Fréttablaðið - 21.10.2007, Blaðsíða 18

Þ
egar Sjónlistaverðlaunin voru sett af stað
segir sagan að menntamálaráðherra hafi
rekist á útvarpsstjóra á flugvelli og dregið
hann með á fund um verðlaunin. Alla vega
var útvarpsstjórinn hafður með á öllum
myndum þegar tilkynnt var að Sjónlistaverðlaun
væru sett á stofn. Hlutur sjónvarpsins var enda
nokkur þegar kom að tilnefningum og síðan veitingu
verðlaunanna. Í ár brá svo við að Sjónvarpið lét sér
duga að senda beint frá athöfninni: umfjöllun um
myndlistina og þá sem hana skópu varð utan garðs.
Þeir eru til sem halda því fram að myndlist eigi
ekki erindi í sjónvarp, samband rýmis og listaverk
rýrni á þröngum skjánum, litir séu sjaldan réttir og
verkið skili sér illa. Raunin hefur orðið sú að með
bestu tækjum getur tækið þjónað erindinu og sýnt
almenningi myndlist á viðeigandi máta. Ef dagskrár-
stjórar hafa möguleika á að koma henni á framfæri
sem er ekki alltaf. Myndlist er ekki þess eðlis að
ráðandi öfl í dagskrám sjónvarpsstöðva hafi á því
áhuga að miðla annarri myndlist en iðnaðarvörum,
bæði leiknu efni og auglýsingum.
Myndlistarmenn hafa fátt látið hafa eftir sér um
smáan hlut myndlistar í Sjónvarpi: þeim virðist
duga mínútu-umfjöllun í Kastljósi og öðrum slíkum
þáttum. En er það okkur hinum nóg? Skattborgarar
hafa kostað miklu til að koma á legg öflugu fram-
leiðslukerfi myndlistar í landinu. Það er ekki viðlit
að mögulegt sé að fylgjast með öllu því sem hér er í
gangi í myndlist, magn sýninga er slíkt. Sjónvarp í
eigu ríkisins ætti því að sjá sér skyldu að sinna
íslenskri myndlist, ekki aðeins með almennilegum
úttektum, viðtölum og viðræðum, heldur líka með
sögulegum þáttum. Það er hægðarleikur nú þegar
verið er að skrifa myndlistarsögu á vegum mennta-
málaráðuneytisins. Væri ekki ráð að tvinna það
saman? Hvernig ganga skrifin? Hvaða spurningar
vakna? Öflun myndefnis stendur yfir, má ekki hoppa
á þann vagn? Ráðuneytið hlýtur að vilja að það verk
fari sem víðast – er ekki ráð að hefja kynninguna
nú?
Athygli þjóðarinnar er ekki nægilega mikil á þann
menningarmiðil sem hún á og rekur – þar virðast
ráðamenn líta á það sem frumskyldu sína í starfi að
skaffa sjálfum sér góð laun og tryggja að þeir sjáist
sjálfir sem oftast á skjánum. Líkast til vegna þess að
þeir eru myndarlegir menn – en margar aðrar
myndir eru merkilegri en þeirra. Myndlist á heima í
myndmiðli. Þeir eru ráðnir til að sinna menningar-
legu starfi. Það er kominn tími á að þeir fari að
annast það verkefni.
Páll Baldvin Baldvinsson skrifar
Á
sínum tíma þótti Har-
old Robbins spennandi
rithöfundur, sumir
töldu hann merkilegan
rithöfund þegar hann
var upp á sitt besta, létu hafa eftir
sér að Carpetbaggers (1961) væri
mikilvæg skáldsaga. Nú er líf
hans og list í sviðsljósinu því
komin er út ævisaga þessa met-
söluhöfundar vestanhafs og aust-
an og vekur athygli.
Harold Robbins fæddist 1916
og lést 1997. Hann var alinn upp
af föður og stjúpu, en móðirin lést
fáum dögum eftir fæðingu hans.
Hann starfaði við ýmis störf í
verslun og viðskiptum en tók svo
til við að skrifa reyfara og fékk
sína fyrstu bók útgefna 1942. Þá
strax var hann tekinn til við að
blanda í spennusögur sínar lýs-
ingum á nekt og kynlífi. Formúlan
gekk vel ofan í lesendur og Robb-
ins náði samningum við virðulega
útgefendur. Fyrsta sagan sem
vakti athygli fyrir bersögli og
krassandi kynlífslýsingar var
bönnuð fyrir ósiðsemi árið 1948.
Á þeim tíma voru útgefendur að
berjast gegn ritskoðun og unnu að
lokum sigur beggja vegna Atlant-
sála. Það tók víða enn lengri tíma
að brjóta ritskoðun á bak aftur, til
dæmis í leikhúsi í Bretlandi þar
sem opinbert eftirlit var með leik-
sýningum til 1968.
Robbins gerði betur en að kríta
liðugt á pappírnum. Hann spann
upp kostulegar og dramatískar
sögur af ævi sinni. Hann var eini
maðurinn sem bjargaðist úr kaf-
bát á stríðsárunum, hann var alinn
upp á munaðarleysingjahæli,
hann var afmeyjaður á hóruhúsi
og þessum lýsingum gleypti
pressan við. Sögur hans tóku að
seljast í bílhlössum og þegar
komið var undir 1960 var hann
orðinn alþjóðanafn: Carpetbagg-
ers (1961) byggði lauslega á ævi
Howard Hughes og er talin fjórða
mesta bók okkar tíma: Harry Pot-
ter er peð í sölu miðað við Harold
Robbins. Sumir kenna svokallað-
ar flugvallabókmenntir við þenn-
an ósvífna og vinsæla rithöfund.
Carpetbaggers, Peyton Place,
Inheritors; sögurnar voru margar
og flestar langar, klúrar og spenn-
andi afþreying. Um 1970 seldi
hann 25 þúsund eintök á dag, sam-
anlagt 750 milljón eintök að því er
talið er.
Robbins var þrígiftur og hélt
stórar og ríkmannlegar veislur
þar sem kynlíf var stundað af
miklum móð. Villur beggja vegna
Atlantshafsins, sundurgerð í
klæðaburði, umsvermaður ungum
konum, hann barst mikið á enda
flestar sögur hans efni í íburðar-
miklar kvikmyndir og síðar sjón-
varpsmyndir svo nóg var ríki-
dæmið. Hann hélt úti opinberu
andliti en samstarfsmenn hans
kunna honum fáir góða sögu:
Michael Korda rithöfundur vann
við að laga verkin hans og segir
Harold hafa verið einstaklega
ógeðfelldan mann. Hann skóp í
starfi sínu nýtt fyrirbæri: hann
ferðaðist um öll Bandaríkin og
kynnti nýjar bækur sínar og var
frumherji í markaðssetningu sem
okkur er töm í dag. Arfleifð hans
rataði loks inn í sjónvarpið í serí-
um á borð við Dallas og Dynasty.
Þeir sem eru of ungir til að muna
þær sápur þekkja Desperate
Housewives, sem er samsuða úr
sama hristaranum. Við vorum alin
upp við þá heimsmynd sem þessi
ósvífni sölumaður skóp til þess að
græða á okkur.
Villa í hæðunum ofan við Cann-
es, önnur í Acuapulco, sú þriðja í
Beverly Hills, fjórtán bílar, mál-
verk eftir marga helstu meistara
málverksins á síðustu öld: allt rík-
idæmið dugði honum um síðir
ekki til. Eftir kókveislu í febrúar
1984 datt hann heima á baðher-
berginu og braut á sér mjöðmina.
Eftir það var hann bundinn við
hjólastól og stöðugt kvalinn.
Lækniskostnaðurinn eyddi húsun-
um og skilnaður við Grace konu
hans tók sitt. Svo fór á endanum
að sjóðir hans runnu til þurrðar,
bækurnar hættu að seljast og
hann lést í örbirgð í Palm Springs,
vinalaus og yfirgefinn. Nýja ævi-
sagan heitir: Harold Robbins: The
Man Who Invented Sex og er eftir
Andrew Wilson. - pbb
sem fann upp sexið
Dallas: Þáttaröðin vinsæla þræddi
troðna slóð í dýrkun á melódrama,
aðdáun á ríkidæmi og konum með
glossaðar varir. Linda Gray í hlutverki
Sue Ellen í hinu fræga handtökuatriði.
Harold Robbins
og Grace í Cannes
1977. LJÓSMYND:AFP
Ég hitti Samuel Beckett fyrst árið 1961 í París,
þegar leikrit mitt, Húsvörðurinn, var sett þar á
fjalirnar. Hann gekk inn á hótelið afar hröðum
skrefum. Göngulag hans var ákveðið og handtak
hans fumlaust. Hann var afskaplega vingjarnlegur.
Ég hafði
vitaskuld
þekkt verk
hans í mörg
ár en þau
höfðu aldrei
lætt þeirri
tilfinningu
inn hjá mér
að hann æki
sérstaklega
hratt. Allt
kvöldið
þeysti hann
þó á litlu
Citröen-
bifreiðinni
sinni frá
hverri
kránni til
annarrar.
Við enduðum að lokum á veitingahúsi í Les Halles
og borðuðum lauksúpu klukkan fjögur um nótt.
Þegar hér var komið við sögu var ég aðframkominn
af meltingartruflunum og brjóstsviða – sem mátti
líklega rekja til tóbaks, áfengis og hugaræsings – og
lagði höfuðið á borðið. Þegar ég leit upp var hann
horfinn. Ég hafði ekki hugmynd um hvers vegna
hann gufaði upp og hugsaði með mér: „Kannski var
þetta allt saman draumur.“ Ég held að ég hafi
sofnað við borðið. Um þremur stundarfjórðungum
síðar hreyfðist borðið og þarna var hann kominn,
með böggul í fanginu, poka. „Ég þurfti að leita þvert
og endilangt yfir París,“ sagði hann, „en ég fann það
loksins.“ Og hann teygði sig ofan í pokann og rétti
mér dós af matarsóda, sem hreif eins og skot.
Harold Pinter
Flutt á BBC árið 1990.
Í minningu Sam
Samuel Beckett (1906-1989)