Fréttablaðið - 15.01.2008, Blaðsíða 16

16 15. janúar 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Framsóknarflokkurinn
Við áramót tíðkast að líta um öxl og horfa yfir farinn veg. Árið 2007 rann
upp fyrir mér að ég hef verið flokks-
bundinn Framsóknarmaður í 40 ár.
„Höfum við gengið til góðs, götuna fram
eftir veg?“ spyr skáldið.
Því miður á það ekki við okkur,
Framsóknarmenn, því í síðustu kosning-
um upplifðum við mestu niðurlægingu í
90 ára sögu flokksins. Flokkurinn hefur nánast
ekkert fylgi í þéttbýli eða á þeim svæðum þar sem
um 70% þjóðarinnar búa. Við töldum jafnan að
Framsóknarflokkurinn hefði um 20% kjörfylgi að
jafnaði. Það er greinilega ekki svo lengur. Það var
því með talsverðri eftirvæntingu sem ég las bók
Sigmundar Ernis Rúnarssonar, Guðni af lífi og sál,
og óska ég þeim félögum til hamingju með gott
verk. Bókin er afar vel skrifuð. Persóna Guðna
kemur vel fram og ljóðskáldið Sigmundur Ernir
hefur djúpa tilfinningu og skilning á manninum
Guðna. Að mínu mati er fyrri hluti bókarinnar
bestur, þar sem Guðni lýsir æsku sinni og fyrstu
árum sínum í stjórnmálum. Guðni ber
öllum vel söguna og sleppur meira að segja
Halldór Ásgrímsson fyrir horn. Eftir lestur
bókarinnar rann það upp fyrir mér að það
var miður að Guðni Ágústsson hefði ekki
haft tök á því að stunda langskólanám, því
Guðni er góðum gáfum gæddur.
Í bók þeirra félaga fjallar Guðni ekkert
um erfiðleika Framsóknarflokksins eða
hvað þurfi að gera til að byggja flokkinn
aftur upp. Líklegast er það skiljanlegt,
mögulega gerir Guðni það síðar, í öðru bindi
æviminninga sinna.
Um áramót tíðkast einnig að hugsa fram á veginn
um komandi tíma. Eftir 40 ára starf innan Fram-
sóknarflokksins tel ég mig búa yfir talsverðri
reynslu. Þess vegna tel ég mig megnugan þess að
veita Guðna Ágústssyni, formanni Framsóknar-
flokksins, eftirfarandi ábendingu:
Ef þú ert sammála skoðunum Bjarna Harðarsonar
alþingismanns, og ef þær eru ný stefna flokks-
forystunnar, eru engar líkur á að Framsóknarflokk-
urinn muni ná neinni fótfestu hér í Reykjavík eða í
þéttbýlinu þar sem um 70% þjóðarinnar býr.
Höfundur er framsóknarmaður til 40 ára.
Góður Guðni
Morgunblaðið hefur undan farið gengið fram fyrir skjöldu til
að réttlæta skipun dómara við
Héraðsdóm Norðurlands eystra og
Héraðsdóm Austurlands sem
dómnefnd skv. 12. gr. laga nr.
15/1998 um dómstóla hafði talið
standa verulega að baki þremur
öðrum umsækjendum. Í leiðara
Morgunblaðsins 10. janúar sl. er
þeim ummælum dómnefndarinnar
hafnað, að tilvist nefndarinnar
setji veitingarvaldinu einhver
takmörk. Þetta sé einfaldlega
rangt, enda komi það hvergi fram í
neinum lagatexta, nefndin sé að
draga til sín vald sem hún hafi
ekki.
Nærtækast væri að líta á þessi
orð sem merkingarlaust rugl, en
ef taka á mark á þeim eru lög ekki
annað en tæki valds sem lýtur
engum takmörkunum. Hér skín í
taumlausa vildarhyggju þar sem
einungis er áskilið að lög séu sett
með formlega réttum hætti og
þeim beri að framfylgja með valdi
hvert svo sem efni þeirra er.
Valdboðið er sett í öndvegi; annað
látið víkja. Með þetta að leiðar-
ljósi er alræði og geðþótta opnuð
leið og eru nærtækust dæmin frá
Þýzkalandi eftir 1930.
Eftir bitra reynslu á fyrri hluta
20. aldar hefur áherzlan í lögspeki
á síðari hluta aldarinnar færzt
sífellt meira í þá átt að gefa gaum
grunngildum þeim sem búa að
baki lögskipaninni og eru orðuð í
mannréttindaákvæðum stjórn-
skipunarlaga, í almennri löggjöf
og óskráðum meginreglum. Þetta,
ásamt því að skipta valdi milli
stofnana, miðar að því að tak-
marka vald, enda hefur reynslan
sýnt að fulltrúalýðræðið eitt veitir
ekki aðhald sem skyldi. Þessi
skipan mála er undirstaða
réttar ríkisins og í eðli þess felst
þar af leiðandi, að vald er
takmarkað hvað sem bókstaf
einstakra laga líður.
Með því að setja ákvæði um
dómnefnd til að meta sérstaklega
hæfni umsækjenda um héraðs-
dómaraembætti umfram hin
venjulegu lágmarksskilyrði um
aldur, menntun, starfsreynslu,
óflekkað mannorð o. s. frv. hefur
löggjafinn leitazt við að tryggja
sjálfstæði dómsvaldsins og með
sérstöku óháðu hæfnismati reist
valdi ráðherra skorður þótt hún
bindi það ekki. Svigrúm ráðherra
merkir hins vegar ekki að hann
geti hundsað álit dómnefndar
gersamlega eins og settur
dómsmálaráðherra hefur gert,
enda missir ákvæðið þá marks og
verður dauður bókstafur.
Meðal þeirra grunngilda sem
móta eiga lög í réttarríki eru að
mælt sé fyrir um fyrirsjáanlegt
ferli sem þegnarnir geti treyst.
Vandaðir stjórnsýsluhættir eiga
síðan að vernda þær lögmætu
væntingar sem lögin vekja. Hér
merkir þetta að umsækjendur um
héraðsdómaraembætti mega
vænta þess að áliti dómnefndar sé
fyllsti gaumur gefinn, eða að
minnsta kosti, að það sé ekki
gersamlega hundsað eins settur
dómsmálaráðherra hefur gert.
Mér hefur hingað til skilizt að
Sjálfstæðisflokkurinn vilji standa
vörð um réttarríkið, reisa
ríkisvaldi skorður og tryggja
frelsi manna. Það hlýtur að
merkja, að því sé hafnað að lögin
séu ekki annað en tæki hins
óskoraða valds. Að vísu eru innan
flokksins ofsatrúarhópar sem
vandi er að skilgreina, en hafa
bersýnilega hreiðrað um sig í
ritstjórnarskrifstofu Morgun-
blaðsins. Þar er valdboðið eitt haft
að leiðarljósi ef það þjónar
æskilegum öflum innan þjóð-
félagsins að mati blaðsins. Ég hélt
reyndar að þessi ofstækisöfl
hefðu ekki náð til forystu
flokksins í Valhöll, en hér hefur
mér skjátlazt. Varaformaður
flokksins hefur lýst eindregnum
stuðningi við geðþóttaákvörðun
setts dómsmálaráðherra. Rök-
semdirnar láta reyndar á sér
standa því að hún kýs að ræða
ætterni þess umsækjanda sem
skipaður var gegn hæfnismati
dómnefndarinnar. Þegar gengið er
jafn gróflega í berhögg við álit
nefndarinnar og naumast liggur
annað fyrir frá settum dómsmála-
ráðherra en orðafar sem hæfir
götustrákum er eðlilegt að menn
leiti skýringa á háttsemi ráðherr-
ans jafnt sennilegum sem
ósenni legum. Varaformaðurinn er
rökþrota og reynir að drepa máli
á dreif í því skyni að vekja samúð
með hinum nýskipaða dómara.
Kjarni málsins snýst ekki um
persónu hans, þótt reynt sé að
beina umræðunni þangað, heldur
röksemdir dómnefndarinnar og
lagaskilning í anda réttarríkisins.
Dómnefndin hefur kosið að
starfa áfram í von um betri tíð og
uppsker fyrir það háðsglósur í
áðurnefndum leiðara Morgun-
blaðsins. „Nefndin hefur engin
rök fyrir máli sínu“ segir þar „og
framganga hennar er nefndar-
mönnum ekki til sóma. En þrátt
fyrir ítrekaðar athugasemdir ætla
þeir ekki að segja af sér!“ Þetta er
til marks um að ofsatrúaröfl
Morgunblaðsins telji sig nú hafa
náð tökum á Sjálfstæðisflokknum
og engra breytinga sé að vænta,
enda muni núverandi og upprenn-
andi forystumenn í hlýðni standa.
Einu sinni var kjörorð Sjálfstæðis-
flokksins: „Gjör rétt – þol ei
órétt.“ Er kjörorðið nú: Gjör rangt
– þol órétt?
Höfundur er lagaprófessor.
Gjör rangt − þol órétt?
SIGMAR B. HAUKSSON
SIGURÐUR LÍNDAL
Í DAG | Skipun héraðsdómara
Meirihluti Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna hefur lýst þeirri skoðun að takmörkuð eignarréttindi á veiðiheimildum með frjálsu framsali séu andstæð mannréttindum. Sú niðurstaða stangast á við stjórnar-
skrá Íslands.
Mikilvægt er að ræða þetta álit og bregðast við því. Verði álit
meirihlutans túlkað á þann veg að breyta þurfi fiskveiðistjórnun í
grundvallaratriðum blasa við alvarlegar efnahagslegar og félags-
legar þrengingar.
Ýmsir hafa óttast um hagsmuni sjávarútvegsins ef Ísland gerðist
aðili að Evrópusambandinu. Ef taka ætti mark á meirihluta mann-
réttindanefndarinnar fæli það í sér að við hefðum undirgengist
mun meira framsal á sjálfsákvörðunarrétti en þar er um að tefla.
Aðildin að Sameinuðu þjóðunum hefði þannig mun alvarlegri og
víðtækari áhrif á sjávarútveginn og sjávarplássin en Evrópusam-
bandsaðild.
Núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi með takmörkuðum eignar-
réttindum og frjálsu framsali var samþykkt á Alþingi 1991 af
Framsóknarflokknum, Alþýðuflokknum, Alþýðubandalaginu og
Borgaraflokknum. Sjálfstæðisflokkurinn var á móti.
Nú hagar hins vegar svo til að Sjálfstæðisflokkurinn einn er til
varnar fyrir kerfið. Allir aðrir flokkar hafa mismunandi og afar
ólík mótrök. Þar af leiðir að enginn hefur fengið hljómgrunn fyrir
öðrum lausnum sem nytu meirihlutastuðnings. Þau einu úr hópi
ráðherranna sem knúðu málið fram á sínum tíma og eru enn í pól-
itískum áhrifastöðum eru: Jóhanna Sigurðardóttir, Steingrímur
Sigfússon og Ólafur Ragnar Grímsson.
Breski fulltrúinn í mannréttindanefndinni, Sir Nigel Rodley,
bendir réttilega á í séráliti sínu að meirihlutinn virðist fyrst og
fremst byggja röksemdafærslu sína á því að fiskimiðin séu sam-
kvæmt íslenskum lögum sameign þjóðarinnar. Öðru máli kynni
því að gegna ef svo væri ekki. Ráða má af þessu að leysa megi
málið með því einu að fella svokallað sameignarákvæði út.
Málsreifun breska fulltrúans bendir þannig til að meirihlutinn
byggi niðurstöðu sína á lögfræðilegri rökleysu. Hún vekur einnig
spurningu um hvort nefndin hafi farið út fyrir valdsvið sitt með
því að túlka samspil íslenskra lagaákvæða í stað þess að meta það
eitt hvort þau samræmist sáttmálanum.
Samfylkingin er eini stjórnmálaflokkurinn sem greint hefur frá
útfærðum tillögum um viðbrögð. Einn helsti forystumaður hennar
lýsti af þessu tilefni í sjónvarpi á sunnudag tillögu um að svipta
alla aflahlutdeild í þorski til þess að úthluta hugsanlegri aukningu
í tonnum þegar þar að kemur til annarra en þeirra sem stunda
veiðar í dag. Sviptingin tæki til smábátasjómanna sem keypt hafa
þorskveiðiheimildir til að bjarga atvinnu í litlum plássum.
Aflahlutdeildin er undirstaða lánstrausts í sjávarútvegi, ekki
síst hjá trillukörlum og minni útgerðum. Stærri útgerðir hafa
breiðari undirstöðu og eiga í einhverjum tilvikum hægara með að
bjarga sér. En víst er að margir munu ekki lifa þorskveiðiskerð-
inguna af nema á grundvelli þessa lánstrausts. Samfylkingin vill
nú kippa þessu lánstrausti undan smábátasjómönnum jafnt sem
öðrum. Afleiðingunum þarf ekki að lýsa.
Það gæti hins vegar reynst utanríkisráðherra þrautin þyngri að
skýra út fyrir mannréttindanefndinni að ráðstafanir af þessu tagi
feli í sér aukin mannréttindi. Ástæða er því til að hvetja til yfir-
vegaðri og ígrundaðri viðbragða.
Fiskveiðiréttindi og mannréttindi:
Þörf á yfirvegun
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Svarti bletturinn
Mikið var rætt um símhleranir á
dögum kalda stríðsins fyrir ári eða
svo. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hóf
til dæmis utandagskrárumræðu
um málið á þingi og sagði meðal
annars: „Þetta er svartur blettur á
sögu þjóðar innar […] sem verður að
upplýsa.“ Eftir að hún komst í ríkis-
stjórn virðist hins vegar hafa sljákkað
í áhuga Samfylkingarinnar að upp-
lýsa þennan „svarta blett á sögu
þjóðarinnar“. Ekki hefur
verið minnst á símhleranir
það sem af er þingi. Og
það þótt einn þingmanna
Samfylkingarinnar, Árni
Páll Árnason, gruni að
hann hafi sjálfur sætt
hlerunum á tímabili.
Ys og þys á Bessastöðum
Það var annríki á Bessastöðum á
laugardag. Hvorki fleiri né færri en
fimm erlendir sendiherrar lögðu
leið sína þangað og afhentu forseta
lýðveldisins, herra Ólafi Ragnari
Grímssyni, trúnaðarbréf. Fyrstur
reið á vaðið Abdou Abarry, sendi-
herra Níger, fast á hæla hans fylgdi
Lubos Novi frá Tékklandi, Denis
Feldmeyer frá Sviss var
næstur í röðinni, þá var
röðin komin að Erwin
Kubesch frá Austurríki og
Hubert Wurtm, sendi-
herra Lúxemborgar, rak
lestina. Ólafur Ragnar
hefur getað sofið út á
sunnudag með góðri
samvisku.
Engin innistæða
Kortafyrirtækin viðurkenndu ólöglegt
samráð fyrir helgi. Eftir húsleit
Samkeppniseftirlitsins í júní 2006
ræddi Halldór Guðbjarnason, sem
þá var forstjóri VISA, við fjölmiðla
og mótmælti: „Mér fannst ég vera
staddur í ríki sem hefði eitthvað
annað réttarfar en við […] Við erum
sakaðir um að hafa misnotað mark-
aðsráðandi stöðu okkar á þessum
færsluhirðingarmarkaði. Hvernig, hef
ég ekki hugmynd um.“ Ljóst er
að engin innistæða var fyrir
þessum orðum Halldórs. Fyrir-
tækið játaði brot og greiddi
385 milljónir króna í sekt.
bergsteinn@frettabladid.is
KÓPAVOGS-
BÚAR!
TIL HAMINGJU