Fréttablaðið - 05.03.2008, Blaðsíða 41

MIÐVIKUDAGUR 5. mars 2008 17
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Við hvetj um les end ur til að senda
okk ur línu og leggja orð í belg um
mál efni líð andi stund ar. Grein ar
og bréf skulu vera stutt og gagn-
orð. Ein göngu er tek ið á móti efni
sem sent er frá Skoð ana síð unni
á vis ir.is. Þar eru nán ari leið bein-
ing ar. Rit stjórn ákveð ur hvort efni
birt ist í Frétta blað inu eða Vísi eða
í báð um miðl un um að hluta eða
í heild. Áskil inn er rétt ur til leið rétt-
inga og til að stytta efni.
UMRÆÐAN
Meiðyrðadómur
Ómar, er skítt að vera á Kára-hnjúkum?
„Þeir sem gleyma að þvo sér um
hendurnar geta lent í djúpum.“
Fullt tilefni var til að kalla fjöl-
miðlafulltrúann Ómar R. Valdi-
marsson rasista, þegar Gaukur
Úlfarsson skrifaði ummælin sem
héraðsdómur tók svo fyrir í máli
Ómars gegn Gauki og dæmdi
Gauk sekan um ærumeiðingar.
Það er ekki ljóst hvort Ómar var á
þeim tímapunkti mesti rasisti
Íslands en hann var þá talsmaður
alþjóðasamsteypunnar Impregilo
á Íslandi, þess fyrirtækis sem
hafði einna mest áhrif á aðbúnað
hvað flestra útlendinga á landinu.
Og hafði sig töluvert í frammi sem
slíkur. Þannig hafði Ómar um hríð
býsna mikil áhrif á afstöðu lands-
manna til útlendinga.
Þegar tugir verkamanna veikt-
ust vegna lélegs aðbúnaðar í
margra kílómetra djúpum námu-
göngum, þar sem þeir unnu án
aðgangs að klósettum, hreinu
drykkjarvatni, eða ferðum upp úr
göngunum til að matast, birtust í
Fréttablaðinu hnyttin orðaskipti
blaðamanns og Ómars. Með orðum
sínum gaf Ómar mjög sterklega í
skyn að veikindin hefðu minna
með aðbúnað á ábyrgð Impregilo
að gera og snerust aðallega um
óþrifnað útlendinganna. Þetta eru
rasísk ummæli af vondri en vel
þekktri sort. Algengustu og klén-
ustu fordómar á milli samfélags-
hópa birtast iðulega í ávæningi
um óþrifnað.
Trúlega er enginn hinna erlendu
starfsmanna, sem Ómar níddist á
með ummælum sínum, þess
umkominn að verja sinn sóma og
heiður, enda flestir þeirra farand-
verkamenn sem koma til Íslands
að vinna tiltekið verk og fara
síðan. Ómar ætlar ekki heldur að
verja heiður sinn. Hann vill bara
koma í veg fyrir að um hann og
starf hans sé rætt.
Ómar er fjölmiðlafulltrúi. Það
þýðir ekki að á opinberum vett-
vangi taki hann ábyrgð á gjörðum
annarra, hann reynir aðeins að
lágmarka það hversu mikla ábyrgð
aðrir þurfa að taka á gjörðum
sínum sjálfir. Á vefsvæði fyrir-
tækis Ómars er talað um krísu-
stjórnun, meðal annars, og hvernig
takmarka má skaða af
ímyndaráfalli „með vel
skipulagðri áætlun“.
Sjálfsagt er einhver
dyggð í slíku starfi, sjálf-
sagt þarf Ómar einhvern
tíma að kasta sér fyrir
kúluna, svo að segja. Það
gerði hann kannski hér
og ef til vill er hann alls
enginn rasisti „innst
inni“ eins og heitir. En
Ómar tók að sér að verja
starfsemi fyrirtækis
sem hirti ekki meira um líf starfs-
manna sinna (eða undirverktaka)
en svo að þeir hríðféllu.
Fimm verkamenn dóu í vinnu-
slysum í framkvæmdunum við
Kárahnjúka. Það er mikið. Það er
raunar öllu hærra mannfall, miðað
við höfðatölu, þ.e. miðað
við fjölda íbúa á Íslandi
og Bandaríkjunum, en
mannfall bandaríska hers-
ins í Írak. Í augum áhuga-
manns virtist Ómar
standa sig mjög vel við
vörn þessa rekstrar, eins
þegar hann þurfti að
ófrægja starfsmenn fyrir-
tækisins eða undirverk-
taka. Hvað sem líður innri
manni Ómars í dag, þá
voru það á sínum tíma
nokkuð mikilvæg pólitísk sann-
indi sem Gaukur Úlfarsson hélt
fram á bloggsíðu sinni: Að fjöl-
miðlafulltrúinn Ómar væri rasisti.
Því þannig kom hann fram.
Rasismi er hins vegar ekki
nákvæmt orðalag yfir faglega
afstöðu Ómars, eins þó að upp-
runaland virðist spila rullu í þess-
ari orðræðu. „Classism“ er orð
sem heyrist æ oftar í Bandaríkj-
unum, og nær yfir fordóma og
mismunun milli stétta, þá einkum
fordóma og mismunun efri stétta
gegn neðri stéttum, umfram það
sem felst í einfaldri efnahagslegri
mismunun. Þetta hugtak, klass-
ismi eða stéttahyggja, virðist eiga
enn betur við um þá afstöðu sem
birtist í ummælum Ómars þegar
hann starfaði sem fjölmiðlafull-
trúi Impregilo. Það má leita lengi í
íslenskum dagblöðum áður en
finnast nokkrar aðdróttanir um að
millistjórnendur, forstjórar eða
helstu eigendur stærri fyrirtækja
kunni ekki að þrífa sig, hvaðan
sem þeir koma.
Lýðræðisleg umræða er dóna-
leg í huga þeirra sem vilja heldur
hafa sitt vald í friði. Það er eins og
sú lexía ætli ekki að láta Ísland í
friði þetta árið. Ritstjórar íslenku
dagblaðanna koma allir úr efstu
röðum eins og sama stjórnmála-
flokks. Flestir dómarar beggja
dómsstiga gera það líka, eins og
frægt er orðið. Samstaða meðal
þeirra um að fjölmiðlafulltrúar
alþjóðlegra stórfyrirtækja megi
rægja valdlausa samfélagshópa,
en ólöglegt verði að svara því full-
um hálsi – að tjáningarfrelsið snúi
aðeins í eina átt, ofan frá niður –
væri ólýðræðisleg og óþolandi.
Þess vegna verður Hæstiréttur að
snúa þessum dómi.
Höfundur er heimspekingur.
Rangur dómur
HAUKUR MÁR
HELGASON
Þetta hugtak, klassismi eða
stéttahyggja, virðist eiga enn
betur við um þá afstöðu sem
birtist í ummælum Ómars
þegar hann starfaði sem fjöl-
miðlafulltrúi Impregilo.