Fréttablaðið - 21.10.2007, Blaðsíða 92

192 síður sem renna létti-
lega niður eins og vel sam-
ansett máltíð með besta
hugsanlega víninu. Textinn
er eins og tónlist. Setningar
stuttar og meitlaðar og þýð-
ing Paulos Turchi frábær.
Þetta er á vissan hátt eins
konar lærdómsbók. Hversu
langt eru menn viðbúnir að
ganga í dellum sínum?
Örlög þriggja manna eru
sögð á mismunandi stöðum
í veröldinni og svo skarast
þau í Reykjavík þar sem
halda á einhverja merkustu
tónleika sem um getur.
Frægur hljómsveitarstjóri
hefur ákveðið að ljúka ferli
sínum með tónleikum í
Dómkirkjunni í Reykjavík.
Þar býr hann ásamt tónlist-
arfólki sínu á Hótel Borg
og umhverfinu þar í kring
er lýst með elskulegum
augum gestanna. Eitthvað
hrífst nú Lecca af norðrinu
því hann hefur einnig skrif-
að um Færeyjar í smá-
sagnasafni sínu og þar
dásamar hann Voga og seg-
ist geta verið þar ævilangt.
Í þessari bók er farið víða
yfir og raunar er tilfinning-
in svolítið eins og verið sé
að horfa á kvikmynd þar
sem sögumaður leiðir
áhorfendur milli staða.
Óskar er sænskur strákur.
Pabbi hans á blómabúð við
aðalgötu Gautaborgar og
höndlaði sá hamingjuna
þann dag er sjálf Greta
Garbo kom inn og verslaði
hjá honum.
Hann þreytist aldrei á að
segja sögur af því aftur og
aftur. Óskar vill sjá meira
af heiminum en litlu frið-
sælu sænsku borgina og
heldur því til Lundúna þar
sem hann fer að starfa á
hóteli. Hann er eins og
pabbinn með Garbo, heltek-
inn af hljómsveitarstjóran-
um Alexander Norberg og
gerir allt sem hann getur til
þess að komast á tónleika
með honum.
Það er vonlaust að fá
miða en honum tekst þó að
fá starfsstúlku tónleika-
hallarinnar til þess að leyfa
sér að sjá og heyra þessa
merku tónleika af skjá uppi
í stjórnherbergi undir
rjáfri hallarinnar. Alexand-
er þessi Norberg fær síðan
þá flugu í höfuðið að halda
sína lokatónleika í Reykja-
vík og eiga aðeins 52 áheyr-
endur að vera í salnum.
Þetta eru ekki fyrirmenn
úr heimi tónlistarinnar
heldur tekur hann upp á því
að láta draga í beinni
útsendingu úr íslensku
símaskránni.
Íslandi og Íslendingum
er lýst svolítið eins og
heimamenn vilja láta lýsa
sér.
Ungi söngvarinn Marcel
fer í Laugardalslaugina og
þar eignast hann vini, tvo
unglingsstráka frá Grinda-
vík sem segja honum frá
öllum leyndardómum ungl-
ingsáranna.
Óskar eltir Norberg til
Íslands og situr dag og nótt
fyrir utan Dómkirkjuna í
von um að komast yfir
miða. Hann er sum sé alger-
lega heltekinn af þessum
tónlistarmanni.
Án þess að afhjúpa nú
hvernig fer fyrir Óskari í
samskiptum hans við fal-
legasta mann Reykjavíkur
er óhætt að segja að niður-
staðan er að það er hættu-
legt að vera svo heltekinn
af einhverju að maður miss-
ir dómgreindina.
Hver og ein af þeim per-
sónum sem hér er lýst er
einangruð, þannig að hér
eru máluð portrett af fólki
sem er ekki í eiginlegum
samskiptum við aðra. Óskar
er einn, Norberg er einn,
Marcel er einn, íslenska
konan sem missti son sinn
er ein. Rósa fína í Grinda-
vík er ein. Höfundur leikur
sér með einsemdina án þess
að beinlínis nefna hana
nokkurn tíma á nafn.
Þessi bók er eins og ævin-
týri sem mælt er af munni
fram án þess að vera nokk-
uð að gera kröfu um að vera
trúverðugt. Góð lesning og
skemmtilegt ferðalag án
morða og ofbeldisverka, og
þó?
Foreldrar sem löðrunga
börnin sín átta sig sjaldan á
því að huggunarfaðmlög
eru vita gagnslaus.
Maggi er í stuði þessa dagana.
Þeir sögðu hann studdan á sviðið
eftir tveggja og hálfstíma tónleika
í Höllinni fyrir viku. Okkar maður
er kominn á sjötugsaldurinn og þó
hann taki sig stundum á í líkam-
legri reglusemi og drekki hreinan
djús segir aldurinn til sín.
Aldrei fyrr á ferlinum hefur
liðið svo skammt milli diska hjá
honum. Skammt er síðan Frágang-
ur kom út – var það ekki í vor?
Hann er búinn að túra um landið
og lauk þeirri törn í Laugardaln-
um. Skýringa á flæðinu í útgáfu
nýrra og gamalla laga úr smiðj-
unni við Þórsgötuna verður að
leita víðar en í andagiftinni.
Fyrst ber að nefna að Sena virð-
ist gefa gripinn nýja út þó þess sé
hvergi getið á koverinu. Menn
eins og Megas verða að hafa útgef-
anda. Hitt er líka kýrskýrt: Senu-
þjófarnir eru sennilega besta band
sem hefur unnið með Magnúsi um
langt árabil og þá tölum við í ára-
tugum.
Nú svo er gleðilegt að hann
virðist eiga sér víðari hljómgrunn
nú en fyrir bara fáum árum. Hvort
þar ræður hin myndarlega endur-
útgáfa sem ráðist var í á stærst-
um hluta katalóksins þá þannig að
verk hans urðu aftur aðgengileg á
cd-tímum eða að hann rímaði
betur við tíma, veit ég ekki. Allar
eldri plötur hans voru gefnar út í
litlum upplögum og seldust lítið.
Þá. Nú svo bætist líka við að
Magnús hafði um síðir þann fræga
sigur sem við nokkur töldum
honum áskapaðan þegar í upp-
hafi.
Hold er mold er sextán laga
safn: það er skemmtilega samsett,
sumt á þessum diski er býsna
fornt: Kæra Karí er gamall ópus
en laglínan ber þess nokkur merki.
Svo eru þarna enn eldri lög og
eftir aðra en hann: Önundur Póli,
sú gamla drykkjuvísa, Flærðar-
senna séra Hallgríms og Hversu
fánýt að fordildin sé fá hér lag og
einnig Leirkarlsvísur kenndar
honum. Þrjá texta úr búi Hall-
gríms Péturssonar gæti enginn
sett á poppplötu nema Megas. Það
er í raun ánægjulegt að hann skuli
gefa lagasmíðum sínum við kvæði
annarra rúm undir geislanum.
Glöggir menn geta líka heyrt
aðkomulög sem sveigð eru undir
braginn: Fífa er gamla Fever-
lagið, Tóbaksvísan felur í flutn-
ingi hans Ríótríóminninguna og
hét þá Flaskan mín fríð – hvaðan
sem sá söngur er kominn. Ferða-
lok er umsnúningur á Sennilega
það síðasta sem var á Millilend-
ingu. Magnús semsagt er á sínum
slóðum og endurvinnur hratt og
vel og bætir í braginn.
Nú er það svo að kveðskapur
hans hefur í seinni tíð orðið tals-
vert flóknari en var, íslenskan
brotin og víða tætt. Hann leyfir
sér líka að vera enn meira flökt-
andi, jafnvel myrkari og reikull í
merkingu. Sum kvæðin á disknum
eru samt býsna einföld: Dáblá
dauðarauða er ekki flókið kvæði
– hin bitra kveðjustund bara
klædd þannig. Ná þér heldur ekki
í sínum glaða ásetningi sem má
reyndar lesa á fleiri vegu en einn.
Stubbur og Ögn er kynlegur epos.
Tímamót þekkilegur kveðskapur
um þrykk. Aðrir bragir eru þyngri
undir tönn og útheimta langa yfir-
legu ef lesa á í málin.
Magnús eignar sér útsetning-
arnar en Senuþjófarnir eru leiftr-
andi létt rokkband með húmor-
íska sveiflu sem hentar þessum
lögum vel. Þeir eiga samt líka til
þyngri tóna, geta nánast hvað sem
er – kántríið verður meira segja
sannfærandi í fangi þeirra. Þá er
til fyrirmyndar að Magnús vand-
ar sig við sönginn. Brotin röddin
verður alltaf nokkuð reikandi í
efri skalanum. Hann hefur aldrei
sótt niður í raddregistrið sem
hæfði oft efninu. Hraðinn verður
oft fullmikill fyrir þjappaðar línur
en með góðum friði má heyra
hvert orð. Þetta er klassapopp
með þjóðlegum blæ hreintungu-
meistara sem kann bæði að yrkja
og smíða nýtt í slangrinu.
Páll Baldvin Baldvinsson
Á öldunnar hátoppi er hægindi mitt
Megas - Magnús Þór Jónsson - hefur
verið óhemju afkastamikill á þessu ári
við upptökur og hljómleikahald. Nýtt
safn á disknum Hold er mold geymir
bæði ný lög og gömul, sum hundgömul.
MYND: FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
HOLD ER MOLD.
Megas & Senuþjófarnir
Þrjár raddir ljóðsins: Fyrsta
röddin er rödd skáldsins að
tala við sjálft sig eða öngan.
Önnur röddin er rödd
skáldsins sem ávarpar les-
anda eða áheyrendur. Sú
þriðja er rödd skáldsins
þegar það skapar dramat-
ískar persónur sem síðan
mæla sjálfar. Allar eru þess-
ar raddir í felum bakvið
gluggatjöld Þórdísar og
samfléttun þeirra listilega
spunnin. Raddir sem opna
augu.
Í bókinni fer nefnilega
fram sögu (í felum) með
holdi klæddum persónum,
drama með atburðarás, stíg-
andi, afhjúpun, risi og ógur-
legu klímaxi, viðbjóðsleg-
um glæp, (bakvið tjöldin)
„atviki sem aldrei mun
gleymast“ (75), eftirþönk-
um og uppgjöri. En ljóð-
mælandinn, ég, er eina
röddin sem mælir, Ég er
eina persónan sem hefur
orðið (þótt hún mæli með
öllum röddum ljóðsins – í
senn og á víxl). Þetta er mín
saga, mín sýn, „ég er ekki
blind“ (31).
Persónurnar eru Ég, Hún,
Hann og Þú. Ég er ung kona,
skáldkonan, einnig blinda
stúlkan með eldspýturnar,
gerandi ljóðanna, þolandi
glæpsins. Hann er tvískipt-
ur, „báðir“ tilheyra liðinni
tíð; „maðurinn með hattinn“
(56) (gerandi glæpsins)
„tréð“ 78 (föðurmynd) og
einnig „elskan mín“ (44)
(birtist þá oftast í 2. pers. t.
d. bls. 25-33) sem er horfin
ást (elskhugi, bróðir). Hún
er dáin (móðurmynd, syst-
urmynd) og hennar er sárt
saknað (Hún getur líka
verið Ég, sem líka er kona).
Þú er ýmist Hann (horfin
ást) eða Hún (dáin ást) (t.d.
70-71), jafnvel Ég (hugsan-
lega fleiri). Ekki einfalt en
alltaf í fullu samræmi.
Flétta sem þjónar tilgangi
og þyngir slagkraftinn þótt
hún flæki samskiptin.
Tungumál ljóðanna sprett-
ur af (kvenlegri) reynslu
(fullt samræmi) og líkam-
leg hrynjandi magnar trú-
verðugleika þeirra í ósýni-
legum takti við holdlegt
táknmálið. Frjótt og aldrei
klúrt, æpandi en aldrei
groddalegt, stílhreint og
sannfærandi tungutak.
Táknum og minnum beitir
skáldkonan af íþrótt og
miklu hugarflugi og ljóð-
stíllinn er mjög áreynslu-
laus, „eins og þegar áin
rennur“.
Það er nautn að lesa þessa
bók alveg ofan í kjölinn og
hvet ég lesendur mjög til
þess; þetta er krefjandi
skáldskapur, hlaðinn tákn-
máli, myndirnar ögrandi,
opinberunin vægðarlaus og
endurtekningin stríð. Glæp-
urinn stór og orðfærið í stíl.
Samræmið aðdáunarvert.
Efnið viðkvæmt „bakvið
vegginn“; vargur í véum,
„vondu börnin“, blóð og
dauði, synd og skömm. Líka
mjög aðlaðandi bók, einlæg
ljóð, skarpur kveðskapur.
Angist og dauði, fjötrar,
ofbeldi, misþyrming, nauðg-
un og blinda... „ég missti
augun mín“ (56) – (höfuð-
minnið) augun sem gluggar,
augun blind (gluggatjöld)
blinduð, augun blóðug, tóm,
stungin, skorin, farin, boðin,
gefin – samviskan, sektin;
sígild minni, bókleg fremur
en bókstafleg (a.m.k. hjá
körlum). En það magnaða
við afhjúpun glæpsins og
lestur myndmálsins í þess-
um ljóðum (þegar táknin
hafa að endingu verið
ráðin??) er að þetta er ekki
gotneskur hryllingur, ekki
hræðsluefni fyrir börn, ekki
ljóð um ljóð, ekki bók af
bók, ekki gamlar ljósmynd-
ir – þetta er alíslenskt slát-
ur, hjarta og grátur og
vömb.
Þrátt fyrir „gotneskt“
táknmál (auga, blinda,
saumur, nál, hnífur, fugl,
fjara, sjór, lík, spegill,
skuggi, draugur, kerti,
bruni, tré, gröf, mold,
steinn, veggur, gluggi) þar
sem augun og blindan eru
stigmagnandi leiðarminni
(frelsi/fjötrar – glæpur/
afneitun – sekt/borgun) er
veruleiki ljóðanna ekki
ímyndaður hryllingur held-
ur harmsaga sem er að ger-
ast (við lestur) og illfyglið
„goggar í mig (lesandann)
alla nóttina svo mig verkjar
sárlega“ (25) og „spörfugl-
arnir flögra áfram milli
greina, berja vængjum og
hvísla án afláts í eyra þitt“
(lesandans): „Er þetta nægi-
legur blástur, ástin mín?“
(78). Úff! „Ekkert svar, bara
niður í ánni sem þú hefur
aldrei augum litið“ (79) –
svarar ljóðið og opnar les-
andanum sýn um leið. Sýn á
öðruvísi náttúru.
Það er leynilegur tilgang-
ur allra bóka að fá lesand-
ann til að trúa sér, fá hann
til að trúa eigin augum. Það
gerist í felum bakvið glugga-
tjöldin. Dýr og tímabær
skáldskapur.
Sigurður Hróarsson
Ljóð sem opna augu
Þórdís Björnsdóttir ljóðskáld.
MYND: FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Skemmtilegt ferðalag
Nicola Leccha: Sögumaður leiðir
lesendur milli staða.
Í FELUM BAKVIÐ GLUGGATJÖLDIN.
Þórdís Björnsdóttir
HÓTEL BORG
Nicola Lecca Þýðing: Paulo M.Turchi