er enn svo
skamint á veg komið, að ég get
litið fullyrt á þessari stundu, en
þó get ég vel trúað, að ég laðist
helzt að rannsóknarstörfum,
þegar til kemur. Það er lika
vafalaust gaman og menntandi
að vera ráðunau jr, og svo
hefur það þann stóra kost, að
flestir ráðunautar geta, starfa
sins vegna, búið utan Reykja-
vikur, og jafnvel utan þéttbýlis-
svæða.
— Og það myndi þér þykja
góður kostur, þegar um stöðu-
val væri að ræða?
— Já. Að visu má eg ekki
dæma Reykjavik, af þvi að ég
þekki hana ekki af eigin raun,
en einhvern veginn er það nú
svo, að mig langar ekkert að.
lenda þar.
—vs.
Esra S. Pétursson læknir:
Sálarlífið
Barnið leggur sjálft sitthvað
af mörkum til sins eigin lifs,
eins og ég orðaði það i siðasta
þætti, þó að þetta atriði gleym-
ist oft, og vissulega likist barnið
engu meir en sér sjálfu. NU er
nýlega komin út bók, sem fjall-
ar um þetta, eftir Alexander
Thomas og Stellu Chess i New
York. 1. Þau eru fræg fyrir
tuttugu ára rannsóknir sinar á
lundarfari og þroska barna. Að-
ur eru frá þeim komin tvö mikil
verk, Einstaklingshegðun i
frumbernsku og Lundarfar og
hegðunarskekkjur barna. I
þessari nýútkomnu bók leggja
þau enn meiri áherzlu á sam-
verkun meðfæddra eiginleika
við áhrif umhverfis i stefnumót-
un skapferlis. Við könnumst
sjálfsagt öll vel við þær þrjár
meginstefnur i lundarfari
barna, sem rannsóknarfólk
þetta hefur fundið hjá börnum
frá upphafi, en þær eru: a.
erfiða barnið, b. auðvelda eða
þæga barnið og c. seinláta barn-
ið. Erfiða barnið er æsinga-
gjarnt og neikvætt gengur seint
að aðlaga sig siðurri og venjum
umhverfis sins og er óreglusamt
og uppreisnargjarnt i lifsvenj-
um. Auðvelda, þæga barnið,
óskabarn allra foreldra, hefur
mikla aðlögunarhæfni, er já-
kvætt i viðhorfi og viðmóti og
mjög reglusamt. 1 þriðja lagi er
svo seinláta barnið sem er tregt
til þess að nálgast allt, sem er
nýstárlegt i augum þess. Gerir
það það varfærnislega en að
lokum bregzt það vel við þvi, ef
ekki er rekið of hastarlega á ef t-
ir þvi. Oft er það feimið við
ókunnuga og töluvert tortryggið
þó að tortryggni sú sé nokkurn
veginn innan eðlilegra marka.
Þegar lundarfarið hefurverið
greint þannig má oft fara nærri
um viðbrögð barnanna til erfið-
leika, streitu og spennu þeirrar
sem skóli lifsins færir þeim að
viðfangsefni.
Höfundar þessir álita að unnt
sé að ákvarða með töluverðri
vissu þegar i bernsku hvort
börnin séu i hættu stödd vegna
afbrigðilegs atferlis og lundar-
fars þeirra. Sjá má strax innan
við þriggja ára aldurinn að
börnum, sem eru mjög eirðar-
laus, óhlýðinvið foreldra og tæt-
ings og rifrildisgjörn eða með
sterka eyðileggingarhvöt, hætt-
ir mikið til þess að verða vand-
ræðaunglingar i andstöðu við
þjóðfélagið og yfirvöld þess, og
eru þá oft lika með töluverða
glæpahneigð. Slik börn verða oft
á fullorðins árum mjög heimtu-
frek og krefjast „réttar” síns
með óbilgirni og gegndarlausri
frekju sem svifst einskis og sést
litt fyrir. Hendi það heil
byggðarlögeða þjóðir leiðir það
til styrjaldar, annað hvort inn-
byrðis eða við aðrar þjóðir.
Hins vegar nota oft þjóðfélög-
in sér skapferli þessara manna
og umbuna þeim fyrir. Er þetta
gert til þessað fullnægja græðgi
lýðsins. Eru 'þá menn þessir
hafnir upp i ábyrgðar- og
virðingarstöður svo sem stöður
herforingja. Eða þeir gerast
forkólfar þrýstihópa, pólitikus-
ar og jafnvel forsetar og harð-
stjórar, eins konar litlir Hitler-
ar.
En áðuren við höldum lengra
út í þessa leiðinda sálma er rétt
að staldra við og athuga hvað
einkennir auðveldu börnin þeg-
ar þau komast til manndóms-
ára. Fyrst og fremst verða þau
manneskjuleg. Þau eru nokkurn
veginn laus við lundarfars veil-
ur, skekkjur og bresti. Reyndar
er það neikvætt viðhorf að vera
laus við eitthvað, en þar á ofan
eru þau lika heilbrigðari i þeim
skilningi sem alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin leggur i
það. Heilbrigði, segir hún, er
andleg og likamleg velliðan,
sem er jákvætt ástand og annað
og meira en það að vera bara
laus við vanliðan. 1 kliniskri sál-
læknisfræði Noyes 2. er farið
fleirum orðum um þetta i ýtar-
legri lýsingu. Kem ég að henni
eftir þetta innskot.
Heilbrigður likami i
heilbrigðri sál
Sálin (psýche) er i og með
hugtak sem sállæknisfræðin
notar til þess að skilgreina
starfsemi hugans i persónunni.
Viðtækust skilgreining hennar
fram að þessu er hugmynd
Freuds sem spannar vitund,
draumvitund og undirvitund.
Stundum er huganum likt við
liffæri mannsins, svo sem
hjarta og æðakerfið sem nær til
yztu endimarka likamans. En
auk þess nær sálin eða hugurinn
lika til umhverfisins og þarfa
þess og verður helzt að uppfylla
þær kröfur sem það gerir á
hendur manneskjunni. Raun-
hæfara virðist þvi vera að tala
um heilbrigðan likama i heil-
brigðri sál heldur en öfugt, þar
eð sálin, i þessum skilningi, er
yfirgripsmeiri en likaminn.
Sést þetta enn betur á fyrr-
nefndri lýsingu á sálarlegri vel-
liðan sem ég kem nú aftur að.
Heilbrigð, fullorðin
manneskja auðsýnir i viðmóti
og hegðun að hún er sér vel
meðvituð um eigið sjálf og per-
sónugerð og markmið hennar i
lifinu. Fylling mannlegs þroska
á fullorðinsárum fylgir nokkurs
konar sætleiki, en vanþroskan-
um fylgir aftur á móti beizkja
og remma og er hann súr i brot-
ið.
Einnig er heilbrigð
manneskja sjálfstæð og jafnvel
einstæð: getur staðið á eigin fót-
um. Hún er framsækin og raun-
sæ og hefur getu og hæfileika til
þess að fást með góðu móti við
umbreytingar raunveruleikans
i lifi, sjúkdómum og dauða. Hin
heilbrigða, fullorðna manneskja
getur skilið þarfir annarra, lagt
sig fram fyrir þá og veitt þeim
hæfilega umönnun. Hún hefur
öðlazt góðan sálrænan kynh'fs-
þroska sem foreldri, fjölskyldu-
meðlimur og ástvinur. Henni er
lagið að vera athafnasöm og
hún sýnir þrautseigju, staðfestu
og heilbrigðan metnað i þvi að
fylgja eftir verkefnum sinum og
koma þeim i framkvæmd. Hún
getur farið nýjar leiðir og átt
frumkvæði og er ekki rigbundin
gömlum hleypidómum ogstöðn-
uðum siðvenjum. Hún hefur að-
lögunarhæfileika og sveigjan-
leika i streitu og erfiðleikum og
þohnmæði i mótlæti.
llaunaskyni stuðlar þetta allt
að því að húngetur notið lífsins i
rikum mæli, með sannri lifs-
gleði og vongleði og gert sig
ánægða méð takmarkanir og
aðhald sem h'fið veitir henni
með þolgæði, viturri biðlund og
ljúfmennsku.
Nú kann ykkur ef til vill að
virðast að lýsing þessi eigi að-
eins við einhvers konar ofur-
menni eða dýrhnga. Svo er þó
ekki. Um það bil tuttugu af
hundraði manna og kvenna, eða
ein af hverjum fimm eiga til að
bera eiginleika þessa i veruleg-
um mæli. Eru þau lika laus við
verulegar skapferlisveilur,
skekkjur og misbresti eða þver-
bresti.
Er þau fremur að finna i hópi
auðveldu barnanna, þó að rætzt
geti lika úr hinum þó siðar
verði. Nokkuð fer þetta eftir
greind fólks og eru vangefnir
margfalt fleiri, bæði likamlega
og andlega s júkir. Aður fyrr var
þvi haldið fram, meðal annars
af ítalanum Lombroso, að
snillingar væru oft geðveikir og
andlega vanheilir. Jafnvel enn
þann dag i dag skýtur þessari
kenningu upp. Vissulega eru
þeir ekki eins og fólk er flest,
þeir skera sig verulega Ur
hjörðinni, oger þvi að vonum að
svona kenningar gátu myndazt
vegna fáfræði fortiðarinnar.
Terman og félagar hans hafa
rannsakað þúsundir greindustu
manna og kvenna i Bandarikj-
unum og fylgt þeim og börnum
þeirra eftir i um fimmtiu ár.
Eruþau stundum i gamni nefnd
„Termites”, sem er orðaleikur
um nafn Termans og þýðir
termitar. En þeir eru, eins og
Esra S. Pétursson læknir
ykkur er kunnugt, eins konar
maurategund sem étur trjávið.
Komið hefur i ljós við þessa
langvarandi athugun, að heilsu-
far Termitanna bæði andlegt og
likamlegt, er þveröfugt við það
sem er hjá vangefnum. Þeir eru
óvenju hraustir og fylgir þvi þar
á ofan aukið langlifi. I þessum
hópi eru um tveir af hundraði,
eða einn af fimmtiu. Hundraðs-
talan er lika svipuð hjá þeim
sem komast i Who’s Who, en sú
bók samsvarar bókunum okkar
hér á landi, Hver er maðurinn
og Islenzkir samtiðarmenn.
Munu þetta vera sambærilegir
hópar um margt.
Fólk þetta leggur oft til muna
meira á sig en aðrir og getur
það aukið spennu og streitu
mikið. Margt af þessu fólki fær
þá aðstoð hjá sálkönnuðum og
sállæknum erlendis þó að hér á
landigætienn þessmisskilnings
að þeir sem fara til sállækna og
sálkönnuða séu allir geðveikir.
Stafar hann vitanlega af fáfræði
okkar, enn sem komið er, um
þessa hluti. Reyndar eru flestir
þeir, sem til sálkönnuða leita til
samstarfs um úrlausnir vanda-
mála sinna og til þess að leysa
úr læðingi meira af lifsorku
sinni, vel greindir likt og
Termi'tar.
I stuttu máli: Andleg heil-
brigði er hreint ekki sjaldgæf.
Nálega fimmtungur manna
telstandlega heilbrigður. Svoer
að sjá að andleg heilbrigði sé
oftar samfara vaxandi greind
og framúrskarandi hæfileikum.
Er það eðlilegt, þvi að hæfileik-
ar þeirra, sem hraustir eru, fá
betur að njóta sin, ef þeir eru
ekki þjakaðir og þjáðir eða
tröllriðnir af vanliðan og van-
heimildum. En vanheilindi
þeirra og vanliðan má oftast
bæta allmjög með margs konar
læl' .smeðferð að meðtöldum
„Vr;v3..m 0g sálkönnun.
tar -ga halda
.:. < ða moll á
aprí'mánaðar.
» homas &
ner/Mazel,
.oyes’Mod-
ern Clinical Psychiatry. W.B.
Saunders Co./Philadel-
phia/London/Toronto.
Kirkjukaffi á
æskulýðsdaginn
Kvenfélag Breiðholts efnir til
kaffisölu sunnudaginn 5. marz kl.
3i anddyri Breiðholtsskóla. Agóði
sölunnar rennur til kirkjubygg-
ingarinnar, sem i vændum er.
Framkvæmdir á kirkjulóðinni
eru nú i þann veginn að hefjast,
og fyrsti áfangi byggingarinnar á
að risaisumar. Með mikilli prýði
hefur verið staðið að nauðsynleg-
um og timafrekum undirbúningi
verksins, og þökk sé öllum, sem
þar lögðu hönd að verki. En það
átak, sem nú er framundan i
þessu brýna máli hverfanna mun
reyna ennþá meira á dugnað og
fórnarlund safnaðarmanna allra
— og eftir þvi verður leitað.
Kvenfélag Breiðholts hefur
þegar margoft lagt kirkjubygg-
ungu og safnaðarstarfi lið, fyrst
með gjöfum, siðar með fjársöfn-
un og sjálfboðaliðastarfi. Fleiri
félög mættu fara sömu braut.
Safnastþegarsamankemur.
A sunnudaginn máttu bjóða
vinum og vandamönnum upp á
góðan kaffisopa, börnin fá gos og
gómsætar tertur og annað bakk-
elsi — þvi ekki bregða kven-
félagskonur vana sinum, hvernig
allt verður af hendi reitt. Þú
styrkir þetta átak þeirra góðu
máli til stuðnings, en nýtur sjálf-
ur ánægjustundar við frábærar
veitingar.
Verið hjartanlega velkomin i
þrjúkaffið hjá Kvenfélagi
Breiðholts á æskulýðsdaginn.
Blessi Drottinn framkvæmd og
árangur
Lárus Halldórsson.
Legsteinar
S.HELGASONHF
STEINSMIÐJA
SkBmmuvegi 48 - Kópavogl - Slmi 76877 - Pðsthilf 195
Ritstjórn, skrifstofa og afgreiösla