Tíminn - 30.07.1978, Blaðsíða 23

23
Sunnudagur 30. júll 1978
.VTR.
þolir vind og særok og sáir sér
ekki um of. Hin gljáandi blöö og
hvitu blómsveipir gera hana
veröuga ræktunar sem skraut-
jurt. Geithvönn og ætihvönn svip-
ar allmikiö saman, en eru þó auö-
þekktar sundur i blómi.
Blómsveipir geithvannar eru
hvitir og fremur flatir ofan.
Stundum slær á þá rauöléitum
blæ. En sveipir ætihvannár éru
aftur á móti grænhvitir eöa gul-
grænir og mun hvelfdari. 011 er
ætihvönnin vöxtulegri aö jafnaöi
og af henni sterkur kryddilmur,
sem geithvönn vantar aö mestu.
Geithvönn vex viöa i kjarri og lit-
ar sumar grasbrekkur hvitar.
Hvannir hafa stór uppblásin blaö-
sliður og hola stöngla meö skil-
rúmum. Ætihvönn er langfrægust
allra hvanna, enda kennd viö
Gabriel erkiengil, kölluö erki-
hvönn og engilsjurt. A visinda-
máli archangelica. A tslandi hef-
ur ætihvönn veriö allverulegur
þáttur i mataræöi þjóöarinnar frá
upphafi og allt fram á 19. öld.
Hvannafræ missir fljótt spirun-
armátt sinn. Bezt' er aö sá því
strax að hausti ef rækta skal
hvönn. Hún smá safnar næringu i
rótina og liöa stundum 2-3 ár áöur
en hún ber blóm. Oft deyr hún eft-
ir blómgun. Þó myndast stundum
hliöarsprotar sem lifa.
II. Heimuia-njóli: Barasta
illgresi? Fiarri fer þvi, fardaga-
kálsins heilsugæði, og heimilalit-
un á liðinni tið, löngu viöurkennd
fræði. Vanti þig spólu i vefinn
þinn, vel ég þér njólastrokkinn
minn — og laufin I lit á klæöiö”
Flestir þekkja njóla, hina vöxtu-
legu jurt með stæröar blöö og
stinna stöngla, sem tréna og
veröa rauðbrúnir þegar liöur aö
hausti. Stórir gulgrænir, siðar
rauðleitir blómskúfar. Njóli verð
ur um eöa yfir 1 metri á hæö og
vex oft i þéttum runnkenndum
breiöum. Rótin er gild og vex
djúpt, svo erfitt er að uppræta
njóla. Sé hann sleginn eða stiföur
oft, dregur samt úr vexti hans.
Litiðbizt njólinn og er viða mikiö
af honum i túnblettum sem beitt
er á, en ekki slegið. Njóli fylgir
byggðinni og er algengur við
sveitabæi og i kaupstööum.
Njólablöð eru góð til matar (t.d.
sem spfnat) framan af sumri, og
bendir nafniö fardagakáltil notk-
unar hans á vorin fyrr á tiö. 1
njólablööum er C-fjörefni, oxal-
sýra, hægöaörvandi efni o.fl.
Hægt er að lita gult og grænt úr
njólablöðum. Þótti bezt að hafa
keytu meb. Fyrrum voru stönglar
njólanotaðir sem spólur i vef, t.d.
I Eyjafirði. Njóli er gömul
lækningajurt. „Styrk jandi,
hægðaörvandi, blóöhreinsandi”
stendur I gömlum lækningabók-
um. Var njóli stundum gróöur-
settur viöbæi, allt fram á slðustu
öld.
„Blátt lltið blom eitt er, ber
nafnið gleymdu ei mér”.Gleym-
mérei er alkunn marggreinótt
jurt, mjóvaxin og kafloðin með
smá himinblá blóm. Sé blómið
skoðaðsésti' gult niöur i þvi. Jurt-
in tollir við klæöi manns af þvi að
krókhár eru á bikarnum. Þetta
hjálpar henni til að breiðast út.
Hún berst með varningi, ull kinda
o.s.frv. Ef lagður er nýr vegur,
fer hún oftfljóttaðvaxameðfram
honum.
I görðum eruræktaðar skyldar
tegundir til skrauts. Skylt er og
kisugras, sem vex villt á sunnan-
verðu landinu. Sumar þessar teg-
undir skipta um blómalit, blómin
t.d. ljósrauð fyrst en siöar blá.
Orsökin er breyting á frumsafan-
um, sem I fyrstu er súr,en dofnar
smám saman og verður jafnvel
alkallskur.
A myndinni gefur að lita
gleym-mér-ei, sem ung stúlka
hefur lagt að barmi sér. Jurtin
tollir við ullarpeysuna.
Við Miklubraut I Reykjavik eru
löngtrjábelti úr birki, viði og sit-
kagreni. Myndin sýnir ung-
kvennasveit, sem hreinsar milli
trjánna. Búið er lika að koma upp
mörgum limgerðum I einkagörð-
um. 1 Klettahrauni I Hafnarfirði
sá ég nýlega 50 m langt limgerði
eða skjólgerði hjá Jóni ólafssyni.
(20 metra birkigerði og 30 m gerði
úr Alaskaviöi, sem stundum er
nefndur silfurviðir af þvi að fag-
urlega sindrar á lauf hans I golu).
Tryggvi, ljósmyndari Tlmans,
hefur tekiölslómamyndirnar.
———J
Brýr hrynja
og hákarlar
glenna upp ginið
Kvikmyndafélagið Universal laðar
milljónir ferðamanna að
kvikmyndaverum sínum árlega
Kvikmyndir hafa margt til
sins ágætis. Þær gefa af sér
góðan arð. Og ferðamenn geta
átt þar hlut að máli. Þeir geta
gert arðsemina enn meiri. Það
var einn snillinganna I kol-
svörtum skýjakljúf Universal
kvikmyndafélagsins, sem kom
auga á þennan möguleika fýrir
fáum árum. Universal, sem
meðréttu má kalla „stærsta og
umsvifamesta kvikmyndaver
heims”, og hefur um fimmtiu
ára skeið laðað fólk inn I
myrkur kvikmyndasalanna,
hafði þarmeð fúndið möguleika
á að laða ferðáfólk að einnig.
Akveðið var að ljúka upp á gátt
öllum dyrum fyrir áhugafólki
um kvikmyndir og sjónvarp.
Alit frá þvi er þetta var gert,
hefur streymt að fólk frá öllum
hinum fimmtiu fylkjum I
Bandarikjunum og hvaðanæva
að úr heiminum. Uni-
versal-heimsóknir eru reyndar
orðin ein vinsælasta skemmtun,
sem ferðafólk i Suöur-Kali-
forniu getur hugsað sér. Hér
hefur tekist að bjóða upp á stað,
Hér er I fullum gangi ein af þeim brellum, sem notuö var við gerft
kvikmyndarinnar „Airport 77”. Vmsir gestanna fá aft reyna út-
búnaftinn á sjálfum sér.
ferftamennirnir æpa og veina, en skemmta sér frá-
Bruin brestur, —
bærlega.
sem kepptgetur viö Disneyland,
Marineland, vaxmyndasafnið I
Movie-land, Magic Mountain,
Knotts Berry Farm og aöra
merkisstaði I kringum Los
Angeles og Hollywood. Þriggjá
eða f jögurra klukkustunda ferð
um hin miklu salarkynni Uni-
versal, þar sem gerðar eru
kvikmyndir og sjönvarpskvik-
myndir, sýnir ferðamanninum
Hollywood I hnotskurn.
Þvi er skiljanlegt að kvik-
myndaáhugafólk úr öllum
heiminum hefur skemmt sér vel
I þessgri frábærlega vel skipu-
lögðu ferð um þetta stærsta
kvikmyndaiðjuver heims.
öllu er ótrúlega vel fyrir
komið. Allt vinnur eins og til er
ætlast á svipstundu og með full-
kominni nákvæmni. Tæknin er
slik að fúrðu gegnir. Vatn
streymir fram, tré falla til jarð-
ar, brýr hrynja, hákarlar
glenna upp ginið, það snjóar, —
og aðeins þarf að ýta á takka.
Ekkert fer úrskeiðis og fólk er
afar hrifið.
Ekki þarf menn þvi aö undra
aö Universal-heimsóknir laöa
að fjórar milljónir feröamanna
á ári. A venulegum degi fara
13.000 gestir um garð. A bestu
dögunum eru þeir 25.000.00. Að-
gangseyririnn er 6 dalir fyrir
fullorðna, fimm dalir fyrir ungl-
inga milli 12 og 16 ára og 4 dalir
fyrir börn á aldrinum 5-11 ára.
Börninnan 5 ára fá ókeypis að-
gang, beri foreldrar þau á hand-
legg sér.
En sannleikurinn er lika sá,
að bæði eldri og yngri fá hér
mikið fyrir aurana. Hér er nóg
að sjá, nóg sem fær hárln til að
rlsa á höfðinu, nóg til að hlægja
aðognóg, sem hægt er að segja
vinum og ættingjum frá, þegar
heim er komiö. Og öllu er svo
prýðilega fýrir komið, að hægt
er að ganga, — eða hlaupa frá
einum furðuviðburðinum til
annars. Litlir vagnar, sem
flytja fólk um allt, stansa ná-
kvæmleganógu lengi til þess að
hægt sé að virða fyrir sér klæöa-
skápa frægra leikara, ky nna sér
þær mörgu brellur og sjónhverf-
ingar, sem notast er við þegar
filmað er, og ef heppnin er með
kann einhverjum frægum
leikara að bregða fyrir.
Já, fólk fær vissulega talsvert
fyrir peningana.
Hér er gestum sýnt hvernig
sökkva má i kviksyndi, — en
skjótast að þvi búnu upp um
brunnop skammt frá. Það er
leikari, sem aldrei komst upp á
stjörnuhiminn, sem látinn er
sýna þetta atriði.
Og vitanlega stingur þetta
kunnuglegadýr upp höfði, — há-
karlinn úr kvikmyndinni
„Ókindin.”
Á Breið-
dalsvík
Þeir sem fylgjast með lifs-
baráttu fólks vitt um land hafa
eflaust verið uggandi um hag
ibúa á Breiðdalsvlk eftir að
þeir misstu sinn hlut I skut-
togaraútgerð á móti Stöðv-
firðingum og höfðu ekki bol-
magn tilaðkomasér upp eigin
skuttogara. Atvinna á Breið-
dalsvlk var i algeru lágmarki
eftir það og jafnframt vegna
þess að rekstur frystihússins
lá niðri vegna endurbóta á
húsinu. 1 febrúar s.l. tók
frystihúsið aftur til starfa og
siðan hefur verið full vinna
fyrir alla á Breiðdalsvik.
Frá Breiðdalsvlk eru nú
gerðir út tveir bátar um 100
tonn og eru þeir á humri, þar
fyrir utan eru tvær trillur,
önnur úr Hafnarfirði sem rær
að staðaldri og hin rær þegar
hentar eigendum. Vel aflast á
bátum þessum en rekstur
frystihússins er tryggður með
afla úr togurum Fáskrúösfirð-
inga sem ekið er 50 km leið til
Breiödalsvikur. A Breiödals-
vik rikir bjartsýni um fram-
tíöina og I þessu 220 manna
plássi er verið að hefja bygg-
ingu tveggja ibúðarhúsa og
barnaskólahúss. Nýtt slátur-
hús hefur verið i smiðum að
undanförnu og vonast menn
eftir þvi aö það verði tekið i
notkun I haust. Tólf þúsund
fjár hefur verið slátrað á
Breiðdalsvlk undanfarin ár I
sláturhúsi með margfaldar
undanþágur, svo ekki er aö
undra þótt menn sjái meö
ánægju til þess aö hið nýja
sláturhús verði tekið i notkun.
Mesta áhyggjumál Breið-
dælinga nú er fériöuveiki, sem
gerirvart við sig þar um slóð-
ir. Ekki hefur verið tekin
ákvörðun um hvernig skuli
brugöist gagnvart veikinni, en
dýralæknir umdæmisins hefur
þau mál I athugun.
K.Sn.