Fréttablaðið - 11.06.2007, Blaðsíða 16

greinar@frettabladid.is
Ekkert blað?
550 5600
Fyrst þú ert að lesa þetta þá hefurðu
fengið Fréttablaðið. En til vonar
og vara skaltu klippa þetta símanúmer
út og hringja ef blaðið berst ekki.
- mest lesið
Vegagerðin hefur skilgreint hlutverk sitt þannig að það sé „að þróa og sjá um
vegakerfið á sem hagkvæmastan hátt með
þarfir samfélagsins, öryggi vegfarenda og
umhverfissjónarmið að leiðarljósi“.
Fé til vegaframkvæmda kemur því úr
sameiginlegum sjóðum landsmanna. Þess
vegna leggur Vegagerðin áherslu á að
samgöngur séu tryggar samtímis því að það sé
gert með eins litlum tilkostnaði og hægt er.
Nokkuð hefur verið fjallað um nýja Grímseyjar-
ferju. Nýja ferju þarf sem stenst Evrópureglur.
Það liggur samt ekki mikið á því núverandi Sæfari
má sigla til 1. júlí árið 2009. Það þýðir hinsvegar
ekki að Vegagerðin sé sátt við þann drátt sem
hefur orðið á endurbótum á notuðu írsku ferjunni
sem keypt var haustið 2005.
Ítrekað hefur verið gagnrýnt að ekki hafi verið
smíðað nýtt skip. Írska ferjan Oilean Arann var
smíðuð árið 1992 og telst því ekki mjög gamalt
skip, hinsvegar var vitað að skipið var í slæmu
ásigkomulagi. Kaupverðið tók að sjálfsögðu mið af
því.
Reikningsdæmið var einfalt, í upphafi
var það mat ráðgjafa Vegagerðarinnar
að nýsmíði myndi kosta 600-700 milljónir
króna. Á núvirði þýðir það að nýtt skip
myndi kosta ríkissjóð 700-800 milljón-
ir króna. Stálverð hefur hækkað og ásamt
öðrum þáttum má færa fyrir því rök að lík-
lega myndi nýr Sæfari kosta enn meira en
þetta.
Kostnaður við kaupin og endurbæturnar
á írsku ferjunni verður um 400 milljónir
króna miðað við núverandi áætlanir. Vegna
gengisþróunar, aukinna krafna sem gerðar eru
til farþegaskipa og til að auka „þægindin eins og
hægt er fyrir vegfarendur“ hefur þessi kostnaður
orðið meiri en upphaflega var áætlað.
Eigi að síður verður Grímseyjarferjan með
þessu móti mun ódýrari lausn en að smíða nýja
ferju. Það er umtalsverður akkur fyrir ríkis-
sjóð. Endurbætt ferja uppfyllir þar að auki kröfur
sem gerðar eru til slíkra skipa, mun koma að
sömu notum og nýsmíði og bætir til muna aðstöðu
Grímseyinga frá því sem nú er með Sæfara.
Höfundur er upplýsingafulltrúi Vegagerðarinnar.
Að hugsa vel um fé ríkisins
Christina Kharassis er hugsjóna-kona sem ég kynntist fljótlega
hér í Namibíu. Hún varð nýlega
sjötug. Hún rekur eins konar
skólamötuneyti heima hjá sér,
börnin í fátækrahverfinu koma til
hennar úr skólanum til að fá há-
degismat. Sum koma meira að
segja í löngu frímínútum líka til að
fá hressingu. Mörg eru munaðar-
laus, nokkur með HIV-smit, öll
fátæk og þurfa á mat að halda til
að standa sig í skólanum. Svo hefur
hún komið upp ,,sumarbúðum“
utan við borgina, en þangað fer
hún með krakka svo þau hangi
ekki á götunni í skólaleyfum. Þessi
gamla hugsjónakona er í virkjunar-
hugleiðingum. Þar sem hún
stendur fyrir utan bárujárnsskýlið
sem hýsir krakkana uppi í sveit
brennur heit sólin yfir henni. Hún
vill virkja þessa orku svo krakk-
arnir geti lesið á kvöldin og jafnvel
horft á sjónvarp.
Ég hef mikið velt því fyrir
mér hvers vegna virkjun sólar-
orkunnar er ekki lengra komin
en raun ber vitni eftir að ég kom
hingað í land svimandi hárra raf-
magnsreikninga. Hér er svo
sannarlega nóg sól. Hvergi ský
á himni mánuðum saman. Og
Namibía er ekki auðugt land af
annarri orku. Við flytjum helming
rafmagns inn frá Suður-Afríku,
sem segist varla verða aflögu-
fær lengi. Rússar hafa boðist til
að setja upp kjarnorkuver, jafnvel
á skipum undan ströndu, því hér
finnst nægt úran í jörðu. Hollend-
ingar eru að fara af stað með stór
vindorkuver á ströndinni, þar er
endalaus vindur af hafi. Og stjórn-
völd ætla að gefa öllum heimilum
sparperur, því ávinningurinn af
því að allir noti slíkar perur er tal-
inn í megavöttum. En sólin er alls
staðar, hvert sem maður fer.
Ný frétt vakti því athygli mína
og staðfesti það sem mann grunar
að of lítið hafi verið gert til að
virkja sólina. Sólarknúið vasa-
ljós er komið á markað. Mark
Bent, frá Houston í Texas, er orð-
inn stjarna í ákveðnum hópum
fyrir að hafa sett 250 þúsund doll-
ara í að finna upp vasaljós sem
nýtir sólarorku. Þetta er dæmi-
gerð einföld og ódýr uppfinning
sem breytir lífi milljóna manna.
Á hlið vasaljóssins er lítill sólar-
panell sem hleður rafhlöðurn-
ar. Þær endast í „þúsund nætur“
eins og sagt er og þá er auðvelt
að skipta þeim út fyrir lítið. Nú er
hægt að kaupa sér svona vasaljós
á Netinu og gefa um leið annað til
Afríku, fyrir samtals 25 dollara.
(Sjá BoGoLight.com þar sem eru
myndir af ljósinu). Stórfyrirtæki
hafa keypt stóra skammta og lagt
til sem gjöf til velgjörðarmála.
Tveir milljarðar manna búa
utan við raforkunet heimsins.
Innan við 1% af orkuvinnslu
mannkyns kemur frá sól eða
vindi. Olíulampar og fáfengileg
eldstæði lýsa milljörðum manna.
Börnin reyna að læra hóstandi í
stybbunni, ræningjar gera fyrir-
sát í myrkri, slysahætta er marg-
föld, fyrir utan að fólk sem jafn-
vel gætti veitt sér einhver lífs-
þægindi fær það ekki vegna
raforkuskorts. Samt skín sólin
yfir því alla daga.
Sjálfur hef ég reynslu af því
að virkja sólina heima á Íslandi,
í litlu sumarhýsi og gert í 20 ár.
Það virkar, þótt í smáum mæli
sé. Hér í Afríku eru sólarknúnir
vatnshitarar til, en þykja fremur
klénir. Fyrir konu eins og Christ-
inu Kharassis ætti að vera ein-
falt og ódýrt mál að breyta brenn-
andi sólarorkunni í ljós á kvöld-
in. En henni er sagt að ódýrasta
lausnin kosti 400 þúsund íslenskar
krónur. Fyrir fólk í hennar stöðu
hér í Afríku er það alltof dýrt. Og
sumarbúðirnar eru langt utan við
raforkunetið í landinu. Hvernig
ætti hún að borga fyrir heimtaug
og svo rafmagn sem hefur hækk-
að um 25% á tveimur árum? Ekki
er olíurafstöð betri kostur eins og
mál þróast á heimsmörkuðum.
Spurningin sem maður kemst
ekki hjá að velta fyrir sér er ein-
föld: Hvers vegna er ekki búið að
leysa þetta mál, af einhverjum af
öllum þeim snillingum sem prýða
jörðina? Ef þokkalega stæður
hugsjónamaður getur virkjað sól-
ina í vasaljós sem öllum standa til
boða fyrir lítið fé, hvers vegna er
ekki einhver aðeins betur stæður
búinn að útfæra þetta fyrir heim-
ili og skóla? Þegar maður heyrir
um 20 dollara sólarljós frá hug-
sjónamanninum Mark Bent er
ekki hægt að komast hjá því að
velt fyrir sér hvers vegna ekki
eru komir 50 dollara lampar inn
í hvern strákofa í heiminum? En
það er von. Mark er ekki hættur
og næst verða það víst sólarknúin
útvörp.
Ps. Þeir sem vilja kynnast hug-
sjónakonunni Christinu Kharassis
betur geta séð stuttmynd um hana
á síðu minni, www.stefanjon.is.
Höfundur starfar fyrir Þróunar-
samvinnustofnun í Namibíu.
Stærsti orkugjafinn
Tveir milljarðar manna búa
utan við raforkunet heimsins.
Innan við 1% af orkuvinnslu
mannkyns kemur frá sól eða
vindi.
F
réttir af nauðgunum eða nauðgunartilraunum, eins og
þeirri sem átti sér stað í miðbæ Reykjavíkur um helg-
ina, valda bæði ónotum og reiði. Ofbeldið virðist fara
vaxandi í borginni og nauðganir og nauðgunartilraunir
á götum úti verða stöðugt algengari.
Umfjöllun tímaritsins Ísafoldar um meint vændi í tengslum
við tiltekinn nektardansstað hefur ýtt af stað umræðu um þá
starfsemi sem fram fer á slíkum stöðum og í tengslum við þá.
Það sem einkennt hefur umræðuna er að orð standa gegn orði en
samkvæmt umfjöllun Ísafoldar fer fram á staðnum ólögleg starf-
semi, glæpastarfsemi.
Ekki er annað hægt en að spyrja sig að því hvers vegna svona
erfitt er að rannsaka þessa meintu glæpi. Hvers vegna stendur
orð gegn orði varðandi meinta ölöglega starfsemi á nektardans-
stöðum? Væri ekki lögreglunni í lófa lagið að rannsaka hvort ólög-
leg starfsemi fer þar fram eða ekki ef áhugi og vilji væri fyrir
hendi? Leitað er ýmissa leiða í viðleitni lögreglu til að komast
á snoðir um og rannsaka fíkniefnabrot, svo dæmi sé tekið, en
þegar kemur að meintum brotum sem snúa að kynlífsiðnaði og
hugsanlegu vændi er ráðaleysið algert. Samt hlýtur það að vera
hagur allra að málin séu til lykta leidd, ekki síst dansstaðanna
sjálfra, að því gefnu að öll starfsemi þeirra sé lögleg eins og for-
ráðamenn þeirra halda fram.
Á athyglisverðri ráðstefnu sem Kvenréttindafélag Íslands
gekkst fyrir í síðustu viku komu fram ólík sjónarmið varðandi
vændi.
Rosy Weiss, sem er forseti alþjóðlegra regnhlífarsamtaka
kvenréttindafélaga, setti fram það sjónarmið að vændi væri eins
og hver annar atvinnuvegur þangað til ofbeldi kæmi til sögunnar.
Þá má vissulega spyrja sig þeirrar spurningar hvenær kaup á því
að svala kynhvöt sinni gegn greiðslu sé ekki ofbeldi.
Rachael Lorna Johnstone, lektor við Háskólann á Akureyri,
telur að til þess að takast á við vændi þurfi að takast á við þær að-
stæður sem konur sem ástunda vændi eru að flýja og eru hugsan-
lega enn verri en vændið. Óhætt er að taka undir það sjónarmið,
án þess þó að það þýði að ekki eigi að takast á við vændið sjálft.
Johnstone benti einnig á að konur, eða öllu heldur einstaklingar,
konur, karlar og börn sem stunda vændi, eru ólíkir einstaklingar
með ólíkan bakgrunn, sögu og reynslu. Það breytir því þó ekki
að um hópa fólks sem eiga tiltekna hluti sameiginlega er að ein-
hverju leyti hægt að fjalla sem hóp, rétt eins og fjallað er um ein-
staka starfshópa eða fólk sem á sameiginlegt að hafa tiltekinn
sjúkdóm.
Umhugsunarverð er tillaga Katrínar Önnu Guðmundsdóttur,
fyrrverandi talskonu Feministafélagsins, að skilgreiningu á
vændi. Hún er á þá leið að vændi sé að selja nauðgun. Kannski
hittir Katrín Anna einmitt naglann á höfuðið.
Ljóst er að minnsta kosti að nauðsynlegt er að halda áfram
virkri og opinni umræðu um birtingarmyndir kynbundins
ofbeldis.
Tvær hliðar á
sama peningi