Fréttablaðið - 29.01.2008, Blaðsíða 14

14 29. janúar 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mannréttindanefnd Sam-einuðu þjóðanna í Genf er
enginn dómstóll, heldur getur
óánægt fólk í aðildarríkjum
samtakanna sent henni erindi til
umsagnar. Úrskurðir nefndar-
innar eru ekki bindandi og hafa
ekki lagagildi. Nýleg umsögn
meiri hluta nefndarinnar um
íslenska kvótakerfið sýnir, að
hann hefur því miður ekki kynnt
sér málið nógu vel. Þessir menn
komast að þeirri niðurstöðu, að
upphafleg úthlutun aflaheimilda
á Íslandsmiðum hafi verið
ósanngjörn. Minni hluti nefndar-
innar leiðir hins vegar rök að
því, að í hinni upphaflegu
úthlutun hafi ákvæði mannrétt-
indasáttmála Sameinuðu
þjóðanna gegn óeðlilegri
mismunun ekki verið brotin.
Þess vegna telur minni hlutinn,
að dómar Hæstaréttar Íslands
um kvótakerfið standist.
Hvernig var upphafleg úthlutun?
Ágreiningur meiri hluta og
minni hluta mannréttindanefnd-
arinnar snýst ekki um hagfræði-
kenningar eða lagabókstaf,
heldur siðferðileg efni. Forsag-
an er öllum Íslendingum kunn. Í
árslok 1983 voru fiskistofnar á
Íslandsmiðum að hruni komnir
vegna ofveiði. Takmarka varð
sókn í þá. Ýmsar fyrri tilraunir
til þess höfðu mistekist. Þess
vegna var að ráði fiskihagfræð-
inga, forystu útgerðarmanna og
annarra tekinn sá kostur að
takmarka sóknina við þá, sem
gert höfðu út á tímabilinu frá 1.
nóvember 1980 til 31. október
1983. Þeir fengu aflaheimildir í
hlutfalli við afla sinn á þessu
tímabili. Þetta fyrirkomulag
gilti fyrst aðeins um botnfisk
(þorsk og fleiri tegundir), en
með löggjöf árið 1990 varð
kvótakerfið altækt og gilti eftir
það um alla fiskistofna á
Íslandsmiðum.
Efnisleg mismunun
Takmarka varð aðganginn að
miðunum, og hann var takmark-
aður við þá, sem þegar höfðu
nýtt sér aðganginn og fjárfest í
skipum, veiðarfærum og eigin
þjálfun og áhafnar sinnar. Þetta
var eðlilegt. Þeir áttu allt í húfi.
Hefðu þeir ekki fengið að sækja
miðin áfram, þá hefði fjárfest-
ing þeirra orðið verðlaus með
einu pennastriki. Afkomuskil-
yrðum þeirra hefði verið
stórlega raskað og að ósekju.
Hinir, sem höfðu ekki nýtt sér
ótakmarkaðan aðgang fyrri ára,
töpuðu engu öðru en innantóm-
um rétti til að veiða fisk, sem
var á þrotum sökum ofveiði.
Þetta virðist meiri hluti mann-
réttindanefndarinnar í Genf
ekki skilja ólíkt minni hlutan-
um. Öll úthlutun takmarkaðra
gæða felur í sér mismunun.
Aðalatriðið um hina upphaflegu
úthlutun aflaheimilda á Íslands-
miðum er, hvort sú mismunun
hafi verið efnisleg. Ég segi
hiklaust já, því að hún var
fólgin í því að taka tillit til áunn-
inna hagsmuna þeirra, sem
stundað höfðu veiðar. Þeirra
afkomuskilyrðum var ekki
raskað um of.
Menn keyptir út eða reknir út
Til voru þó þeir, sem sögðu á
sínum tíma, að sanngjarnara
hefði verið að úthluta aflaheim-
ildum í opinberu uppboði. Þeir
útgerðarmenn einir hefðu þá
haldið áfram veiðum, sem hefðu
haft bolmagn til að kaupa
aflaheimildir af ríkinu. Þetta
hefði verið ósanngjarnt. Með
henni hefði sá hópur, sem ekki
hefði getað keypt sér aflaheim-
ildir, horft upp á líf sitt lagt í
rúst. Hitt var hyggilegra, sem
einmitt var gert, að afhenda
öllum, sem stunduðu veiðar,
aflaheimildir ókeypis og leyfa
síðan þeim, sem betri höfðu
afkomuna, að kaupa smám
saman út hina. Þannig undu allir
við sitt. Allir græddu. Enginn
skaðaðist. Menn voru þá keyptir
út úr útgerð í frjálsum viðskipt-
um í stað þess að vera reknir út
með valdboði.
Hvað um hina?
Þá vaknar auðvitað spurning,
sem borin var upp við mannrétt-
indanefndina: Hvað um þá, sem
ekki höfðu stundað veiðar á
upphaflega viðmiðunartíman-
um, en vilja nú hefja veiðar?
Svarið er, að enginn bannar
þeim að hefja veiðar. Þeir verða
aðeins að kaupa sér aflaheimild-
ir. Til er orðinn verðmætur
réttur, einmitt vegna þess að
hann er takmarkaður. Hann var
áður verðlaus, af því að hann
var ótakmarkaður. Það var
erfiðara og ósanngjarnara að
banna mönnum að halda áfram
veiðum, sem þeir höfðu stundað
lengi, en að banna öðrum
mönnum að hefja veiðar, sem
þeir höfðu aldrei stundað.
Aldarfjórðungur er nú auk þess
liðinn frá upphaflegri úthlutun.
Aflaheimildir hafa gengið
kaupum og sölum. Langflestir
handhafar hafa keypt þær. Ekki
verður aftur snúið. Kvótakerfið
hefur reynst Íslendingum vel,
hvað sem líður umsögn meiri
hluta mannréttindanefndarinn-
ar í Genf. Hann sýnir, að við
þurfum að kynna kerfið betur
erlendis.
Kerfið er sanngjarnt
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Fiskveiðistjórnun
UMRÆÐAN
Kvótakerfið
Hvers virði er æra manns? Sjálfsagt er ekki til neitt eitt svar við þeirri
spurningu. Svarið hlýtur alltaf að taka
mið af lifnaðarháttum viðkomandi og
framgöngu meðal samborgara sinna. Það
verður að teljast mjög líklegt að mönn-
um með hreint sakavottorð sé annt um
mannorð sitt og æru. Því rændu stjórn-
völd á Íslandi okkur Erling Haraldsson
þegar við gengumst ekki undir það ok að
leigja aflaheimildir þegar við vildum róa til fiskjar
til að sjá okkur sjálfum og fjölskyldum okkar far-
borða með sama hætti og við höfðum áður gert.Við
sáum okkur tilneydda til að láta reyna á hvort dóm-
stólar á Íslandi hefðu til þess kjark og þor að taka
þannig á málum að breytinga yrði að vænta á fisk-
veiðikvótalögunum illræmdu.
Því miður féllu bæði Héraðsdómur Vestfjarða og
síðan Hæstiréttur Íslands á því prófi. Þegar við
leituðum til mannréttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna í Genf fengum við loks uppreisn æru.
Kvótalögin á Íslandi teljast að hennar mati brot á
mannréttindum. Stjórnvöld eru hvött til
að breyta þeim og greiða okkur Erlingi
fullar bætur fyrir það tjón sem þessi
ólög hafa bakað okkur. Stjórnvöld á
Íslandi vilja þó engu breyta, þrátt fyrir
að vera aðilar að mannréttindanefnd SÞ;
segja þetta aðeins vera álit sem ekki
þurfi að taka tillit til. Vill meirihluti
landsmanna virkilega hafa þetta svona?
Ég held ekki. Sjálfstæðisflokkurinn
virðist tilbúinn til að brjóta mannrétt-
indi og vaða eld og eimyrju til þess að
verja kvótaeigendur gegn almannahags-
munum. Ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
hafa mikið talað um að dómur SÞ sé lítið rökstudd-
ur. Því svara ég til að langi sjálfstæðisráðherrana til
að sjá lítið rökstuddan dóm þá hvet ég þá til þess að
skoða dóm Hæstaréttar yfir okkur Erlingi.
Nú bíða margir spenntir og fylgjast með hvort
Samfylkingin þorir að standa í lappirnar gegn ofríki
sjálfstæðismanna. Eða hvort hún velur auðveldu
leiðina og lætur berast með straumnum. En munið
að það koma ætíð fallaskipti.
Höfundur er fyrrverandi skipstjóri á Sveini
Sveinssyni.
Mannorðsþjófar
ÖRN SNÆVAR
SVEINSSON
Fórnir F-lista
Þegar Ásta Þorleifsdóttir, fjórði
varamaður Ólafs F. Magnússonar, var
spurð í síðustu viku hvort hún styddi
nýjan meirihluta sagði hún erfitt að
gera það ekki. „Þetta eru málefnin
nákvæmlega eins og við lögðum þau
upp og börðumst fyrir í borgarstjórn-
arkosningunum.“ Ekki alveg. Meðal
þess sem kveðið er á um í málefna-
samningi Sjálfstæðis-
flokks og F-lista er að
framkvæmdir hefjist
sem fyrst við mislæg
gatnamót Miklu-
brautar og Kringlu-
mýrarbrautar. Því
fagna auðvitað
sjálfstæðismenn
en þetta hlýtur
að vera fórn fyrir F-lista – að minnsta
kosti Ástu.
Amerísk bílaborg
Fyrir kosningarnar 2006 skrif-
aði Ásta grein í Fréttablaðið um
umferðarmál í Reykjavík. „Viljum
við búa í aðlaðandi evrópskri borg
með fólk í fyrirrúmi eða í dreifðri
amerískri borg undirlagðri af
umferðarmannvirkjum?“ spurði Ásta
þá og bætti við: „Er þetta sú borg
sem við viljum? Er ef til vill hægt að
snúa þessari þróun við?“ Ja, mögu-
lega en mislæg gatnamót eru varla
skref í þá átt.
Zzzzzzz.....
Umferðarstofa spýtir í
lófana í byrjun árs og
blæs til málþings á fimmtudag um
syfju og akstur. Þar verður fjallað
um það vandamál sem syfja er út
frá ýmsum sjónarmiðum og greint
frá leiðum til að minnka líkur á að
ökumenn dragi ýsur undir stýri. Karl
Ragnars, forstjóri Umferðarstofu,
setur málþingið og á hæla honum
flytur Kristján Möller samgönguráð-
herra ávarp. Þá taka við sex erindi
sem fjalla um allt frá kæfisvefni
til „bíltæknilegra aðgerða til
að koma í veg fyrir að öku-
menn sofni“. Ef til vill væri
spaklegt ef gestir hresstu sig
við með kaffisopa áður en
þeir aka af stað að loknu
málþingi – dagskráin
gæti vakið geispa.
bergsteinn@frettabladid.is
Ákveðið hefur verið að efna til allsherjar-
atkvæðagreiðslu um kjör stjórnar og trúnaðarráðs VR
fyrir árið 2008.
Framboðslistum skal skila á skrifstofu félagsins,
Húsi verslunarinnar, Kringlunni 7, 1. hæð, eigi síðar en
kl. 12:00, þriðjudaginn 12. febrúar nk.
Nánari upplýsingar veitir Teitur Lárusson, formaður
kjörstjórnar, í síma 510 1700.
Kjörstjórnin
Framboðsfrestur
Virðing
Réttlæti
VR | KRINGLUNNI 7 | 103 REYKJAVÍK
S. 510 1700 | F. 510 1717 | WWW.VR.IS
E
yak-indíánakonan Mary Smith Jones lést í vikunni
sem leið. Móðurmál hennar fór með henni í gröfina.
Jones eignaðist níu börn en ekkert þeirra lærði Eyak-
málið enda þótti ekki rétt að kenna börnum að tala
neitt annað en ensku þegar þau uxu úr grasi. Sem
betur fer skildi Jones eftir sig miklar heimildir um móðurmál
sitt en ólíklegt verður að teljast að það verði endurvakið eins
og vonir hennar stóðu þó til.
Alls eru töluð um sjö þúsund tungumál í heiminum en talið
er að í hverjum mánuði deyi að minnsta kosti tvö þeirra út.
Ekki þarf viðamikla reiknikunnáttu til að sjá að allhratt saxast
þá á tungumál heims. Flest tungumálin sem fáir tala er að
finna meðal frumbyggjaþjóðflokka í norðurhluta Ástralíu en
ástandið er einnig slæmt í Suður-Ameríku, Kanada, Bandaríkj-
unum og austurhluta Síberíu þar sem tungumál frumbyggja
víkja smám saman fyrir ensku, spænsku og rússnesku.
Aðeins 300 þúsund manns tala íslensku. Þetta leggur tals-
verða ábyrgð á þjóðina sem málið talar. Hennar verkefni hlýt-
ur að vera að efla tungumálið og styrkja og leitast fremur við
að auka notkun þess en að draga úr.
Vissulega er staða íslenskunnar önnur en staða mála
fámennra frumbyggjaþjóða. Þjóðin notar íslenskuna í nánast
öllum samskiptum sín á milli, í skólum, í allri stjórnsýslu og
áfram mætti lengi telja. Auk þess að íslenskan sér langa rit-
málshefð. Gæta verður þess að þessi vígi íslenskunnar falli
ekki því þá getur hætta verið á ferðum.
Stundum höfum við 20. og 21. aldar fólkið gert grín að því
að Akureyringar töluðu saman dönsku á sunnudögum af því að
það þótti fínna en að tala íslensku. Þó er að nokkru leyti það
sama uppi á teningnum á Íslandi í dag, nema nú er það enskan
sem þykir heimsborgaralegri en íslenskan.
Þannig þykir fínt að í fyrirtækjum sendi menn minnisblöð
sín á milli á ensku, jafnvel þótt eingöngu Íslendingar eigi í hlut.
Sömuleiðis færist stöðugt í vöxt að íslenskir háskólar kenni
einstök námskeið eða jafnvel heilu námsbrautirnar á ensku
með það að markmiði vera gjaldgengir á alþjóðavísu. Útkom-
an er á stundum sú að íslenskur kennari stendur frammi fyrir
hópi af íslenskum nemendum og kennir þeim á ensku. Þetta
skilar að líkindum verri kennslu og umræðum en ef samskipti
færu fram á móðurmáli þeirra sem í hlut eiga, auk þess að
vera jafnhlægilegt og danskan á sunnudögum áður.
Vissulega er nytsamlegt að vera vel heima í erlendum
málum. Forsenda þess er þó alltaf að hafa móðurmálið vel á
valdi sínu. Þess vegna er sterkasta vopnið í alþjóðavæðing-
unni að leggja rækt við móðurmálið, allt frá leikskólastigi og
upp á háskólastig. Á því má svo byggja þekkingu og færni í
erlendum málum.
Ef þjóðin leggur rækt við móðurmálið sitt og sýnir því þann
sóma sem því ber, ætti þess að vera langt að bíða að síðasta
íslenskumælandi kerlingin fari með móðurmálið sitt í gröf-
ina.
Tvö tungumál deyja út í hverjum mánuði.
Með móðurmálið
í gröfina
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR