Tíminn - 30.07.1978, Blaðsíða 9

Sunnudagur 30. júli 1978
ilLÍU'l U«
„Kírkjan hér á landi
er sterkari en áður”
Rætt við Regin Prenter fyrrverandi prófessor
Regin Prenter f.v. prófessor I trúfræöi viö Arósaháskóia
Kaj Munk. „Hann neitaöi borgun
og rauk siöan I burtu.”
..Kirkjan hefur endur-
nýjast”.
— Þú hefur fylgst meö íslensku
kirkjulifi i næstum hálfa öld.
Hvaöa breytingar finnst þér aö
háfi oröiö á kirkjunni á þessum
tima?
— Þvi er erfitt aö svara, en þó
má sjá ýmis ytri merki breyt-
inga, t.d. aökirkjubyggingarhafa
aukist. Einnig hefur oröiö endur-
nýjun á guösþjónustunni. Menn
eru nú oröiö jákvæöari gagnvart
atriöum eins og altarissakra-
mentinu en þegar ég kom hér
fyrst. Þá finnst mér aö yngri
prestar séu mun virkari en áöur
geröist, og þeir fylgjast betur
meö nýjungum i guöfræöinni en
áöur var.
Ég held aö þessa endurnýjun
megi aö sumu leyti likja viö
endurnýjunina sem varö i dönsku
kirkjunni fyrir áhrif frá þýsku
Játningarkirkjunni. Sii guöfrasöi,
sem þróaðist i tengslum viö þá at-
buröi, t.d. guöfræöi Karls Barth,
hefur haft mikil áhrif, einnig hér
á islandi.
Þegaré? kom hér fyrst var is-
lenska kirkjan klofin i tvær
fylkingar, annars vegar frjáls-
lynda guöfræöin, sem á margan
hátt varmjög „borgaraleg”, hins
vegar gamli lúterski rétt-
trúnaðurinn. Nú rikir meiri ein-
ing i trúarefnum innan kirkjunn-
ar, kannski vegna áhrifa nýrra
strauma i guöfræöinni.
Ef við vikjum okkur aftur aö
Skálholti, þá held ég aö sá staður
geti oröið vettvangur fyrir endur-
nýjun islensks kirkjulifs i fram-
tiöinni, og ég vona aö Skálholt
veröi einnig til aö tengja Island
sterkari böndum viö hin Norður-
löndin i framtiöinni.
Þettaspjall viösr. Friörik haföi
mikil áhrif á okkur, og raunar
batst ég honum vináttuböndum
þaöan f frá.
— Svo komstu hingaö upp til Is-
lands 1935 eins og þú sagöir áöan.
— Já, sú ferö var eiginlega
siðasti hluti náms mins, en þó
ekki ströng námsferö. Markmiöiö
varaösjá Islandog Islendinga og
aö kynnast islenskum prestum.
Eg var gestur Jóns Helgasonar
biskups og kom hann mér i sam-
band við presta um allt land. Fór
ég víös vegar um og kynntist
mörgum, m.a. Siguröi Pálssyni
vigslubiskupi, sem þá var prestur
i Hraungeröi.
Þessi heimsókn leiddi til ann-
arrar 1937 og feröaöist ég þá meö
Jóni biskupi og heimsótti presta-
mót viðs vegar um land. Ég
kynntist einnig guöfræöideildinni
i þessari ferö, og hélt m.a. tvo
fyrirlestra i Alþingishúsinu, en
Háskólinn var þá til húsa þar.
Eftir þessar feröir til tslands,
þarsem éghafðim.a. lagt stund á
kirkjusögu landsins, lenti ég i
stjórn Dansk-islenska kirkju-
sögufélagsins, en þaö var stofnaö
af sr. Þóröi Tómassyni sem starf-
aöi I Danmörku. Hann þýddi
Passiusálmana á dönsku.
Eitt af markmiöum þessa fé-
lags var aö auka kynni á milli
presta i þessum tveimur löndum,
en þaö reyndist erfitt vegna hinna
lönguferöa.Svokom striöiö og þá
uröum viö aö sitja heima.
Snubbótt kynni af Kaj
Munk
— Þegar þú minnist á striöið
kemur mér ósjálfrátt i hug nafn
Kajs Munk — þekktiröu hann eitt-
hvaö?
— Honum kynntist ég nú lltil-
lega, og tilefni þess var aö ég var
formaöur fyrir stúdentafélagi
nokkru, og sem slikur skrifaöi ég
honum bréf og baö hann aö halda
fyrirlestur hjá okkur. Hann skrif-
aöi aftur snubbótt bréf og sagöi,
aö þaö versta sem hann vissi,
burtséö frá þvi aö horfa á eigin
leikrit, væri aö halda fyrirlestra.
Ég svaraði honum aftur meö
nokkurri þykkju og þannig send-
um viö hvor öörum nokkur bréf.
Aö lokum sættist hann þó á aö
Sr. Friðrik
— Voru þaö fyrstu kynni þln af
Islandi eöa Islendingum?
— Nei, fyrstu kynni min voru
þau, aö ég kynntist sr. Friöriki
Friörikssyni þegar ég var ung-
lingsstrákur I menntaskóla. Þaö
var i kringum 1920. Fundum okk-
ar bar fyrst saman á kristilegu
unglingamótí, sem viö báöir sótt-
um. Þetta mót var meö miklum
vakningarbrag, en eins og stund-
um vill veröa á slikum mótum,
fengu tilfinningarnar aö ráöa
ferðinni, og hin trúarlega boöun
varö dálítiö mæröarleg. Fannst
mér og félögum minum nóg um
og undum hag okkar fremur illa.
„Skálholt er allt annar staöur nú, en fyrst þegar ég kom hingaö.”
koma og var dagurinn ákveöinn
meöpompi og pragt. Rétt áöur en
fyrirlesturinn átti að byrja var
hann þóókominn.og fórum viö þá
aö ókyrrast og héldum aö hann
heföi hætt við allt saman. í þann
mund sem fyrirlesturinn átti aö
vera byrjaður kemur Kaj Munk
stormandi inn i salinn og hóf sinn
fyrirlestur eins og ekkert væri.
Þegar hann var búinn gekk ég til
hans og bauö honum borgun eins
og venja var. Kaj Munk afþakk-
aöi og sagöi aö hann tæki aldrei
fyrir slikt. Þar með var hann rok-
inn aftur af staö.
Skálholt var i niðurlæg-
ingu
— Ef viö vlkjum aftur aö sam-
skiptum þinum viö tslendinga, þá
kemuröu hingaö aftur 1950.
— Já, þá var ég meðlimur
nefndar, sem send var hingaö til
þessaö tengja tsland viö norrænt
kirkjustarf.
Þaösem mér fannst eftirminni-
legast i þeirri ferö var aö koma i
Skálholt. Staöurinn var þá i
niðurlægingu og lítil reisn yfir
þessum fornfræga staö. Þá var
þaö, aö einn nefndarmanna
sagöi: „Þaö er norrænt verkefni
aö endurreisa Skálholt”. Þetta
held ég aö hafi veriö fyrstí neist-
inn aö enduruppbyggingu staöar-
ins.
Mér er Skálholt afar minnis-
stæöurstaöur, einkum vegna hins
mikla muns sem er á staönum þá
og nú.
Siöan kom ég aftur til tslands
1960 og 1961, en þá var ég geröur
aö heiöursdoktor viö Háskólann.
Slöan kom ég ekki aftur fyrr en
nú.
Þá var þaö aö viö rákumst ein-
hvern veginn á þennan merkilega
tslending, sr. Friörik, og hann fór
aöspjalla viö okkur. Ræddum viö
saman um alla heima og geima,
um llfiö og tilveruna — um stór-
merki náttúrunnar og benti hann
okkur á aö allt þetta ætti upphaf
sitt i Guöi, skaparanum.
„Sr. Friörik var merkiieg blanda af heimsborgara, fornmenntamanni
og einiægum trúmanni.”
lesin af flestum ef ekki ölium guö-
fræðingum og prestum á Noröur-
iöndum i fleiri áratugi.
Prenter er mikill tslandsvinur
og hefur hann margoft komiö
hingaö tillands. Þess má geta, aö
hann var geröur aö heiöursdoktor
viö Háskóla islands áriö 1961. Viö
spjölluöum viö Prenter um menn
og málefni, á tslandi og i Dan-
mörku, en báöum hann fyrst aö
segja okkur dálitiö frá sjálfum
sér.
HR — A norræna kirkjutóniistar-
námskeiðinu i Skálholtí var einn
gestur, sem er mörgum ts-
iendingum aö góöu kunnur. Heitir
hann Regin Prenter og var til
skammstima prófessor I trúfræöi
viö Arósarháskóla. Hefur hann
m.a. skrifaö bók, „Sköpun og
endurlausn” og hefur hún verið
— Já, ég er fæddur áriö 1907 i
Kaupmannahöfn, og svo ég hlaupi
nú hratt yfir sögu — þá ólst ég þar
upp. Þar lagöi ég einnig stund á
guöfræöiá árunum 1925-1931. Eft-
ir þaö fór ég til Frakklands og til
Þýskalands 1933-1934. Þar sat ég
viö fætur Karls Barth og nam
fræöin. A þessum árum stóö
þýska kirkjustriöiö sem hæst,
kirkjan þar I landi var klofin f af-
stööu sinni gagnvart nasisman-
um. Annars vegar var Játningar-
kirkjan sem baröist gegn
nasismanum — hins vegar
„þýska” kirkjan, en hún haföi
falliðfyrir tiðarandanum og gerst
handbendi nasistanna.
Karl Barth stóö i fararbroddi í
Játningarkirkjunni og baröist af
miklum ákafagegn nasismanum,
en þaö endaöi meö þvl aö hann
var rekinn úr landi.
Nú, eftir dvölina i Þýskalandi
fór ég til Englands og var þar i
eitt ár viö nám. Námi minu lauk
ég svo meö ferö hingað til Islands
og var þaö áriö 1935.
Jón Helgason biskup. „Viö
feröuöumst saman um landiö og i
ófá skipti uröum viö aö fara á
hestum.”