Fréttablaðið - 17.11.2007, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 17. nóvember 2007 19
UMRÆÐAN
Sáttamiðlun
Síðastliðinn sunnu-dag sótti ég ráð-
stefnu Félags um for-
eldrajafnrétti, sem
fjallaði um réttindi
barna við skilnað.
Ráðstefnan var fjöl-
menn og fróðleg í alla
staði.
Frummælendur
fjölluðu um hina margslungnu
þætti sem lúta að velferð íslenskra
barna og leiðir til betra samfélags.
Af framsöguerindi Jóhönnu
Sigurðardóttur, félagsmálaráð-
herra, var ljóst að margt er enn
ógert, en ef stjórnvöldum tekst að
skapa foreldrum í dag aukið svig-
rúm frá daglegu brauðstriti til að
sinna uppeldisskyldum sínum og
jafnan rétt foreldra og barna til
samveru má vænta góðs af
uppalendum framtíðarinnar.
Barnalög kristalli gildismat
Hvatinn að hugrenningum mínum
er efni ávarps hr. Ólafs Ragnars
Grímssonar, forseta. Hann kom
inn á að löggjöfin mætti þörfum
samfélagsins þegar ný gildi hefðu
náð almennri sátt og útbreiðslu
meðal fólks. Í framsöguerindi
sínu gerði Dögg Pálsdóttir, hrl. og
varaþingmaður, grein fyrir að
breytt sýn á hlutverk foreldra og
skyldur gagnvart börnum sínum
kallaði á breytingar á barna-
lögum.
Barnsins besta er grundvallar
siðferðilegt sjónarmið
samtímans. Það sjónarmið gerir
kröfu um endurskoðun barnalaga
í samræmi við ríkjandi siðferðis-
gildi á hverjum tíma. Barnalög
eiga að kristalla viðtekið gildis-
mat og manngildi. Áður fyrr
kvörtuðu einstæðar mæður yfir
því að forsjárlausir feður
gleymdu börnum sínum eftir
samvistarslitin og létu sig hverfa
úr lífi þeirra, en í dag kvarta for-
eldrar eftir skilnað yfir því að fá
ekki að taka jafnan þátt í lífi
barna sinna. Nú er krafan að for-
eldrum gefist jöfn tækifæri til að
axla ábyrgð gagnvart börnum
sínum eftir samvistaslit. Frum-
varp Daggar er skýrt dæmi um
þessa þróun. Efni frumvarpsins
styðst við vaxandi sjónarmið
fólks um að foreldrar eigi að bera
jafna foreldraábyrgð þrátt fyrir
skilnað og gefast kostur á að taka
virkan þátt í daglegu lífi barna
sinna. Það sé börnum fyrir
bestu.
Markmið frumvarpsins er gott
og vonandi nær það fram að
ganga. En er tíminn kominn fyrir
svo viðtæka samvinnu foreldra
þegar horft er til þess hve algengt
er að þau deili hatrammlega um
málefni barna sinna? Flestir
þekkja af eigin reynslu, úr fjöl-
skyldu eða vinahópi, að við sam-
vistarslit fólks losna erfiðar til-
finningar úr læðingi, oft
heiftarlegar. Hvor kennir hinum
um að eiga sök á því hvernig
komið er. Ásakanir ganga á víxl,
heiftin oft svo mikil að hefnd er
eina markmiðið. Börnin eru þá
notuð sem vopn í tilfinningalegu
uppgjöri foreldranna þótt svo sé
látið heita að deilt sé um barnsins
besta. Sérfræðingar sem koma
að málefnum foreldra á þessu
stigi þekkja munstrið vel og vita
að mikið átak þarf til að skyn-
semi, raunsæi og rökhugsun
komist að. Það er því ærin ástæða
að velta því fyrir sér hvort lík-
legt sé að einhver breyting verði
á atferli fólks ef löggjafinn sam-
þykkir fyrirhugaða breyting á
barna lögum? Svarið er nei.
Svarið getur orðið já – ef lög-
gjafinn færir foreldrum leið
framhjá pyttinum. T.d. með því að
alþingismenn setji nú við endur-
skoðun barnalaga inn ákvæði um
sáttamiðlun. Ákvæði sem hvetur
foreldra til að leita sátta áður en
leitað er eftir úrlausn sýslumanns
eða dómstóla.
Sáttamiðlun byggir á þeirri
hugmyndafræði að deilendur
almennt séu best til þess fallnir að
leysa deilu sína sjálfir því þeir
séu sérfræðingar í deiluefninu.
Hvað er sáttamiðlun?
Sáttamiðlun er aðferð
til lausnar ágreiningi
sem foreldrar taka
sjálfviljugir þátt í, í
fyllsta trúnaði, með
hjálp óháðs og hlut-
lauss sáttamanns, eins
eða fleiri. Með þátt-
töku í sáttamiðlun, sem
er skipulagt ferli gagn-
kvæmra tjáskipta
undir leiðsögn og
hvatningu sáttamanns,
geta foreldrar í flestum tilvikum
fundið lausn á deilu um framtíð og
aðstæður barna sinna og komist
að samkomulagi sem þeir telja
viðunandi og framkvæmanlegt
fyrir börnin og þá sjálfa.
Sáttamiðlun felst m.a. í því að
sáttamaður leiðir tjáskipti foreldra
gegnum fyrirfram ákveðin þrep.
Ferlið gefur foreldrum möguleika
á að gera hvort öðru grein fyrir
sjónarmiðum sínum, hagsmunum,
þörfum, særindum, væntingum og
vonbrigðum og þannig skapa
aðstæður fyrir einlægari og opnari
viðræður en í dómsmáli. Orðun
þessara þátta gefur foreldrum
kost á að vinna úr erfiðum
tilfinningum og öðlast innsæi um
að veruleikinn getur verið marg-
víslegur og sannleikurinn ekki
einhlítur.
Sáttamaður á engan þátt í sam-
komulaginu annan en að aðstoða
aðila við að ræða saman, spyrja þá
spurninga sem hjálpa foreldrun-
um að horfa til framtíðar með
þarfir barna sinna að leiðarljósi.
Foreldrar velja sjálfir að taka þátt
í sáttaumleitun óháðs sáttamanns
og hvort þeir vilja ljúka málinu
með samkomulagi og hvers efnis
það er.
Sáttamaður tekur ekki ákvörðun
um lausn málsins né á þátt í því
með ráðgjöf eða tillögum því þá er
ekki um sáttamiðlun að ræða. Með
því væri ábyrgðin á lausn málsins
tekin frá foreldrunum.
Sáttamaður hefur háskólanám
sem grunnmenntun auk þess að
hafa fengið þjálfun og lokið námi í
sáttamiðlun á vegum Sáttar –
félags um sáttamiðlun. Sjá nánar
www.satt.is
Skorað er á löggjafann og stjórn-
völd að beita sér fyrir nýrri leið til
lausnar ágreiningi. Foreldrum og
öðrum deilendum gefist kostur á
að leysa ágreiningsmál sín með
sáttamiðlun áður en leitað er
úrlausnar hjá dómstólum. Með
dómi verður niðurstaðan óhjá-
kvæmilega sú að annar aðilinn
vinnur en hinn tapar. Með sátta-
miðlun tapar enginn, báðir vinna.
Höfundur er lögmaður og sátta-
maður, formaður Sáttar – félags
um sáttamiðlun.
Ný leið til sátta um barnsins besta
INGIBJÖRG
BJARNARDÓTTIR
Með dómi verður niðurstaðan
óhjákvæmilega sú að annar
aðilinn vinur en hinn tapar.
Með sáttamiðlun tapar enginn,
báðir vinna.