Tíminn - 07.05.1978, Blaðsíða 1

Sunnudagur
7. maí 1978 62. árgangur
— 94 tölublað
Timinn
heimsækir Bls
HVOISVÖII 14-15
Siðumúla 15 • Pósthólf 370 • Reykjavík • Ritstjórn 86300 • Auglýsingar 18300 • Afgreiðsla og áskrift 86300 • Kvöldsímar 86387 & 86392
Norrænir menn á Baffíns-
landi á þrettándu öld?
Eskimóar, sem setu höfðu á
suðurströnd Baffinslands á
þrettándu öld, hafa kunnað skil
á norrænum mönnum, klæða-
burði þeirra og gripum. Annað
tveggja hafa Eskimóarnir kom-
ið á þær slóðir, þar sem norræn-
ir menn voru, eða það, sem lík-
legraer: Menn af norrænu kyni
hafa komið til Baffinslands.
Þetta er ráðið af lítilli tréstyttu
sem fannst við svonefnda
Vatnshöfn á Baffinslandi i
fyrrasumar.
Þarna voru að störfum forn-
JB — Rafmangsmál á Snæfells-
nesi hafa ekki veriö þar beysin og
ástand þeirra vakið gremju
margra þar um slóðir. Það má
kannske segja, að Grundarfjörö-
ur hafi oröið hvaö verst úti af
þessum sökum. Fær þorpið raf-
magn alfarið frá Olafsvík og
Andakflsárvirkjun, en þetta er
samtengt svæði, og engin vara-
rafstöð er I þorpinu. Bilanir eru
tíöar á þessu svæði, sem valda
straumleysi þar og er timi sá sem
rafmagnsleysið varir mjög mis-
jafn, allt frá nokkrum minútum
upp i klukkustundir. Orsakir bil-
ana eru m.a. að mikiö álag er á
linum, svo er þetta mikiö veöra-
svæði. Veldur þetta aö vonum
margslungnum óþægindum fyrir
ibúa staöarins. Þurfa þeir t.a.m.
að dæla upp öllu vatni meö raf-
magni og fer það þvi af samfara
rafmagnsleysi. Þá kemur þetta
hart niöur á atvinnurekstri á
staðnum.
1 samtali viö Timann, sagði
Hringur Hjörleifsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihúss
Grundarfjarðar H/f. aö sér þætti
þetta ástand algjörlega óviðun-
andi, og sagði að mikiö hefði verið
kvartað yfir þvi. ,,Þaö er ómælt
tjón sem af þessu hlýzt. Kemur
þar bæöi til, aö vinnsla stöövast
oft um ófyrirsjáanlegan tima og
fræðingar frá fylkisháskólanum
i Michigan, og var það ung
stúlka, fornfærðinemi, Debora
Sabo, sem fann styttuna. Hún er
hálfur sjötti þumlungur á hæð
og af manni i siðri hempu þeirr-
ar gerðar, sem norrænir menn
eru taldir hafa notað á þessu
aldarskeiði, og með litinn kross
á br jósti er þá var einnig alsiöa.
Hún er talin telgd meö hvössum
steinhnífi af Eskimóa, sem oft
gerðu slikar styttur, þóoftast af
nöktum Eskimóakonum. Viður-
inn er greni eða lerki, en þó með
vinnutap nemur hundruöum þús-
unda árlega. Svo er tjón sem
erfitt er að henda reiöur á svona I
fljótu bragöi, en þar á ég við tjón
á vélum og verömætarýrnun á
fiski er hann liggur undir
skemmdum og við getum ekki
unniö hann vegna rafmagns-
leysis”, sagði Hringur.
Sagði hann að mælirinn hefði
veriö fullur fyrir fimm árum, og
hafi hann þá sent bréf til þáver-
andi rafmagnsveitustjóra rikis-
ins, Valgarös Thoroddsen og
skýrt honum frá ástandinu og
farið fram á bætur vegna vinnu-
taps. I svari rafmagnsveitustjóra
kom fram að hann harmaöi
ástandið og kvaðst myndu reyna
að hraða úrbótum. Benti hann og
á lög sem kveða á um að Rarik
væri ekki skaöabótaskylt i málum
sem þessum. Hringur sagöi:
„Þetta er ófremdarástand. Viö
höfum ekkert öryggi hér og erum
alveg afskipt hvaö þessi mál
snertir. Þaðer alveg merkilegt aö
hér skuli ekki vera vararafstöö,
og mér er það til efs aö svo sé
variö með nokkurt annaö þorp,
sem byggir afkomu sina á vinnslu
sjávarafla.
Arni Emilsson, sveitarstjóri á
Grundarfirði kvað og ástandið
öllu lokið fyrir að skotið, að
gripurinn geti verið úr furu.
Styttan þykir sýna, að sá sem
hana skar, hafi haft tækifæri til
þess að gefa norrænum mönn-
um nánar gætur.
Fornfræðingar voru að grafa
upp og rannsaka rústir Eski-
móavistar, er styttan fannst.
Var hibýlum Eskimóa áþessum
slóðum svo háttað, að þeir grófu
gryfju I jörðina, reftu yfir hana
með rifbeinum úr hvölum eöa
rekaviði og þöktu þessa grind
siðan með húðum og torfi. Höfö-
slæmt, og sagöi mikið óréttlæti
rikja i rafmagnsmálum. Benti
hann á að Grundafjarðarbúar
greiddu hæsta verö á landinu
fyrir hverja kwst. af rafmagni
eöa 17.67 kr. að meöaltali, þó
væru margir taxtar, og sagöi
hann að rafmagn og olia væri til-
finnanlegur skattur fyrir staðinn.
Sagði hann að ásl. ári hefðu þeir
þurft aö verja 8 millj. króna I
stofnkostnaö fyrir rafmagns-
staura, á meðan önnur sveitar-
félög fengju þá ókeypis, og sagöi
þessa upphæð þungan toll og hafa
munað þvi aö hægt yrði að reisa
dagvistarheimili I Grundarfirði.
Þá náði blaöið tali af Baldri
Helgasyni, rafmagnsveitustjóra
á Vesturlandi og bar málið undir
hann. 1 svari Baldurs kom fram,
að mikið vandræðaástand rikti á
Snæfellsnesi i heild. Sagði hann
að staðið hefði til að byggja 6.600
volta aöflutningslinu frá Vega-
mótum I Grundarfjörö. Hluti
hennar veröur tekinn i notkun I
sumar og flutt yfir á dreifilinu, en
ekki veröur unnt aö ljúka henni
sökum þess aö fjármagn til fram-
kvæmdanna hefði verið skorið
niöur. Taldi Baldur þetta verða til
litilla bóta fyrir Grundarfjörð og
sagöi, að fyrr en hægt yrði aö
ljúka aöflutningslinunni, yröi litið
hægt að gera til úrbóta.
ust þeir við i þessum hibýlum
hluta árs, en færðu sig siðan á
nýjar slóðir, eftir árstima,
ferðamöguleikum og veiöivon-
um.
Munir i gömlum vistum Eski-
móa geta varðveitzt afar lengi
óskaddaðir, ef þeir lenda þar,
sem þeli fer ekki úr jörðu, og
þaðvareinmittþess vegna, sem
þessi litla tréstytta hefur
geymzt svo vel, sem raun ber
vitni um sjö hundruð ára skeið
eða jafnvel öllu meira.
Þessi litla, merkilega stytta
er i fórum Michigan-háskóla,
en verður afhent safni i Ottawa,
þegar hún hefur verið rannsökuð
til hlitar.
Styttan sem þykir sanna, að
norrænir menn hafi komið tii
Baffinsiands fyrir sjö hundruð
árum. Þetta er baksvipurinn.
Ófremdarástand i rafmagnsmálum á Grundarfirði:
ir tíðar —
Greiða hæsta verð á landinu
Ömælt tjón
— sem þetta veldur í atvinnurekstri
Undursamlegast,
og þó eðlilegast
alls
( dag ræðir VS við Huldu Jensdóttur forstöðukonu
Fæðingarheimilis Reykjavíkurborgar. Þar ber
margt á góma. Hulda spyr m.a. hvernig Islendingar
ætli að fara að því að halda öllu landi sínu í byggð
um ókomna framtið og efla atvinnuvegi sína til
lands og sjávar ef það eigi að verða tízka að hver
hjón eigi ekki nema eitt eða tvö börn. Hún ræðir
einnig um hungrið í heiminum annars vegar og
óréttlæti og bruðl hins vegar og sogir: ,, N EI við eig-
um ekki að reyna að lækna meinsemdir veraldar-
innar með því að hætta að eignast börn” ... Við eig-
um að læra að haga okkur þannig að við verðskuld-
um að kallast manneskjur."
Sjá bls. 16-17
Þegar menn verða að
trúa á kraftaverk
— til að geta lifað
Fá rit tuttugustu aldarinnar eru
merkilegri heimild um spillingu valds-
ins en minningabækur Nadezdja
Mandelstam. Hún var gift rússneska
skáldinu Osip Mandelstamog þoldi með
honum súrt og sætt um tveggja ára-
tuga skeið undir járnhæli alræðisríkis-
ins. Mandelstam var handtekinn af
rússnesku leynilögreglunni skömmu
fyrir strið og fluttur til Síberiu, þar
sem hann lézt,ekki löngu síðar.
Nadezdja hélt minnin'gu manns síns á
lofti og skrifaði loks tvær minninga-
bækur um örlög manna á tímum þegar
menn verða að trúa á kraftaverk til að
geta lifað.
BlslO