Fréttablaðið - 16.10.2006, Side 44

16. október 2006 MÁNUDAGUR24
Sigurður Helgi Guðjónsson hrl. formaður Húseigendafélagsins
SVARAR SPURNINGUM UM HÚSEIGENDAMÁL.
Lesendum Fréttablaðsins er velkomið að senda fyrirspurn á netfangið huseigandi@frettabladid.is.
FYRIRSPURN:
Siðavandur í vanda - brotin
boðorð á bílskúrsvegg
Siðvandur spyr hvað sé til ráða vegna
dónalegra, ögrandi og meiðandi
orða og teikninga nágranna á
bílskúrsgafli við lóðamörk en þessi
ófögnuður blasi við úr stofu- og
eldhúsglugga í húsi fyrirspyrjanda.
Spurt er hver sé réttur fólks í slíkum
tilvikum? Mega perrar og hálfperrar
mála hvað sem er á vegginn sinn?
Þurfa nágrannar að þola hvaða
viðbjóð sem er? Má maður sjálfur
fara á stúfana og mála yfir svona
nokkuð? Siðvandur tekur fram að
þessi maður hafi verið í lagi og
góðvinur sinn þar til hann hafi fengið
þá flugu í höfuðið að Siðavandur
ætti vingott við konu sína. Það
segir Siðavandur ýkjur og nánast úr
lausu lofti gripið eða þannig. Fram
til þess hafi gaflinn verið einlitur
og ekki sært blygðunarsemi neins.
Nú séu þar hæðnisleg og klúr
skilaboð og dónalegar myndir og
teikningar. Einnig séu þar hreinar
svívirðingar, dónaskapur, klám og
jafnvel hótanir, dulbúnar þó. Segir
Siðavandur að þetta beinist allt ljóst
og leynt að sér vegna áðurnefndra
ranghugmynda nágrannans.
Siðavandur segir þetta valda
fjölskyldu sinni mikilli armmæðu
og hugarvíli. Kona sín sé buguð og
eyðilögð og vilji helst flytja, börnin
eigi mjög bágt og aldraðir foreldrar
hans og tengdaforeldrar geti ekki
horft upp á þetta og séu hættir að
koma í heimsókn. Vinnufélagar, vinir
og aðrir nágrannar hafi þetta margir
í flimtingum og séu með eilíf skot
og pílur. Sumir séu meira að segja
farnir að gruna hann um græsku.
Ókunnugt fólk sé farið að koma í
skoðunarferðir og hafa af þessu
gaman. Siðavandur kveðst hafa
rætt við nágrannann og reynt að
koma vitinu fyrir hann og fá hann
til að mála yfir viðbjóðinn en hann
hafi neitað því og sagt að hórkörlum
væri bara hollt að fá siðferðislega
hundahreinsun og vera minntir á
boðorðin og brot á þeim. Hann ráði
því hvernig, hvar og með hvaða
hætti hann tjái sig og spyrji hvorki
kóng né prest um það.
Veggjakrot og veggjahrollvekja
„Veggskreytingar“ geta greinilega
verið með ýmsu móti og hugarfarið
að baki þeim líka. Þær geta verið allt
frá bústnum englum, biblíutilvitn-
unum, blómum og álfum til djöfla,
kláms, subbuskapar, hatursáróðurs
og svívirðinga af öllum toga. Allt
þetta getur verið sjónmengun og
atlögur að fegurðarskyni fólks og
blygðunarsemi.
Sjónmengun getur verið alveg jafn
slæm og óþolandi fyrir nágranna og
annars konar áreiti sem oftar reynir
á eins og t.d. hávaði, reykur, vatn,
titringur og tré á lóðamörkum. Það
er margt bröltið sem valdið getur
nágranna ama og óþægindum
og honum kann að vera óskylt að
una við. Stundum getur hann grip-
ið til lagalegra úrræða til að stöðva
athafnir sem fara úr hófi og fela í
sér brot gagnvart honum. Stundum
verður hann að láta við það sitja að
krefjast þess að úr óþægindunum sé
dregið niður að þeim mörkum sem
hann verður að þola. Sumar athafn-
ir nágranna verða menn að umlíða
jafnvel þótt truflun, ónæði og leið-
indi stafi af þeim.
Þú skalt ekki girnast eða drýgja
hitt eða þetta
Aftur að bílskúrsgaflinum. Það
myndi almennt ekki særa og pirra
þótt vegglistamaður leggi út af
boðorðunum og skrifi: „Þú skalt
ekki girnast konu nágranna þíns“
og „Þú skalt ekki drýgja hór“. Gildir
einu þótt það sé myndskreytt með
lostafullum, feitum berrössuðum
englum. Almennt þætti slíkt góð
eða alla vega meinlítil siðferðisleg
áminning og saklaus latína. En það
er gömul saga og ný að áhrif og
áreiti er háð því sem fram fer í huga
þess er horfir og les og hvernig hann
meðtekur, upplifir og túlkar hlutina.
Það sem vekur ógeð og óhug eins
getur svo vel verið öðrum til ánægju
og yndisauka. Þeir sem hafa misjafnt
mjöl í sínu hjónapokahorni horfa á
slíkt og túlka með angist, kvöl og
pínu meðan við hinir erum sælir og
sáttir við guð og menn.
Boðorðin tæpast bönnuð
Það er örugglega mjög erfitt
ef ekki ómögulegt að fá svona
biblíutilvitnanir á bílskúrsgafli
bannaðar með lagalegum aðferðum
og úrræðum þótt þær geti að sönnu
komið mjög illa við einhverja af
framangreindum ástæðum. Hér
verður að beita almennum kvarða
og horfa á hlutina með augum hins
venjulega siðprúða meðal-Jóns.
Annarlegar hvatir - önnur fræði
en lögfræðin
Ef horft er sérstaklega til djöflamynda,
klámmynda, hótana og svívirðinga
er augljóst að eitthvað meira en lítið
er að fullorðnu fólki sem „skreytir“
hús sín með slíku hvort sem það er
af illfýsni eða einhverjum öðrum
annarlegum hvötum. Það eru kannski
einhver önnur fræði en lögfræðin
sem ættu að fást við svona lagað.
Svona athæfi getur varðað við ýmsar
skráðar lagareglur og einnig óskráðar
reglur nábýlisréttar. Þetta getur bæði
verið lögreglumál og einkamál og
stjórnsýslumál.
Hegningarlagabrot
Hér getur verið um hegningarlaga-
brot að ræða sem kæra má til lög-
reglu. Hótanir eru refsiverðar. Í sví-
virðingum, hvort heldur eru í orðum
eða myndum, geta falist ærumeið-
ingar. Einnig kemur til álita hvort
hér sé um brot gegn blygðunarsemi
með lostugu athæfi. Þá kann að
hafa verið brotið gegn klámákvæði
hegningarlaga en það er eins og
alþjóð veit bæði loðið og teygjan-
legt. Hugsanlega mætti skoða hvort
þetta gæti verið refsivert sem guð-
last.
Lögreglusamþykktir
Þetta getur farið í bága við
lögreglusamþykktir sem hafa að
geyma sektarviðurlög við ýmsum
velsæmisbrotum. Það varðar
t.d. refsingu að hafa í frammi
móðgandi háttalag sem ónáðar
nágranna. Í lögreglusamþykktum er
bannað að mála, teikna og krota á
mannvirki til almenningsnota en
þar er ekki minnst á útveggi húsa
og hvað eigendur mega gera við
þá. Í sumum lögreglusamþykktum
segir að ekki megi hengja neitt
á gafla eða húshliðar sem er til
óprýði og óþrifnaðar. Slík ákvæði
eru arfur frá gamalli tíð og voru
sett til höfuðs úldnum fiski, hákarli,
húðum, skinnum o.þ.h. En það er
alls ekki útilokað að með lagalegri
hugkvæmni og lipurð megi fella
svona „skreytilist“ undir slík ákvæði
sem nýmóðins birtingarmynd á
ógeði og subbuskap.
Byggingarlöggjöfin
Þetta gæti líka verið brot á byggingar-
löggjöfinni. Byggingaryfirvöld geta
gripið inn í ef þau telja að útlit húss sé
til vansa og óprýði. Byggingarfulltrúi
gæti að ákveðnum skilyrðum full-
nægðum látið mála fyrir veggi á
kostnað viðkomandi ef viðkomandi
þrjóskast við að gera það sjálfur þrátt
fyrir tilmæli þ.a.l.
Grenndarreglur
Loks getur svona framganga og
háttsemi verið brot á óskráðum
reglum grenndarréttar eða
nábýlisréttar. Menn verða að fara að
með tillitsemi og gát við hagýtingu
eigna sinna og mega ekki valda
nágranna sínum óþarfa, ama
og ónæði. Grenndarreglur vega
saman athafnafrelsi eins eiganda á
móti friðar- og næðisrétti annars.
Mönnum er á annan bóginn heimil
sú eignahagnýting sem er að öllu
virtu venjuleg og eðlileg og á hinn
bóginn þurfa nágrannar ekki að
sætta sig við meiri truflun og ónæði
en gengur og gerist.
Grenndarreglur þegar um sjón-
mengun er að tefla
Yfirleitt reynir á grenndarreglur
þegar ónæði felst í hávaða, reyk,
lykt, vatni, titringi eða þvíumlíku.
En ekki er loku fyrir það skotið að
sjónmengun og áreiti slíkt sem hér
um ræðir teljist óleyfileg hagnýting
eignar samkvæmt grenndarreglum.
Á svona álitaefni hefur þó aldrei
reynt hér á landi svo mér sé
kunnugt. Raunar þekki ég heldur
ekkert dæmi eða dómsmál hér um
frá nágrannalöndum okkar.
Grenndarréttarúrræði
Sá Siðavandi sem þarf að horfa
upp á þennan ófögnuð og líða við
það vítiskvalir gæti, auk kærumála,
gripið til úrræða einkaréttareðlis á
grundvelli reglna um grenndarrétt.
og farið í einkamál og krafist þess
að gleðigjafinn málaði yfir ósköpin
eða alla vega þau mestu, ef til vill að
viðlögðum dagsektum.
Að grípa sjálfur til aðgerða
er refsivert sem sjálftaka og
gertæki
Siðavandur spyr hvort honum sé
heimilt að grípa sjálfur til sinna ráða
og aðgerða og mála yfir ósköpin.
Svarið er nei! Telji menn rétt á sér
brotinn ber þeim að snúa sér til
réttra yfirvalda og grípa til þeirra
lagalegu úrræða sem í lög eru skrifuð
og fara í hvívetna eftir forskriftum
laga í því efni. Þótt menn eigi rétt
og réttur sé á þeim brotinn þá mega
þeir ekki taka lögin í sínar hendur
og framfylgja þeim. Þjóðfélag sem
leyfði slíkt myndi fljótlega loga í
illindum þar sem hver væri dómari í
sinni sök. Slíkt er kallað skeggöld og
skálmöld. Sá sem fer sjálfur á stúfana
til að ná rétti sínum eða til að binda
endi á ólöglegt ástand og athafnir
sem skerða eða meiða rétt hans,
getur með því sjálfur orðið sekur
um refsivert brot. Slíkt brot kallast
ólögmæt sjálftaka eða gertæki og er
refsivert samkvæmt hegningarlögum.
Menn geta sem sagt skaðað góðan
málstað og réttarstöðu og gert illt
verra með því að freista þess að taka
rétt sinn sjálfir.
Að mála skrattann á vegginn