Fréttablaðið - 01.09.2006, Blaðsíða 24

24 1. september 2006 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn
Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Björgvin Guðmundsson AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFANG: ritstjorn@frettabladid.is
Sjálfstýring á miðunum?
Í
ört vaxandi þekkingarsamfélagi leita fjölmiðlar í ríkum
mæli til sérfræðinga til þess að segja álit á einstökum við-
burðum. Þetta er gert í þeim tilgangi að gefa lesendum
blaða eða áheyrendum ljósvakamiðla sem gleggsta mynd
af því sem til umfjöllunar er hverju sinni.
Mikilvægt er að fjölmiðlar og notendur þeirra geti treyst því
að slík álit séu gefin á grundvelli raunverulegrar sérþekkingar
og af sjónarhóli alhliða yfirsýnar.
Fréttir voru sagðar af því um miðja þessa viku að fyrrver-
andi þingmaður Sjálfstæðisflokksins hefði hlotið uppreist æru.
Um það efni gilda ákvæði almennra hegningarlaga og venjur um
túlkun sem byggðar eru á viðurkenndum lögskýringargögnum.
Af þessu tilefni kynnti ljósvakamiðill til sögunnar sérfræðing
Háskólans á Akureyri í stjórnskipun. Í viðtalinu gerði sérfræð-
ingurinn þrjár efnislegar athugasemdir við afgreiðslu málsins:
Í fyrsta lagi taldi hann að ákvörðunin væri klaufaleg. Í öðru
lagi áleit sérfræðingurinn vafamál að hún væri til bóta fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Í þriðja lagi lýsti sérfræðingurinn þeirri
skoðun sinni að heppilegt hefði verið í ljósi fyrri atburða eða
sniðugt fyrir handhafa forsetavalds að láta undirskrift máls-
skjala bíða heimkomu forseta Íslands.
Það þarf ekki sérfræðing í stjórnskipunarrétti til þess að átta
sig á því að klaufaskapur við afgreiðslu þessa máls getur aðeins
snúist um það hvort ráðherra fór að réttum lögum eða ekki. Sér-
fræðingurinn gat enga veilu fundið þar á. Athugasemdin féll þar
með dauð og ómerk.
Önnur athugasemd sérfræðingsins laut að því að ákvörðun
ráðherrans hefði ekki verið til bóta fyrir flokk hans. Sérhverj-
um leikmanni er þó ljóst að ráðherrann hefði beinlínis gerst
brotlegur við lög ef hann hefði við afgreiðslu slíks erindis látið
hagsmuni flokks síns ráða ákvörðun þar um eða tímasetningu
hennar.
Varðandi þriðju athugasemd sérfræðingsins er flestum ljós
sú stjórnskipunarregla að ráðherra ber ábyrgð á embættis-
athöfnum forseta Íslands. Handhafar forsetavalds áttu því ekki
neitt sjálfstætt val um að ákveða tímasetningu undirskriftar.
Pólitískur leikaraskapur af þeirra hálfu hefði beinlínis verið
brot á stjórnarskrá og enn fremur strítt gegn rétti umsækjanda
til eðlilegrar málsmeðferðar.
Þegar sérfræðingurinn vísar til fyrri atburða í áliti sínu er
rétt að hafa í huga að einu atburðirnir sem ráðherra er heimilt að
taka mið af við afgreiðslu slíks máls eru fordæmi um afgreiðslu
sams konar erinda. Ef ráðherrann hefði notað aðra atburði sem
fordæmi hefði hann brotið lög og brotið á rétti umsækjandans.
Eina gilda álitaefnið við meðferð þessa máls er spurning um
það hvort ráðherra hefði átt að víkja sæti. Samkvæmt vanhæfis-
reglum stjórnsýsluréttarins sýnist þó ekki hafa verið lagaleg
þörf á því. Þessa spurningu nefndi sérfræðingurinn þó ekki einu
orði. Í þessu sambandi er einnig rétt að hafa í huga að sérfræð-
ingurinn lét ekki í ljós skoðun á því gilda pólitíska álitaefni hvort
skynsamlegt hefði verið af þingmanninum fyrrverandi að sækja
um uppreist æru.
Sérfræðiálit í fjölmiðlum:
Það er stórt orð
háskóli
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Nokkrir fremstu sérfræðingar heims í fiskihagfræði hittust
á dögunum á málstefnu í Reykja-
vík til að ræða þróun einstaklings-
bundinna réttinda til nýtingar
fiskistofna. Í hópi þeirra er
Ragnar Árnason prófessor, sem
varpaði fram athyglisverðri
hugmynd. Hvers vegna stjórnar
íslenskur sjávarútvegur ekki
sjálfur fiskveiðum á Íslandsmið-
um? Með því á hann við, að
samtök útgerðarmanna taki við
úr höndum ríkisins rekstri
rannsóknastofnana og ákvörðun
leyfilegs hámarksafla í hverri
fisktegund. Rökin eru einkum
tvenn. Í fyrsta lagi er einka-
rekstur jafnan hagkvæmari en
ríkisrekstur, eins og reynslan
sýnir. Menn fara betur með eigið
fé en annarra. Milton Friedman
sagði eitt sinn við mig í gamni, en
líka alvöru, að sér hefði virst, að
þjónusta ríkisins væri jafnan
tvöfalt dýrari en sú, sem einka-
aðilar veittu.
Hin rökin eru, að útgerðar-
menn hafi augljósan hag af því að
taka hagkvæmustu ákvarðanir
um leyfilegan hámarksafla í
hverri fisktegund. Þeir eru hver
og einn handhafar réttinda til að
veiða tiltekið hlutfall af leyfi-
legum afla í hverri tegund, en
hafa saman brýna hagsmuni af
því, að ákvörðunum sé hagað á
þann hátt, að verðmæti hvers
fiskistofns verði sem mest til
langs tíma litið. Í rauninni hafa
þeir brýnni hagsmuni af þessu en
stjórnmálamenn, sem hugsa ef til
vill frekar um að tryggja sem
flestum kjósendum vinnu. Mér
líst vel á þá hugmynd, að í stað
þess að greiða auðlindagjald taki
sjávarútvegurinn að sér að
stjórna fiskveiðum með öllum
þeim kostnaði, sem af því hlýst.
Það er aukaatriði, að þá mun
sjávarútvegurinn ef til vill greiða
meira en hann gerir nú.
Gordon Munro, prófessor í
Háskólanum í Bresku-Kólumbíu í
Vancouver, ræddi um annað
mikilvægt mál. Hvernig á að
stjórna úthafsveiðum? Tekist
hefur að ná samkomulagi um að
stjórna veiðum í suma stofna, til
dæmis á Norður-Atlantshafi, en
ekki alla, meðal annars á Kyrra-
hafi. Ýmis úrræði eru hugsanleg.
Eitt er, að fyrirtæki, sem nýta
slíka stofna, annist um stjórn
veiðanna. Það er þeim annmörk-
um háð, að þau hafa ekki rétt til
að framfylgja ákvörðunum sínum
með valdi. Annað er, að Samein-
uðu þjóðirnar eða stofnanir
þeirra taki að sér stjórnina. Það
er líka hæpið. Þótt sumir sér-
fræðingar Matvæla- og land-
búnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna í Róm hafi fullan
skilning á vandanum, eins og kom
fram á málstefnunni, eru
Sameinuðu þjóðirnar kunnar að
öðru en röggsemi og skilvirkni.
Mér líst sjálfum best á, að
strandríki heims færi fiskveiði-
lögsögu sína eins langt út og
kostur er á, en semji sín í milli
um nýtingu annarra svæða.
Gary Libecap, prófessor í
Kaliforníuháskóla í Santa
Barbara, ræddi um þann vanda,
sem Íslendingar stóðu einmitt
frammi fyrir, þegar kvótakerfinu
var komið á: Flestir eru þeirrar
skoðunar, að nýta beri takmarkað-
ar auðlindir með úthlutun
einstaklingsbundinna og fram-
seljanlegra nýtingarréttinda. En
hvernig skal úthluta slíkum
réttindum í upphafi? Libecap
benti á, að sá kostur væri nær
alltaf tekinn, þegar um væri að
ræða auðlindir, sem þegar væru
nýttar, að úthluta réttindunum til
þeirra aðila, sem þær nýttu. Það
kostaði minnsta árekstra, enda
ættu þeir hagsmuna að gæta.
Þegar um nýjar auðlindir væri að
ræða, kæmu hins vegar uppboð
eða aðrar úthlutunaraðferðir til
greina.
Libecap bætti við, að þau rök
fyrir auðlindagjaldi, að það
minnkaði ekki verðmætasköpun í
sjávarútvegi, væru veikari en
margir hagfræðingar hefðu haldið
fram. Í fyrsta lagi væri erfitt að
stjórna fiskveiðum, þegar
útgerðarmenn fengju ekki sjálfir
að hirða afraksturinn af auðlind-
inni, því að þá hefðu þeir ekki eins
brýna hagsmuni og ella af
skynsamlegri stjórn þeirra. Í öðru
lagi hefðu þeir þá ekki hagsmuni
af því að endurbæta auðlindina.
Síðar meir mætti til dæmis hugsa
sér að girða af hafsvæði, rækta
eða kynbæta fiskistofna, dreifa
einhvers konar áburði á fiskimið
og svo framvegis, en útgerðar-
menn legðu varla í kostnaðarsama
leit að slíkum nýjum aðferðum,
fengju þeir ekki að hirða
afraksturinn sjálfir.
Áheyrendur á málstefnunni
hlutu að sannfærast um það, að
Íslendingar standa framarlega í
stjórn fiskveiða. Þótt kvótakerfið
sé ekki fullkomið, er það miklu
skárra en aðrir kostir.
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG |
Mér líst vel á þá hugmynd, að
í stað þess að greiða auðlinda-
gjald taki sjávarútvegurinn að
sér að stjórna fiskveiðum með
öllum þeim kostnaði, sem af
því hlýst.
Fiskihagfræði
Það er stórt orð háskóli. Til slíkra stofnana má gera lágmarks-
kröfur.
VIÐBRÖGÐ | Arnbjörg Sveinsdóttir
svarar Stefáni Ólafssyni
Stefán Ólafsson er við sama heygarðs-hornið í öfugmælum sínum um skatt-
kerfið. Hann fullyrðir í grein sinni á mið-
vikudag að skattar séu of háir á Íslandi.
Hann nefnir tvennt til sögunnar, annars
vegar að tekjuafgangur ríkissjóðs sé 65
milljarðar og hins vegar að skattbyrði
almennings sé að aukast. Eins og alltaf
þegar Stefán birtir pólitískar skoðanir
sínar opinberlega gerir hann það sem
prófessor við Háskóla Íslands.
Það sem Stefán nefnir ekki er að eðli tekjujafn-
andi skattkerfis er það að þegar laun fólks hækka
þá eykst skattbyrðin. Raunin er sú að laun á Íslandi
hafa hækkað langt umfram verðlagsbreytingar.
Það sem segir auðvitað stærstu söguna um skatt-
kerfið er að ráðstöfunartekjur fólks hafa vaxið
mjög á undanförnum árum. Kaupmáttur hefur
aukist og kjör skattgreiðenda batnað stórkostlega.
Nefna má dæmi um vinnandi hjón með tvö ung
börn. Með 360.000 króna laun á mánuði var heildar-
skatthlutfall þeirra árið 1994 18,5% en 13,2% á
þessu ári. Rétt er hins vegar að minna á að m.v.
hækkun launavísitölu þá samsvara 360.000 mánað-
arlaun árið 1994 rúmlega 500 þús. krón-
um á þessu ári og hækkun kaupmáttar
þeirra rúmum 40%. Það er það sem
skiptir raunverulega mestu máli.
Tekjuafgangur ríkissjóðs hefur sem
betur fer vaxið og hefur tekist að greiða
stórkostlega niður skuldir ríkisins. En
það er auðvitað athyglisvert að tekjurn-
ar hafa vaxið þrátt fyrir lækkandi skatt-
hlutfall. Það segir auðvitað þá sögu að
hjól efnahagslífsins snúast þeim mun
betur sem einstaklingar og fyrirtæki eru
minna skattpínd. Tekjur ríkissjóðs af
tekjuskatti fyrirtækja voru nánast engar
þegar skattprósentan var 45% en skipta nú veru-
legu máli þegar skattprósentan hefur verið lækkuð
í 18%. Velferðarkerfið hefur notið góðs af bættum
hag ríkissjóðs, fá ríki standast samanburð við
Ísland um framlög til heilbrigðis- og menntamála.
Það má þó segja að það er ánægjulegt að Stefán
er sammála Sjálfstæðisflokknum um að enn megi
stefna að meiri skattalækkunum. Stefnan hlýtur að
vera að draga úr umsvifum og rekstri hins opin-
bera og að einstaklingarnir hafi sjálfir sem mest af
aflafé sínu til ráðstöfunar.
Höfundur er formaður þingflokks
Sjálfstæðisflokksins.
Skattalækkanir ganga eftir
ARNBJÖRG
SVEINSDÓTTIR
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þangað er fátt að sækja
„Þetta eru afar afskekkt svæði og
fáfarin, nema helst af smalamönnum
á haustin. Þangað er líka fremur fátt
að sækja fyrir ferðamenn, nema þá
til að skoða hreindýr og minjar um
framrás Brúarjökuls. Hvort tveggja er
þó aðgengilegt með auðveldari hætti
annars staðar, hreindýr við Snæ-
fell og á Vesturöræfum og
jökulgarðar vestan við útfall
Sauðár eða á Eyjabökkum.“
Svo skrifaði Hjörleifur Gutt-
ormsson um Kringilsárrana
í Árbók Ferðafélags Íslands
1987.
Breytt sýn
Nú, tæpum 20 árum síðar, má á
andstæðingum Kárahnjúkavirkj-
unar skilja að Kringilsárrani falli
í flokk helstu náttúruperla landsins.
Þangað hafa fjölmargir lagt leið sína
síðustu mánuði og ber fólki almennt
saman um að fegurð svæðisins sé
því sem næst ólýsanleg. Svona geta
hlutirnir breyst, þó í raun hafi ekkert
breyst.
Björn sækir fram
Björn Bjarnason dómsmálaráð-
herra tilkynnti óvænt í gær að
hann hygðist sækjast eftir öðru
sæti í prófkjöri Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík. Sá sem nær
því sæti leiðir lista flokksins í
öðru Reykjavíkurkjördæminu í
alþingiskosningunum næsta vor.
Björn er fyrsti einstaklingurinn
sem tilkynnir um fram-
boð sitt í Reykjavík en
margir munu fylgja
í kjölfarið. Þessi sóknarleikur Björns
kemur líklega mönnum eins og Guð-
laugi Þór Þórðarsyni í opna skjöldu.
Hann er sagður stefna að sama sæti og
hafa meðal annars tryggt sér húsnæði
undir baráttuna í Lágmúlanum. Ekki
hefur verið tekin ákvörðun um prófkjör
í fulltrúaráði sjálf-
stæðisfélaganna
í Reykjavík, en
það verður gert
innan tíðar.
Reikna menn
með að prófkjör-
ið verði haldið
seinni hluta
nóvember-
mánaðar.
bjorgvin@frettabladid.is
bjorn@frettabladid.is
Byrjar 4. september
Byrjunar og framhaldstímar
Upplýsingar 6910381. Kennari Kristín Björg
Rope yoga
Er fyrir alla, alveg sama á hvaða aldri
og í hvaða líkamsástandi viðkomandi er.
Rope yoga er líka frábært fyrir fólk sem
er í mikilli þjálfun, það eykur liðleika í
líkamanum og efl ir einbeitingu með
markvissri öndun og slökun.
Dans yoga
Engin spor, dönsum eins og
okkur líður. Losum um lífskraftinn
sem í okkur býr, fi nnum frelsið.
Njótum.