Fréttablaðið - 21.10.2007, Blaðsíða 26

B
ronskóngulóin er
líka viðvörun til
þeirra kóngulóar-
fælnu því kóngulær
eru fastur liður í
verkum Bourgeois, eru henni
verndari og rándýr, ógn og
móðir sem stöðugt bætir og
bætir úr. Spinnandi áttfætlan
tengist líka æsku Bourgeois í
vefstofu fjölskyldunnar í París
og þræðirnir þaðan eru rauðu
þræðirnar, oft bókstaflega
svo, í verkum hennar. Kónguló
Bourgeois sást síðast þarna
þegar Tate Modern var opnað
árið 2000 – var þá í túrbínu-
salnum þar sem sól Ólafs
Elíassonar átti síðar eftir að
laða að 2,7 milljónir manna.
Listakonan kallar skúlptúr-
inn Maman, eða Mömmu –
móður- og kvenhlutverkið
löngum verið Bourgeois hug-
leikið. Verk hennar hafa enda
orðið femínistum athugunar-
efni en þó sem betur fer ekki
lokast inni í femínískum
afkimum. Það er varla til það
safn eða sýningarsalur með
metnað sem hefur ekki hýst
sýningu á verkum Bourgeois
undanfarna áratugi. En þrátt
fyrir víðtækari skírskotanir
en kynferðið verður nú samt
að viðurkennast að það voru
mun fleiri konur að skoða verk
hennar þetta föstudagskvöld
sem ég reikaði um salina á 4.
hæð Tate Modern. Venjulegast
er samt kynskiptingin nokk-
urn veginn jöfn þarna – en
kannski eru bara fleiri karlar
en konur hræddir við kóngu-
lær.
Á ganginum fyrir framan sýn-
inguna spanna myndir af Bour-
geois ævi hennar. Robert
Mapplethorpe er þekktur fyrir
reðmyndir og á hans mynd
heldur Bourgeois á reðverki á
stærð við myndarlegt
lambalæri. Annie Leibovitz
dvelur við eldfornt andlit Bour-
geois – minnir á Karen Blixen
sem var líka iðin við að svið-
setja sig á myndum.
Sýningin er að mestu í tíma-
röð, sem skýrir þemun og efn-
istökin í verkum hennar. Þó
kenningar fyrri alda um að
myndlist ætti að segja sögu
væru gleymdar þegar Bour-
geois var að komast á listalegg
gætir sagna í list hennar frá
fyrstu – engar sögur handar
börnum þó síðar kæmi í ljós
barnasaga í anda ævintýra þar
sem ekki er allt sem sýnist.
Femme Maison’, (Kona hús),
frá 1945-47 er eitt fyrsta og
elsta verkið á sýningunni – kona
íklædd húsi eða að sprengja
það utan af sér, mótíf sem sést
oft. Sem brot á tímaröðinni er í
fyrsta salnum verk frá 1990-93,
Cell (Choisy) (Klefi) – vírklefi,
á stærð við herbergi, með fall-
öxi og nákvæmri marmaraeft-
irlíkingu af æskuheimilinu í
Choisy. Viðbót við innilokunar-
kennd „konuhússins“ sem dró
athygli femínista að verkum
hennar uppúr miðri öldinni og
dauðtáknrænt fyrir óræðan
óhugnaðinn sem gegnsýrir
verk hennar. Fyrsti salurinn er
því hnitmiðaður formáli sýn-
ingarinnar.
Hún teiknaði frá því hún var
barn, greip í að teikna í götin á
veggteppunum sem foreldrar
hennar gerðu við. Hún var
samt ár í stærðfræði við Sorb-
onne áður en hún tók aftur upp
listaþráðinn, fyrst í École des
Beaux-Arts í París og svo í læri
hjá listamönnum eins og þá var
algengt, meðal annars hjá Fern-
and Légers sem var með marga
nemendur. Þegar hún flutti að
heiman 1936 fékk hún inni í
sama húsi og gallerí súrrealist-
ans André Breton. Hún
umgekkst súrrealistana en þó
aðrir þankar að brjótast um í
henni.
Fljótlega eftir að Bourgeois
flutti að heiman hófust umsvif-
in sem standa enn – hún hélt
sýningu 1936 en opnaði líka
gallerí í teppagalleríi pabba
síns og fór að sýna og selja
verk listamanna eins og Eug-
ène Delacroix, Pierre Bonnard
og Henri Matisse. Einn gall-
erígestanna var bandaríski
listfræðingurinn Robert Gold-
water – París var vinsæll
áfangastaður bandarískra
listamanna og rithöfunda á
þessum tíma. Þau Bourgeois
og Goldwater giftust eftir
stutt kynni, fluttu til New York
1938, ættleiddu franskan
þriggjáring 1939 og eignuðust
svo tvo stráka 1940 og 1941.
Goldwater var beintengdur
listakreðsum New York, hjón-
in umgengust evrópska lista-
menn eins og André Breton,
Marcel Duchamp, Max Ernst
og Alberto Giacometti og list-
fræðinga, safnara og lista-
menn eins og Erwin Panovsky,
Peggy Guggenheim, John
Cage, Willem de Kooning og
Mark Rothko. Bourgeois var
með vinnustofu undir opnum
himni uppi á þaki innan um
skýjakljúfana. Hún skynjaði
að „Skýjakljúfarnir endur-
spegla mannlegar aðstæður.
Þeir snertast ekki.“ Úr urðu
mjóir og langir skúlptúrar úr
spýtum og öðru tilfallandi sem
hún málaði og kallaði ‘Per-
sonnage’ (Persónur). Fígúr-
urnar vekja líka hugrenningar
um tótem-styttur. Á sama tíma
horfði Cobra-hópurinn sem
Svavar Guðnason tengdist í
svipaðar áttir.
Nóbelsverðlaunahafinn
Doris Lessing fullyrðir að hún
hefði gengið af vitinu ef hún
hefði ekki skrifað. Bourgeois
virðist hafa komist að sömu
niðurstöðu um sína listsköpun.
Á 5. áratugnum fór hún að
þjást af svefnleysi og í trú á
lausnarmátt teikninga hefur
hún æ síðan teiknað í gríð og
erg, einfaldar teikningar með
stuttum texta. Rithönd hennar
er sérkennilega barnsleg og
teikningarnar bergmála til-
finningarnar í verkum hennar:
óhugnað, kvíða og missi. ‘List
tryggir heilbrigt geð’, krotar
hún á eina teikninguna.
Eftir tréskúlptúra, málverk og
teikningar einkennast verk
Bourgeois frá 7. áratugnum af
latex, gúmmí og gifsi í form-
um sem fljóta, freyða og ólga.
Bourgeois dvaldi í marmara-
námunum í Pietrasanta á Ítalíu
1968 og glímdi við marmara
og brons. Eftir hraðunnin efni
nær hún öldungis heillandi
árangri í báðum þessum gömlu
listefnum. Marmarinn verður
mjúkur í höndum hennar og
lífræn form hennar blómstra í
honum. Eitt það erfiðasta við
að skoða sýninguna er að halda
aftur af lönguninni til að fara
höndum um marmaraverkin –
þau virðast vera þarna ein-
göngu til að láta snerta sig!
Varla hægt að nefna það í
sömu andrá en verkin verða
holdleg og lífræn, fallosar og
aðrar kynferðislegar skír-
skotanir losna úr læðingi og
heilir líkamar eða líkamshlut-
ar eru um allt. Synirnir eru
uppkomnir, faðir hennar lést
1951, eiginmaðurinn 1973:
eftir að kynhlutverkum
móður, dóttur og eiginkonu
lýkur verður Bourgeois kröft-
ugur listamaður, sköpunar-
þrekið botnlaust. Þegar kemur
fram á 9. áratuginn fara við-
urkenningar og stórsýningar
að hrannast upp.
Bernskusögur
Mama Það var meiri háttar framkvæmd að koma
kónguló Bourgeois fyrir við Tate Modern – heiti
verksins, Mamma, vísar bæði til hins verndandi
og banvæna í móðureðlinu.
LJÓSMYND: TATE PHOTOGRAPHY. MEÐ GÓÐFÚSLEGU LEYFI TATE MODERN
Tíu metra há bronskónguló á Thamesbakkanum við Tate Modern-safnið
er fyrsta ábendingin um yfirlitssýninguna innan dyra á verkum hinnar
95 ára Louise Bourgeois. Listakonan leitar efnis í æsku sinni og gælir við
spennu og óhugnað í hálfsögðum sögum.
MYNDLIST SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR
Louise Bour-
geois að teikna
í stofunni heima
í Chelsea, New
York, 2000.
LJÓSMYND: JEAN-FRAN-
ÇOIS JAUSSAUD. MEÐ
GÓÐFÚSLEGU LEYFI TATE
MODERN.
Eitt það erfiðasta við að skoða sýninguna er að halda aftur af lönguninni til að fara höndum um
marmaraverkin – þau virðast vera þarna eingöngu til að láta snerta sig!