Fréttablaðið - 19.09.2007, Blaðsíða 26

MARKAÐURINN
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
19. SEPTEMBER 2007 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
U M V Í Ð A V E R Ö L D
Lífslíkur fólks í hinum auðugri
löndum eru nú 78 ár, en 51 ár í
þeim löndum sem skemur eru á
veg komin. Í sumum Afríkuríkj-
um þar sem alnæmi er landlægt
fara almennar lífslíkur fólks
svo allt niður í 40 ár. Af hverj-
um 1.000 börnum sem fæðast í
ríkari hluta heimsins deyja sjö
fyrir fimm ára afmælisdaginn
sinn. Í fátækustu hlutum heims-
ins deyja 155 börn af hverjum
þúsund áður en þau ná fimm ára
aldri.
Dauðsföll þessi eru ekki bara
mannlegur harmleikur, held-
ur bera þau jafnframt með sér
skakkaföll í efnahagsþróun, því
með þeim dregur markvisst
úr hagvexti og löndin sem um
ræðir festast enn kyrfilegar í
neti fátæktar. Hjálparstarf víða
um heim hefur sýnt fram á að
draga má skarpt úr veikindum
og fjölda dauðsfalla hjá hinum
fátæku með markvissri fjárfest-
ingu í almennri heilbrigðisþjón-
ustu.
FLUGNANET BJARGA MIKLU
Fyrir tilstilli alþjóðasjóðsins
Global Fund to Fight AIDS, Tu-
berculosis, and Malaria hafa hin
síðustu ár unnist stórir sigrar.
Sjóðurinn, sem stofnaður var
fyrir sex árum, hefur veitt fé til
rúmlega 130 landa með það fyrir
augum að styrkja heilbrigðis-
kerfi þeirra í baráttunni við
sjúkdómana banvænu: alnæmi,
berkla og malaríu. Frá stofn-
un hefur Global Fund komið al-
næmislyfjum, með aðstoð ým-
issa hjálparstofnana, til um það
bil einnar milljónar Afríkubúa.
Einnig hefur fé verið veitt til að
dreifa um 30 milljónum flugna-
neta í baráttunni við malaríu og
stutt hefur verið við læknismeð-
ferð um tveggja milljóna berkla-
sjúklinga.
Hefta má með markvissum
hætti útbreiðslu malaríu með
því að sofa undir flugnaneti,
nota skordýraeitur innanhúss
og með því að koma lyfjum til
þorpa þar sem malaría er land-
læg. Ríkisstjórn Keníu dreifði
í fyrra á tveimur dögum meira
en tveimur milljónum flugna-
neta. Sambærilegri fjöldadreif-
ingu hefur verið beitt í Eþíópíu,
Rúanda, Tógó, Nígeríu, Gana og
víðar. Árangurinn er svo góður
að furðu vekur. Fátæka fólkið
notar netin rétt og það snardreg-
ur úr malaríu.
ÞREKVIRKI UNNIN Á INDLANDI
Að sama skapi hefur herferð sem
alþjóðasamtök Rotarý og sam-
starfsaðilar standa fyrir nær
því útrýmt lömunarveiki á Ind-
landi. Lömunarveikitilfelli sem
upp koma á ári hverju eru nú
talin í hundruðum, en voru talin
í tugum þúsunda þegar herferð-
in hófst. Jafnvel í afskekktustu
kimum heimsins, svo sem í fá-
tækum héruðum Norður-Ind-
lands, næst árangur í baráttunni.
Á Indlandi er líka margt fleira
gott gert með hinu stórmerkilega
Átaki um bætta heilsu í dreif-
býli (eða National Rural Health
Mission – NRHM), en það er um-
svifamesta heilbrigðisátak sem
gripið hefur verið til í heimin-
um. Nýlega voru fimm hundruð
þúsund ungar konur ráðnar til að
vera tengiliðir milli heilbrigðis-
stofnana, sem verið er að byggja
upp og lagfæra, og fátækra heim-
ila. Konunum er einnig ætlað að
bæta aðgengi kvenna að fæðingar-
hjálp í neyðartilvikum til þess að
draga úr dauðsföllum barna í
fæðingu, og öllum þeim þjáning-
um sem þeim fylgja.
Þá hefur á Indlandi mikið unn-
ist með heimahjálp fyrstu dagana
eftir fæðingu. Enn sem komið
er deyja allt of mörg korna-
börn af völdum sýkinga, vand-
kvæða við brjóstagjöf, eða af
öðrum orsökum sem einfalt ætti
að vera að fyrirbyggja. Með nám-
skeiðum fyrir heilbrigðisstarfs-
fólk í byggðarlögunum sjálfum
hefur með NRHM-átakinu náðst
að draga með afgerandi hætti
úr ungbarnadauða í indverskum
þorpum.
SLEGIÐ Á SÖGUSAGNIR
Árangur þessara þriggja hjálp-
arstofnana sem nefndar eru hér
að ofan hrekja allar lífseigar
ranghugmyndir um fátækt. Sú
fyrsta er að sjúkdómsáþján sé
nokkuð sem ætíð fylgi fátækt
og ekki verði undan henni verði
komist, og því hljóti fátækt fólk
að veikjast og deyja fyrir aldur
fram. Staðreyndin er hins vegar
sú að vitað er hvaða sjúkdómar
verða einkum fátækum að ald-
urtila og hægt er að koma í veg
fyrir þá að mestu og lækna með
litlum tilkostnaði. Ekkert afsak-
ar milljónir dauðsfalla af völdum
malaríu, alnæmis, berkla, löm-
unarveiki, mislinga, niðurgangs
eða öndunarfærasjúkdóma. Ekk-
ert afsakar ungbarnadauðann
eða hversu margar konur deyja
af barnsförum.
Önnur ranghugmyndin er sú
að aðstoð frá ríkari þjóðum fari
ætíð til spillis. Rökvilla þessi er
svo oft endurtekin af fávísum
leiðtogum auðugra landa að úr er
orðin meiriháttar hindrun í vegi
framfara. Hinir ríku vilja nefni-
lega kenna þeim fátækari um. Að
hluta til er það til þess að fría sig
ábyrgð og að hluta vegna þess að
það vekur með þeim tilfinningu
fyrir siðferðilegum yfirburðum.
Fátæku löndin eru hins vegar
vel fær um að koma hratt á fót
og fylgja eftir heilbrigðisáætlun-
um fái þau til þess aðstoð. Nýlega
unnir sigrar á þessu sviði eru til
komnir vegna þess að fátæku
ríkin hafa aukið framlag sitt til
heilbrigðismála og fengið þar að
auki hjálp frá ríkari löndum.
Þriðja sögusögnin er sú að að-
stoð við fátæka auki á vandann
vegna fólksfjölgunar. Ástæðan
fyrir því að fólk í vanþróuðum
löndum eignast mörg börn (að
meðaltali fimm börn hver kona)
stafar að hluta til af því hve ung-
barnadauðinn er mikill og fæð-
ingum fækkar yfirleitt þegar
fólk getur verið visst um að börn
þess vaxi úr grasi. Niðurstaðan
er að það hægir á fólksfjölgun.
Tími er til kominn að standa við
almenna skuldbindingu á heims-
vísu, að allir, jafnt efnaðir sem
fátækir, eigi að hafa aðgang að
grunnheilbrigðisþjónustu. Ekki
þyrfti nema 0,1 prósent af tekj-
um efnameiri þjóða í nauðþurfta
heilbrigðisþjónustu fyrir fátæka
til þess að auka lífslíkur, draga
úr barnadauða, bjarga mæðrum
sem annars hefðu látist af barns-
förum, hægja á fólksfjölgun, og
efla efnahagsframfarir í fátæku
ríkjunum öllum.
Sögum af velgengni verkefna á
heilbrigðissviði í fátækum lönd-
um fjölgar ört. Miðað við hinn
litla tilkostnað en gríðarlegan
ávinning af því að styðja við slík
verkefni, er á engan hátt hægt að
afsaka aðgerðaleysið.
Bætt heilsa fátækra
O R Ð Í B E L G
Jeffrey Sachs
hagfræðiprófessor
og stjórnandi
Earth Institute við
Columbia-háskóla
í Bandaríkjunum.
©PROJECT SYNDICATE
Markaðurinn, viðskiptablað Fréttablaðsins, hefur nú komið út vel
á þriðja ár, en hann varð til sem rökrétt framhald af vaxandi við-
skiptaumfjöllun blaðsins á miklu breytingaskeiði í athafnalífi
landsins.
Þær breytingar sem orðið hafa í viðskiptalífinu síðustu fimm ár
eru ótrúlegar og hafa markað djúp spor í samfélagið. Vegna fram-
sýni og frjálslyndis hefur tekist að opna heim endalausra tæki-
færa sem okkar er að nýta til framtíðar.
Það er vel þekkt að fólk og jafnvel heilu þjóðirnar hafi „brotist“
frá allsnægtum til örbirgðar, ef svo má að orði komast. Það er því
ekki sjálfgefið að núverandi velsæld
verði ríkjandi um aldur og ævi. Það
verður eins og ávallt að mestu undir
okkur sjálfum komið.
Viðskiptaráð Íslands hélt upp á 90 ára
afmæli sitt á mánudag. Meðal þess sem
gert var í tilefni dagsins var að gefa
út 90 ráð Viðskiptaráðs til stjórnvalda.
Ráð sem eru gefin af þeim góða hug
að þau megi verða til þess að tækifæri
framtíðar verði nýtt.
Undanfarin ár hafa verið krefjandi
á margan hátt fyrir samtök eins og
Viðskiptaráð. Eignabreytingar og kyn-
slóðaskipti hafa reynt á samskiptin á
tímum þegar lykileignir í viðskiptalíf-
inu hafa skipt um hendur.
Forysta Viðskiptaráðs á þessum tíma
hefur borið gæfu til að halda sig við
meginreglur og skýra sýn á framtíð-
ina. Það hefur verið gæfa ráðsins og
gert það að verkum að á það er hlust-
að og innlegg þess í samfélagsumræð-
unni er metið.
Ýmsar hugmyndir ráðsins hafa tal-
ist nokkuð rótttækar þegar þær voru
settar fram, en margar hafa unnið sér
sjálfsagðan sess síðar. Fróðlegt var
að heyra Björgvin G. Sigurðsson við-
skiptaráðherra taka undir flatskatta-
hugmyndir ráðsins. Ljóst er að Björg-
vin hefur á stuttum tíma sýnt dýpri
skilning á hagsmunum viðskiptalífs-
ins en margir áttu von á. Hann hefur
ekki látið teyma sig í jafnvægislausa
umræðu pólitískra stundarhagsmuna,
heldur haldið sig við mikilvæg megin-
sjónarmið sem eru til þess fallin að að
skapa langtíma farsæld.
Ég hef átt þess kost undanfarin ár að fylgjast með þróun við-
skiptalífsins og notið þeirra forréttinda að fjalla um þau, en hverf
nú til annarra starfa. Markaðurinn mun framvegis lúta nýjum rit-
stjóra og sömu öflugu áhafnarinnar. Góðir hlutir eru aldrei eins
manns verk og við þessi tímamót er vert að þakka öllu því frábæra
fólki sem skapað hefur blaðið og gert það að vönduðum og mark-
tækum fjölmiðli.
Skynsamleg nýting tækifæranna er leiðarljósið.
Viðskiptaráð er
sprækur öldungur
Hafliði Helgason
Fróðlegt var að
heyra Björgvin G.
Sigurðsson við-
skiptaráðherra
taka undir flat-
skattahugmyndir
ráðsins. Ljóst er
að Björgvin hefur
á stuttum tíma sýnt
dýpri skilning á
hagsmunum við-
skiptalífsins en
margir áttu von á.
Hann hefur ekki
látið teyma sig í
jafnvægislausa
umræðu pólitískra
stundarhagsmuna,
heldur haldið
sig við mikilvæg
meginsjónarmið
sem eru til þess
fallin að að skapa
langtíma farsæld.
Áhrifin að koma í ljós
Guardian | Ljóst þykir að erfiðara aðgengi að
fjármagni í skugga óróleika á fjármálamörkuð-
um í kjölfar mikillar vanskilaaukningar á ann-
ars flokks fasteignalánum í Bandaríkjunum er að
skila sér í bækur banka og fjármálafyrirtækja nú
um stundir. Bandaríski
fjárfestingabankinn
Lehman Brothers fyrst-
ur banka þar í landi til
að skila inn uppgjöri sínu. Þar kemur fram að
tekjur bankans á öðrum ársfjórðungi hafi numið
916 milljónum dala, jafnvirði 59,8 milljarða ís-
lenskra króna, samanborið við 887 milljónir dala
á sama tíma í fyrra. Breska dagblaðið Guardian
segir í gær að samdrátturinn sé að langmestu til-
kominn vegna verðlækkunar á eignasafni bank-
ans sem snýr að fasteignamarkaði. Blaðið bendir
hins vegar á að svo virðist sem önnur starfsemi
bankans hafi ekki orðið fyrir skakkaföllum. Fleiri
bandarískir bankar skila inn uppgjörum í vikunni.
Talið er næsta víst að vogunarsjóðir þeirra hafi
ekki komið vel undan óróleika á fjármálamörkuð-
um, að mati Guardian.
Góð auglýsing
Fortune | Alan Greenspan, fyrrum seðlabankastjóri
Bandaríkjanna, hefur farið stórum upp á síðkast-
ið og hreytt í velflesta ráðamenn í Bandaríkjunum
og bankakerfinu vegna óróleika á fjármálamörk-
uðum og vanskila á fasteignalánum. Greenspan,
sem vermdi seðlabanka-
stjórastóllinn í tæpa tvo
áratugi, hefur haldið því
á lofti að óráð væri að lækka stýrivexti vestan-
hafs nú um stundir líkt og fjármálaheimurinn
hafi farið fram á. Slíkt muni einungis opna dyrn-
ar fyrir ódýrt fjármagn og auka kaupmátt til muna
sem muni leiða til svimandi verðbólgu. Greens-
pan hefur á móti sjálfum verið gefið að sök að
verða við öllum harmakvælum fjárfesta og koma
til móts við erfiðleika þeirra með lækkun stýri-
vaxta. Bandaríska vikuritið Fortune bendir á í vik-
unni að Greenspan, sem gaf út ævisögu sína fyrir
skemmstu, hefði vart getað fengið betri auglýs-
ingu fyrir bókina en nú um stundir þegar seðla-
bankastjóri stendur nú frammi fyrir því að þurfa
að lækka stýrivexti talsvert á næstunni vegna
hættu á samdráttarskeiði.
Með námskeiðum fyrir heilbrigðisstarfsfólk í byggðarlögunum sjálfum hefur
með NRHM-átakinu náðst að draga með afgerandi hætti úr ungbarnadauða í
indverskum þorpum.
MARKAÐURINN
Hafliði Helgason
í hádegisfréttum
Stöðvar 2 kl. 12:
alla virka daga