Tíminn - 30.07.1978, Blaðsíða 33

Sunnudagur 30. júll 1978
33
Sovéskur ritdómur um þrjár skáldsögur Laxness:
Sá heimur, þar sem
allt er „öðruvísi”
Ný listamiðstöð
fyrir Norðurlönd
Blaðinu hefur borist
ritdómur um þrjár
skáidsögur Haildórs
Laxness, sem út komu i
Moskvu fyrir skömmu i
einu bindi og er höf-
undur ritdómsins bók-
menntafræðingurinn
Sem jon Berkin.
Iiöfundurinn tekur að
sér að kynna skáldskap
Nóbelsverðlauna-
höfundarins fyrir
sovéskum lesendum
með þvi að eiga eins
konar viðtal við sögu-
hetjur og Laxness
sjálfan.
Bérkín varar i upphafi grein-
ar sinnar lesendur við þvi, aö
ekki sé gerlegt að fá botn i þaö
margræða og mótsagnakennda
fyrirbæri, sem nefnist Laxness,
fyrr en menn hafi séð fyrir sér
heilan heim, sem er frábrugðinn
öllu öðru og nefnist „Island og
Islendingar.” í þeim heimi sé
allt „örðuvisi,” og geri menn
sér ekki grein fyrir þvi, fái
menn ekki skilið söguhetjur
Laxness, sem lifa við aðstæður
sem eru dæmigerðar fyrir
tsland, en oftast óvæntar fyrir
sovéska lesendur.
Þaö fyrsta sem kemur manni
áóvartersjálftlandslagið, seg-
ir hann. En það er ekki aðal-
atriöið. Það sem einkennir
Islendinga ööru fremur er friö-
semi (þeir hafa engan her),
lestrarkunnátta og mikil fram-
leiðsla prentaös máls i hlutfalli
viö fólksfjölda.
Um Atómstöðina segir. hann
að það sé ekki tilviljun, að þessi
bók, sem helguð er baráttunni
gegn bandarisku hervaldi, sé
jafnframt gegnsýrð af minnum
úr fornnorrænum bókmenntum.
Þetta sé ekki stilfærð frásögn,
heldur jarðbundið samband.
Hér sameinist á lifrænan hátt
heimildir og gróteskur frá-
sagnarmáti, miskunnarlaust
raunsæi i lýsingum á þeim, sem
„seldu Island” og djúpar lýs-
ingar á alþýðufólki, sem oft býr
yfir laxnesskri kimnigáfu og
ljóðrænu. Sumar blaðsiðurnar
minni á flugrit baráttusamtaka,
á öðrum sé að finna heillandi
heimspekiritgerðir.
Næsta skáldverk bókarinnar
er Brekkukotsannáll og endur-
segir hann efni hans I stuttu
máli. Berkín vekur athygli les-
enda á orðum Laxness sjálfs um
tilganginn með þessari sögu og
jafnframt um skyidur Islensks
rithöfundar. Söguhetjur minar
Forslða timaritsins „Bók-
menntalegt yfirlit”
(Literaturnoje obozrenije) þar
sem ritdómurinn um þrjár
skáldsögur Laxness er birtur.
segir uaxness- afsanna kenn-
inguna um að allt fólk sé vont.
Ef islenskur rithöfundur gleym-
ir þjóðlegum uppruna sinum
þar sem sagan lifir, glatar
tengslum sinum við alþýðuna og
gleymir skyldum sinuin gagn-
vart hinum kúguðu, þá eru
frægð og efnaleg velferð ónauð-
synlegir smámunir.
Um siðustu skáldsöguna i
þessu safnriti, Paradisarheimt,
segir Berkín, að ósjálfrátt hljóti
maður að bera hana saman við
skáldsöguna Sjálfstætt fólk,
sem færöi Laxness heimsfrægð.
Ritdómarinn ber saman sögu-
hetjurnar Steinar og Bjart, og
bendir á það sem skylt er með
þeim og einnig það, sem skilur
þá að. Hann leggur sérstaka
áherslu á skapgerðareinkenni,
sem er dæmigert fyrir islenska
bóndann: óhagganlega sjálfs-
virðingu, og segir að hér sé ekki
aðeins um að ræða sjálfsvirð-
ingu, sem einkennir fulltrua
stoltrar og frelsisunnandi þjóð-
ar, heldur sé þetta mannleg
reisn hins vinnandi manns.
Þessi reisn verður aldrei tekin
frá Steinari og sama máli gegn-
ir um Bjart i Sumarhúsum,
Björn i Brekkukoti og Uglu i
Atómstöðinni. Þessu fólki er
lýst á alveg sérstaklega inn-
blásinn listrænan máta.
Ast á alþýðunni er uppspretta
hins hreina tóns hjá Halldóri
Laxness, þessum frábæra nú-
timahöfundi, sem gengur við
hlið þjóðar sinnar á erfiðri braut
baráttunnar fyrir raunverulegu
sjálfstæði. Manninum, sem er
sannfærður um að „maður þarf
að þekkja og skilja það fólk,
sem maður skrifar fyrir og
einnig að elska það, annars er
ómögulegt að semja skáld-
sögu.”
28. júli opnaöi Ráðherraneínd
Norðurlandaráðs listamiðstöð á
Sveaborg við Helsingfors. Verður
hún opnuð með tveimur sýning-
um, annars vegar er skúlptúrsýn-
ing þar sem tveir þátttakendur
eru frá hverju Norðurlandanna,
hins vegar sýningu á verkum um
sögu Sveaborg.
tslensku listamennirnir sem
sýna eru Jón Gunnar Árnason og
Hallsteinn Sigurðsson.
Tilgangur þessarar nýju lista-
miðstöðvar á Sveaborg er að þróa
og samhæfa samnorræna list-
sköpun á hinum ýmsu sviöum
listarinnar. Þessi listamiðstöð á
um leið að vera miðstöð — verk-
stæði fyrir listamenn af
Norðurlöndum — þar sem þeim
gefst timi til að hugsa og fram-
kvæma i list sinni óbundnir af
fjárhagssjónarmiðum.
Forstöðumaður listamiðstöðv-
arinnar er Erik Kruskopf list-
fræðingur.
SMIDJUVEGI6 SIMI 44544