Fréttablaðið - 19.09.2007, Blaðsíða 25

H A U S
MARKAÐURINN
allan sinn hlut í Finnish Venture Capital og
stofnaði sitt eigið fjárfestingafélag, Nordic
Partners, ásamt Lettanum Daumants Vitols,
sem enn á í félaginu.
Í ÁHÆTTUSÖMU LANDI – EÐA HVAÐ?
Um svipað leyti voru tækifæri að opnast í
löndunum við Eystrasalt. Sovétríkin hernámu
Lettland, Eistland og Litháen í seinni heims-
styrjöldinni og lutu þau stjórn Rússa allt fram
til ársins 1991 þegar þau fengu sjálfstæði. Við
brotthvarf Rússa fengu stjórnvöld landanna
í hendurnar mörg ríkisfyrirtæki, sem áður
höfðu verið undir stjórn rússneska Kommún-
istaflokksins með einum eða öðrum hætti, rík-
isbákn sem þjónuðu stjórnvöldum í Moskvu
í flestu; jafnvel mátti líta á löndin sem iðn-
framleiðslulendur Rússa. Stjórnun fyrirtækj-
anna var mjög ábótavant að mörgu leyti, ekki
síst eftir að nánum tengslum við Rússa var
rift.
Stjórnvöld í Lettlandi ákváðu að leita til
ýmissa aðila um enduruppbyggingu lands-
ins í kjölfar sjálfstæðis. En hugur manna var
hins vegar blendinn hvað fjárfestingar þar
varðaði enda nokkuð ótryggur farvegur þar
austur frá eftir áratuga stjórn Sovétmanna.
Árið 1996 ákváðu stjórnvöld að einkavæða
nokkur fyrirtæki í eigu ríkisins. Eitt þeirra
var plastfyrirtæki, sem stofnað var árið 1966
og mundi fífil sinn fegurri þegar kom að
einkavæðingunni. Þegar best lét árið 1969
störfuðu 1914 starfsmenn í verksmiðjunni og
nam framleiðslugetan þrettán þúsund tonn-
um af ýmiss konar plastvörum til iðnaðar á
ári. Nær öll framleiðslan, í kringum 90 pró-
sent, var hins vegar flutt til Sovétríkjanna
sálugu fyrstu árin. Mjög dró hins vegar úr
framleiðslunni eftir því sem árin liðu, ekki
síst sökum hrávöruskorts í kringum 1980 og
þegar Lettar fengu sjálfstæði frá Rússum,
en þá lokuðust markaðir austantjalds. Fjölda
starfsfólks var sagt upp og var reksturinn
vart svipur hjá sjón þegar ákveðið var að
einkavæða. Starfsmenn voru 213 árið 1996 og
framleiðslugetan einungis tíu prósent af því
þegar mest lét tæpum þrjátíu árum fyrr.
Félag Nordic Partners í Lettlandi, Nordic
Industries, átti besta tilboðið í einkavæðingar-
ferli verksmiðjunnar fyrir rétt rúmum áratug,
í byrjun árs 1997. Þetta voru jafnframt fyrstu
viðskipti Nordic Partners í Lettlandi. Við tók
mikil endurskipulagning á rekstri verksmiðj-
unnar, sem var skipt upp í einingar og há-
marksnýtingu náð með þeim hætti. Einka-
væðingunni lauk svo að fullu um aldamótin.
Gísli segir marga hafa talið það fávisku
hjá sér í upphafi að leggja mikið undir í Lett-
landi. Fjárfestingarnar þóttu áhættusamar og
fékkst lítið lánsfé til fjárfestinga. Gísli þurfti
því að leggja til eigið fé í fjárfestingar, ásamt
því sem aðrir lögðu í púkkið. Þeir sem fjár-
festu með Nordic Partners í upphafi hafa
nú selt sinn hlut á margföldu verði, að sögn
Gísla. „Mér leið vel í Lettlandi og er þar enn,“
segir hann og bendir á að Lettar séu harðdug-
legt fólk upp til hópa sem hafi lagt mikið á sig
til að komast upp úr þeirri örbirgð sem fylgdi
Sovétríkjunum og lagt mikið á sig til að verða
fullgildir Evrópuborgarar. „Það var eiginlega
upplausnarástand eftir að þeir [Lettar] losn-
uðu undan Sovétmönnum og urðu sjálfstæð
þjóð,“ segir Gísli, sem um nokkurra ára skeið
hefur haldið lögheimili sitt í Riga auk þess að
halda annað heimili á höfuðborgarsvæðinu
hér á landi.
IÐNGARÐAR LÖGÐU GRUNNINN
Starfsemi Nordic Partners í Lettlandi hefur
vaxið talsvert frá fyrstu fjárfestingunni þar í
landi fyrir áratug.
Fyrstu fjárfestingar Nordic Partners í Lett-
landi á eftir kaupum á plastverksmiðjunni
voru í nafni dótturfélagsins Nordic Prop-
erties sama ár og plastverk-
smiðjan var einkavædd fyrir
rúmum tíu árum. Nordic Prop-
erties kaupir og heldur utan
um uppbyggingu og rekstur
iðn- og viðskiptagarða víða um
Lettland. Stundum eru gömlum
verksmiðjum breytt í iðn- og
viðskiptagarða og skrifstofu-
húsnæði en í öðrum tilfell-
um lóðir keyptar og garðarnir
byggðir frá grunni. Plastverksmiðjan gamla
er dæmi um það en hún er í grunninn fyrsti
iðngarðurinn sem reis í nafni Nordic Propert-
ies í Lettlandi.
Garðarnir eru nú einir átta talsins, tveir í
Riga og sex í öðrum borgum. Hinn stærsti er
um 110 þúsund fermetrar en sá minnsti rúmir
40 þúsund fermetrar. Samtals nemur rýmið
innan þeirra heilum 600 þúsund fermetrum.
Fyrirtæki í skyldum rekstri leigja aðstöðu í
görðunum en Nordic Properties útvegar alla
þá þjónustu sem hægt er bjóða upp á, allt
frá símtengingu og þrifum til öryggisgæslu.
„Við vorum fyrstir til að reisa svona garða í
Lettlandi en rekstur þeirra hefur tekist mjög
vel,“ segir Gísli.
SÚKKULAÐI OG ÖNNUR SÆTINDI
NP Confectionary er hins vegar móðurfélag
dótturfélaga sem halda utan um stóra og oft
á tíðum ráðandi hluti í ýmsum þekktum mat-
vælafyrirtækjum sem áður voru í eigu hins
opinbera í Lettlandi.
Fyrsta fyrirtækið sem féll í skaut fjárfest-
ingafélagsins var Staburadze, einn stærsti
köku-, kex-, sælgætis- og sætabrauðsfram-
leiðandi Lettlands, sem stofnað var árið 1910.
Þetta var árið 1999. Ári síðar festi félagið
svo kaup á Laima, tæplega 140 ára súkkul-
aðiframleiðanda sem nýtur talsverðar virð-
ingar í Lettlandi. Það hafði verið einkavætt
fjórum árum áður en það féll undir fyrir-
tækjahatt Nordic Partners. Á eftir fylgdu
drykkjarvörufyrirtækið Gutta árið 2001, lit-
háíska samlokufyrirtækið Margirtis og pólski
kexframleiðandinn Lider Artur ásamt hlutum
í smærri fyrirtækjum. Við fyrirtækjahópinn
hafa svo bæst önnur minni, bæði í Lettlandi
og hér á landi, en Nordic Partners rekur auk
þess tvær hafnir í Lettlandi, á lítinn hlut í
færeysku fiskvinnslufyrirtæki og rekur sæl-
keraverslanirnar Fiskisögu, Gallerý Kjöt og
Ostabúðina. Þá er flugfélagið IceJet ótalið,
sem sett var á laggirnar fyrr á þessu ári.
En aftur að Lettlandi: Fyrirtækin þar stóðu
öll á gömlum merg og nutu mikillar virðingar
þegar stóð til að selja þau. Talsvert uppnám
varð í Lettlandi þegar tilkynnt var um við-
skiptin, að sögn Gísla. „Laima stóð Lettum
nærri og þeim sárnaði að sjá fyrirtækið kom-
ast í hendur erlendra aðila á sínum tíma. En
reksturinn, sem var í höndum Letta, gekk
ekki vel. Ég var hins vegar búinn að koma
mér upp góðu stjórnendateymi, meirihlutinn
Lettar auk nokkurra Rússa og Pólverja, sem
tóku við fyrirtækinu,“ segir Gísli og bætir
við að stefna Nordic Partners hafi verið sú
að láta heimamenn í stjórnendastöður flestra
þeirra fyrirtækja sem félagið tók ráðandi
stöðu í fremur en útlendinga. „Allir okkar
stjórnendur eru ýmist Danir, Lettar, Eistar,
Pólverjar eða Rússar, fólk sem við höfum
verið heppnir með. Þetta er gott fólk,“ segir
hann og bendir á að yfirmaður matvæla- og
drykkjarvörusviðs Nordic Partners sé Letti
sem hafi unnið hjá félaginu frá upphafi, eða í
áratug. „Sá er með alþjóðlega MBA-gráðu og
hefur mikla reynslu en hann hafði áður unnið
hjá bæði Pepsi og Coca Cola í Lettlandi og
hjá öðrum alþjóðlegum fyrirtækjum,“ segir
Gísli til að undirstrika það að fyrirtækin séu
í góðum höndum.
Kaupverð á Staburadze, Laima og Gutta var
ekki gefið upp á sínum tíma. Og Gísli heldur
dulúðinni við. Hann gefur upp fáar sem engar
tölur, helst engar ef því er að skipta enda
Nordic Partners einkahlutafélag.
Spurður um eiginfjárstöðu félaga undir
fyrirtækjahattinum í Lettlandi segir Gísli
hana standa í tveggja stafa tölu. Fyrirtækin
hafi hins vegar skuldað lítið þegar Nordic
Partners hafi komið til sögunnar en það sé
ákveðið vandamál. „Engum bönkum datt í
hug að lána fyrirtækjum í Austur-Evrópu,
ekki nema til sex mánaða á háum vöxtum.
Þess vegna datt engum heilvita manni í hug að
taka lán í Lettlandi,“ segir Gísli. Lág ef engin
skuldastaða fyrirtækja undir hatti Nordic
Partners hefur leitt til þess að mikið fé hefur
færst inn í bækur eignarhaldsfélagsins. Það
hafi verið nýtt með ýmsu móti, svo sem með
endurnýjun á tækjakosti og
margvíslegri uppbyggingu,
eins og byggingu nýrra
verksmiðja í Lettlandi og
til fyrirtækjakaupa. Gísli
bendir þó á, að samkvæmt
mati á eignastöðu fyrir-
tækisins liggi heildareign-
ir þess í um 65 milljörðum
króna. „Við höfum ákveð-
ið að gefa ekkert meira upp
um það í bili hver skiptingin er á milli ein-
stakra félaga,“ segir hann. „En við höfum
mikið fjárhagslegt bolmagn til að vaxa hratt
á traustum grunni.“
Bæði Staburadze og Laima voru skráð í
Kauphöllina í Riga áður en Nordic Partners
festi sér félögin. Þau voru afskráð í kjölfarið
enda tilgangurinn að ná fullri stöðu í fyrir-
tækjunum. Þær áætlanir gengu hins vegar
ekki eftir, að sögn Gísla. „Það var bæði erf-
itt að ná í gamla hluthafa fyrirtækisins sem
áttu litla hluti í félögunum og svo voru aðrir
sem töldu það ekki svara kostnaði að selja
bréfin.“
VONIN Í AUGUM FÓLKS
Nordic Partners flutti höfuðstöðvar sínar frá
Lettlandi til Íslands fyrir þremur árum. Star-
femin ytra hefur hins vegar vaxið mikið upp
á síðkastið og stefnir félagið nú að
því að reisa nýjar höfuðstöðvar í
gömlu miðborginni í Riga síðar á
árinu. Þar er nú þegar teymi, sem
skoðar nýja fjárfestingamögu-
leika félagsins. Þetta er í sam-
ræmi við stefnu Nordic Partn-
ers, sem ætlar að nema ný lönd í
Austur-Evrópu á næstunni. Gísli
segir landið framandi stað: „Við
viljum enn sem komið er ekki
gefa upp hvaða land það er. En
það tilheyrði eitt sinn Sovétríkj-
unum sálugu. Við höfum horft
í kringum okkur þar og fjár-
fest í fyrstu fasteigninni. Það er
spennandi land með mikla mögu-
leika og er að koma sterkt inn,“
segir Gísli og bætir við að Nordic
Partners sé þegar með starfsemi
þar, í litlum mæli þó.
Gísli segir markaði í Austur-
Evrópu batna með hverju árinu.
Kaupmáttur þar hafi aukist
mikið og þróunin sé mikil. „Það
eru geysilega mikil tækifæri í
Austur-Evrópu, þetta er jú okkar
helsta fjárfestingasvæði,“ segir
Gísli og leggur áherslu á að fjár-
festingar í nýjum löndum minni
hann á spennuna og gleðina þegar
Nordic Partners steig fyrst niður
fæti í Lettlandi. „Það blundar
alltaf í okkur hvað það var gaman
fyrstu árin. Það var mikið ævin-
týri og gaman að hafa smá bút í
nýju landi,“ segir hann og bend-
ir á mikilvægi þess að hafa bæði
gaman af viðfangsefnunum án
þess að missa framsýni á mark-
aðinn. „En það þarf líka úthald.
Stærsta áhættan sem felst í því
að fara inn á markað í þróun, ekki
síst þá markaði sem komu undan
Sovétblokkinni, er tíminn. Það
þarf tíma til að horfa á kaupmátt
aukast og innviði samfélagsins
taka á sig mynd. Það gerðist á
ótrúlega stuttum tíma í Lettlandi
og hinum Eystrasaltslöndunum,“
segir hann en Lettar gengu í Evr-
ópusambandið árið 2001 og hafa
fasttengt gjaldmiðil sinn við evr-
una.
Gísli bendir sömuleiðis á að
margir hafi séð tækifæri þar
þegar löndin fengu sjálfstæði og
nýtt sér það. En aðrir þorðu ekki
að snerta á tækifærunum, töldu
markaðinn of áhættusaman. „Þeir
sögðu ástandið verða að batna og
töldu það ekki tilbúið fyrr en
barnabörn þeirra væru komin á
aldur,“ segir hann og hristir höf-
uðið enda ljóst að þegar barna-
börnin komi til verði mörg tæki-
færi runnin þeim úr greipum.
„Það sem ég sá fyrst í Lettlandi
var í augunum á fólkinu. Það var
einbeitt, með kraft og hafði stað-
fasta trú á að það gæti komið sér
í samfélag Evrópuþjóða,“ segir
Gísli og leggur áherslu á að saga
Letta sýni að þar blundar rík lýð-
ræðistilfinning. Nokkuð sem ekki
var til staðar í Rússlandi. „Enda
hafa flestar vonir fólks hafi
gengið eftir; kaupmáttur hefur
aukist ótrúlega hratt og innviðir
styrkst hraðar en margir áttu von
á eftir að landið varð sjálfstætt,“
segir hann og bendir á að Lettar
muni flestir vel eftir stuðningi Ís-
lendinga þegar þeir börðust fyrir
sjálfstæði sínu. Víða megi því
finna fyrir góðum hug í garð Ís-
lands í löndunum við Eystrasalt.
„Og nú búum við [Nordic Partners] að því
að hafa keypt í Lettlandi þegar enginn annar
þorði,“ segir Gísli.
9MIÐVIKUDAGUR 19. SEPTEMBER 2007
Ú T T E K T
Þótt meginhluti starfsemi Nordic Partners
sé í Eystrasaltsríkjunum, sérstaklega í
Lettlandi, og í Danmörku hafa höfuðstöðv-
arnar verið hér á landi undanfarin þrjú ár.
Skrifstofur móðurfélagsins eru í um alda-
gömlu húsi við Suðurgötu 10 en flugfélagið
IceJet í bakhúsi.
Höfuðstöðvar Nordic Partners við Suður-
götuna voru endurnýjaðar að fullu áður en
félagið flutti inn í húsið fyrir þremur árum.
Gangskör var gerð að því að láta húsið
verða sem upprunalegast. Í því augnamiði
var grafist fyrir um sögu hússins og það
málað að utan í svipuðum lit og notaður var
upphaflega.
Innandyra upplifa gestir sannkallaða
veislu fyrir augað en þar úir og grúir af
listmunum, málverkum og einkar falleg-
um húsgögnum í bland við tölvukost af nýj-
ustu gerð, jafnvel samskiptatækjum sem
þekkjast enn sem komið er ekki í Vestur-
Evrópu. Talsvert safn málverka er á skrif-
stofum Nordic Partners, jafnt eftir íslenska
málara sem erlenda, ekki síst frá Lettlandi.
Þá eru þar nokkur verk eftir Paulis Postazs
sem er rétt rúmlega þrítugur lettneskur
listmálari. Gísli hefur mikið dálæti á Post-
azs og segir hann mikinn snilling. Gísli á
safn málverka eftir Postazs bæði á heimil-
um sínum hér heima og í Lettlandi. Hann er
kunnugur málaranum unga, sem var annar
nemandinn til að útskrifast með meðalein-
kunnina 10,0 úr listaháskóla í Riga í Lett-
landi fyrir sjö árum.
Höfuðstöðvar
Nordic Partners
N O R D I C P A R T N E R S :
Hluthafar Hlutur í prósentum
Gísli Reynisson 53%
J & K Holding 36%
Daumants Vitols 11%
Samtals: 100%
Áætlað verðmæti eigna: 65 milljarðar króna