Fréttablaðið - 12.07.2007, Side 26

greinar@frettabladid.is
Hvort röng uppbygging öku-náms sé orsök glannaaksturs
unglinga er sjónarmið sem fleygt
var fram í grein sem nýlega birtist í
Fréttablaðinu. Sú hugsun var jafn-
framt sett fram að kostur fylgir að
lækka ökuleyfisaldurinn því þá séu
börnin ekki eins mótuð og taki því
betur leiðbeiningum.
Það kann að vera að margt megi betur fara í
uppbyggingu og skipulagi ökunáms hér á Íslandi.
Uppbygging ökunáms er ólík eftir löndum. Eins og
fram kom í umræddri grein þá fá ungmenni í sumum
ríkjum Bandaríkjanna ökuprófið fyrr en tíðkast hér á
landi en þurfa að uppfylla ákveðin grundvallarskilyrði
til þess að geta fengið full réttindi.
Tilfinning mín er sú að umferðaröryggi á Íslandi
standist illa samanburð við nágrannaþjóðir okkar.
Vissulega má finna svæði þar sem umferðarmenning
er vafasöm. Við akstur á erlendri grund minnist ég
þess ekki að hafa upplifað tillitsleysi eða hættuástand.
Slík reynsla er hins vegar ekki óalgeng hér á landi.
Þótt eitthvað ákveðið ökunámskerfi hafi reynst vel
úti í heimi er ekki þar með sagt að það reynist
árangursríkt hér á landi. Einstök atriði sem gefið hafa
góða raun annars staðar mætti skoða með það fyrir
augum að taka upp í einhverri mynd. Sem dæmi
nefnir greinarhöfundur að ungum ökumönnum leyfist
ekki að hafa jafnaldra sína í bílnum aðra en fjöl-
skyldumeðlimi fyrr en þeir hafa náð 21 árs aldri.
Vandinn við þetta er sá að erfitt gæti reynst að
framfylgja svona reglu.
Ofsaakstur er ekki ökunáminu um að kenna eða
uppbyggingu þess. Vandinn felst fyrst og fremst í við-
horfi ákveðins hóps ökumanna til annarra vegfarenda,
skorti á virðingu, aga og dómgreindarleysi.
Með það í huga að hegðun þessara ökumanna í
umferðinni er hættuleg sjálfum þeim og öðrum og þá
staðreynd að 17 ára ungmenni eiga talsvert í land með
að ná fullum tilfinninga- og félagsþroska væri til bóta
að hækka lágmarksaldur til ökuleyfis í 18 ár þegar
einstaklingurinn verður jafnframt sjálfráða.
Höfundur er sálfræðingur.
Er uppbygging ökunáms röng?
Fólk er ólíkt að upplagi, það blasir við. Um hitt geta menn
deilt, hvort þjóðir eru einnig
ólíkar að eðlisfari. Sumir hallast
að þeirri skoðun, að skyldar
þjóðir hljóti allar að vera eins inn
við beinið samkvæmt einfaldri
meðaltalsreglu. Aðrir telja sig
geta greint tiltekin einkenni, sem
greina eina þjóð frá annarri –
nízkir Skotar, glaðir Danir,
drykkfelldir Rússar og þannig
áfram. En þá er að vísu ekki alltaf
ljóst, hvort átt er við ólíka siði
eða ólíkt lundarfar. Látum það
vera að sinni.
Trygve Brattelie, forsætisráð-
herra Noregs, lýsir því í sjálfs-
ævisögu sinni Nótt í Niflheimi
(1983), hversu Norðmenn og
Rússar brugðust ólíkt við
pyndingum, sem þeir máttu sæta
í fangabúðum nasista á stríðsár-
unum. Brattelie sætti sjálfur
hrottalegri meðferð; átakanleg
lýsing hans er frásögn sjónar-
votts. Rússarnir grétu hástöfum
undan sársaukanum, en þeir tóku
gleði sína jafnharðan og pynding-
unum lauk eins og ekkert hefði í
skorizt. Norðmennirnir bitu á
jaxlinn og létu á litlu bera eftir
því sem hægt var, en þeir voru
lengi á eftir að jafna sig, mjög
lengi. Þessi munur bendir
kannski til þess, að Rússar séu
fljótir að gleyma, eða að minnsta
kosti fljótir að gleyma sársauka,
og Norðmenn séu langminnugri.
Sé svo, skýrist sumt af því, sem
hefur skilið Noreg og Rússland
að í aldanna rás. Kannski voru
Rússar svo þjáðir í þúsund ár, að
þeir urðu að kunna að gleyma.
Norðmenn láta sér ólíkt
Rússum annt um að gera upp við
fortíðina, svo að þeir megi sem
mest af henni læra. Norsk
yfirvöld leiddu landráðamenn
fyrir rétt eftir heimsstyrjöldina
síðari og tóku suma þeirra af lífi
með dómi og lögum. Yfirvöldin
hafa með líku lagi lyft lokinu af
ólöglegum símahlerunum á fyrri
tíð og beðið fórnarlömbin
afsökunar. Norðmenn líta svo á,
að saga landsins þurfi að vera
rétt skráð, svo að hún geti varðað
veginn inn í framtíðina. Rússar
fara öðruvísi að. Þeir syngja nú
aftur þjóðsönginn, sem Stalín
færði þeim á sinni tíð blóðugur
upp að öxlum. Rússar hafa ekki
lært meira af fortíðinni en svo,
að þeir fylkja sér nú að baki
Pútíns forseta, sem var áður hátt
settur yfirmaður í leynilögregl-
unni illræmdu KGB og nær allir
hans menn. Lýðræði þarna austur
frá er á undanhaldi. Blaðamenn
og aðrir, sem gagnrýna ríkis-
stjórn Pútíns og spillingu,
stráfalla fyrir leigumorðingjum,
og lögreglan ber það ekki við að
rannsaka morðin, sautján talsins
í valdatíð Pútíns. Fjölmiðlarnir
eru margir undir hæl forsetans
og manna hans líkt og dómstól-
arnir. Sumir telja, að Pútín ætli
sér að stjórna landinu áfram með
harðri hendi eftir að síðara
kjörtímabili hans lýkur 2008 með
því að skipa sjálfan sig forstjóra
Gazprom, ríkisorkufyrirtækisins,
sem heldur um alla þræði
þjóðlífsins þarna fyrir austan,
þar á meðal fjölmiðla. Það ræðst
innan tíðar.
Íslendingum er ekki mjög um
það gefið að halda nýliðinni sögu
sinni til haga. Margir vitnisburð-
ir um ólag og jafnvel lögbrot í
ríkisbankakerfinu á fyrri tíð
liggja fyrir, en þeir hafa þó ekki
komið til kasta yfirvalda, enda
báru allir stjórnmálaflokkarnir
ábyrgð á bankakerfinu í ýmsum
hlutföllum. Blaðamenn hafa
aldrei sýnt málinu neinn
umtalsverðan áhuga og ekki
heldur lögreglan. Flestir
stjórnmálamenn halda áfram að
þræta fyrir misgerðirnar og sjá
ekkert athugavert við banka-
kerfi, sem féfletti fólkið í
landinu miskunnarlaust um
margra áratuga skeið. Þeir létu
þó að endingu til leiðast að koma
bönkunum í einkaeigu með
hliðarskilyrðum. Þessa sögu þarf
að hafa í huga nú, þegar æ fleiri
vitnisburðir um brottkast og
annað misferli í fiskveiðum
hrannast upp, nú síðast í úttekt
Agnesar Bragadóttur blaða-
manns í Morgunblaðinu 4. júlí.
Ástandið í útvegsmálunum er nú
að því leyti líkt og það hefur
verið í bankamálunum, að
margir vita um misferlið, þótt
fáir vilji við það kannast.
Yfirvöldin halda áfram að þræta
og reyna að þagga málið niður.
Stjórnvöld hefðu þurft að
kannast betur við ástand
bankamálanna á fyrri tíð og gera
viðeigandi ráðstafanir til
lagfæringar að lögum. Þá hefði
sagan getað vísað veginn. Þá
hefðu þeir, sem virðast hafa gert
sig seka um brottkast og
kvótasvindl, hugsað sig tvisvar
um, áður en þeir ákváðu vitandi
vits að svíkjast aftan að þjóðinni
með því að veiða langt umfram
lögboðinn kvóta. Fyrst var
útvegsmönnum afhentur
kvótinn, sem átti þó samkvæmt
lögum að heita sameign þjóðar-
innar. Þeir virðast sumir hafa
þakkað fyrir sig með því að
veiða langt umfram kvóta, sumir
segja tugþúsundir tonna samtals
á hverju ári. Úr því fæst vonandi
skorið fyrir rétti. Og nú þegar
þorskveiðar eru skornar niður
um þriðjung til að forðast hrun,
verður skattgreiðendum – mér
og þér! – gert að bæta fórnar-
lömbum veiðiþjófanna skaðann.
Þetta er þrefaldur þjófnaður.
Alþingi ber ábyrgðina.
Þrefaldur skaði
M
ikill uppgangur máva hefur verið í höfuðborginni
og víðar um landið þetta sumar og árið í fyrra.
Sést hefur til þeirra á ótrúlegustu stöðum,
jafnvel uppi við Heklu þar sem mikið er af ormi í
mosanum. Má rekja ferðir þeirra til þess að lítið
er af sandsíli í sjónum sem er helsta fæða mávanna sem að öllu
jöfnu halda sig niðri við sjóinn, enda er mávurinn strandfugl.
Það er ekki í eðli mávsins að leita svona langt inn til landsins
en hann er snjöll skepna og deyr ekki úrræðalaus þótt fæðuna
þrjóti við hafið. Borgaryfirvöld hafa með misgóðum árangri
reynt að bregðast við þessu og hafa til að mynda aðferðir
Gísla Marteins, sem gengu út á að svæfa mávana og snúa þá
úr hálsliðnum í hreiðrum þeirra, farið misvel í fólk.
Á næstu dögum mun Umhverfissvið Reykjavíkur hengja
upp veggspjöld á ýmsum opinberum stöðum í Reykjavík með
skilaboðum um hvernig beina megi fuglinum frá borginni.
Fólk á að gefa öndunum minna af brauði við Tjörnina í júlí á
meðan andarungarnir eru að komast á legg, og ganga betur um
borgina með því að henda ekki matarleifum á göturnar, sem
varla ætti að þurfa að segja fólki. Þar að auki er löngu orðið
tímabært að taka alveg fyrir það að gefa öndunum brauð enda
eru það leifar gamalla tíma þegar lítið var um afþreyingu í
boði fyrir fjölskyldufólk.
Mávar finnast víðar í borgum en í henni Reykjavík og
hafa fleiri tekist á við mávana. Í borginni Gloucester á
Englandi hafa mávarnir verið að hrella fólk í nokkur ár og
helst kvartar það undan hávaða frá þeim. Þar á bæ eru menn
orðnir sérfræðingar í að takast á við vandann. Borgarráðið í
Gloucester hefur síðustu þrjú árin látið hella sérstakri olíu
yfir eggin að vori sem drepur þau án þess að mávarnir átti sig
á því, eða sett gerviegg í hreiðrin. Fyrir vikið sitja þeir lengur
á eggjunum og eru rólegri og hávaðinn í þeim því minni. Þetta
eru nokkuð saklausar aðferðir sem ætti að vera auðvelt að
leika eftir.
Annað sem er þó mun alvarlegra en hávaðasamir og
frekir mávar er hrun sandsílastofnsins, sem er talið stafa af
loftslagsbreytingum sem hita sjóinn. Vistfræðingar hafa nú
af því miklar áhyggjur að lundastofninn hrynji af þeim sökum
þar sem hann nærist aðallega á sandsílum og sá smáfiskur
sem hafið hefur upp á að bjóða nægi ekki til að metta lundann.
Einnig hefur kríustofninn orðið fyrir áfalli vegna skorts á
sandsíli.
Þegar upp er staðið eru það sandsílin sem menn ættu að
hafa þyngstu áhyggjurnar af. Ef fer sem horfir verður þetta
vandamál næstu árin og því nokkuð ljóst að mávarnir munu
hrella okkur næsta sumar líka. Því er ráð að hugsa fyrir
varanlegri lausn á mávavandanum og vera vel undirbúin
næsta vor þegar þeir koma til landsins til að verpa.
Átak Umhverfissviðs Reykjavíkurborgar ætti að skila
einhverjum árangri það sem eftir er sumars. Í það minnsta
mun það auka á hreinlæti borgarinnar. Við megum þakka
mávunum fyrir að vekja okkur til vitundar um umgengni
okkar um borgina, þótt okkur líki ekki umgengni þeirra.
Hungraðir fuglar