Fréttablaðið - 22.03.2008, Blaðsíða 26

28 22. mars 2008 LAUGARDAGUR
Þ
órhallur hefur um
árabil verið lands-
mönnum innan hand-
ar í leit þeirra að
raunverulegum sagn-
fræðilegum fróðleik
á bak við metsölubækur og -mynd-
ir eins og Da Vinci lykilinn eftir
Dan Brown. Hann hefur staðið
fyrir fjölda námskeiða um inni-
hald bókarinnar sem yfir þúsund
manns hafa sótt. María Magdalena
kemur þar talsvert við sögu enda
rauður þráður bókarinnar sá að
Jesús og María hafi eignast erf-
ingja sem er best varðveitta leynd-
armál mannkynssögunnar.
María var efnuð kona
Að sögn Þórhalls hefst saga Maríu
líklega um svipað leyti og saga
Jesú. María er frá bænum Magdala
sem er nálægt Nasaret þar sem
Jesús ólst upp, en lítið er til af
heimildum um fortíð hennar, æsku
og unglingsár. Þó er vitað að íbúar
Magdala voru stöndugir, enda bær-
inn verslunarmiðstöð og fiskverk-
unarstöð. Þeir voru líka fullir af
frelsisþrá og börðust til dæmis til
síðasta manns gegn Rómverjum í
Gyðingastríðinu árið 67. Því má
fastlega gera ráð fyrir að María
hafi smitast af þessari óbilandi þrá
sveitunga sinna og gefið ekkert
eftir fyrr en í fulla hnefana.
Þórhallur bendir á að María hafi
þjáðst af geðkvillum og að það hafi
verið Jesús sem læknaði hana. Upp-
frá því hafi tekist með þeim góð og
náin kynni og María hafi fylgt frels-
aranum allt til síðasta dags. „Ef
marka má frumheimildir er ljóst að
María var mjög efnuð og hafði úr
nægu fé að spila, eitthvað sem var
ekki algengt að konur hefðu. Hún
sá meðal annars um að klæða læri-
sveinana, fæða þá og sá þeim fyrir
húsaskjóli,“ segir Þórhallur. Jafn-
framt er augljóst að Jesús sjálfur
binst Maríu miklum tryggðabönd-
um, hún er til að mynda aldrei langt
undan þegar minnst er á móður
Jesús, Maríu. „María Magdalena er
yfirleitt önnur konan sem er nefnd
ef María mey er nálægt en alltaf
fyrst ef hennar nýtur ekki við,“
bendir Þórhallur á.
Og það sem gerir sjálfstæði
Maríu enn merkilegra og staðfestir
það er að María er ein af fáum
konum Nýja testamentisins sem er
ekki nefnd eftir eiginmanni sínum,
föður eða sonum. „Hún er kennd
við bæinn sinn, Magdala, sem gefur
sterklega til kynna að María hefur
mjög sterkan og frjálsan vilja og er
engum háð,“ útskýrir Þórhallur.
Leiðtogar kirkjunnar hræddust
tengslin
En þótt María hafi verið gerð að
dýrlingi jafnt í kaþólsku kirkjunni
og grísku kirkjunni stóð leiðtogum
kirkjunnar einhver stuggur af
henni og ekki síst tengslum Maríu
við Jesú. Kirkjufaðirinn Hippolyt-
os líkir þannig Maríu Magdalenu
við Maríu af Betaníu í skrifum
sínum um Ljóðaljóðin á þriðju öld
og Gregor páfi telur hana vera
hinna syndugu konu sem segir frá í
7. kafla Lúkasarguðspjalls, í pre-
dikun árið 591. Fljótlega eftir þá
ræðu páfans festist vændiskonu-
stimpillinn á Maríu og eins og Þór-
hallur bendir á hefur ekki reynst
auðvelt að má þann stimpil af.
„Ætli það sé til verk á 20. öldinni
sem sýnir Maríu í einhverju öðru
ljósi en sem vændiskonu?“ segir
Þórhallur og telur meðal annars að
í söngleiknum Jesus Christ Super-
star kristallist þetta hvað best.
Ekki liggur fyrir hvað býr að
baki þessum kenningum frum-
kirkjunnar og Þórhallur segir enga
eina skýringu betri en aðra. „Að
öllum líkindum hefur kirkjunnar
mönnum ekki líkað hversu veiga-
miklu hlutverki kona gegnir í sögu
kristninnar og því reynt að draga
úr vægi hennar með þessum hætti,“
útskýrir Þórhallur sem vísar því
alfarið á bug að María hafi verið
vændiskona. Hvergi sé María til
að mynda kölluð vændiskona í
ritum Nýja testamentisins.
Átti María að leiða söfnuðinn?
Mikil togstreita skapaðist meðal
lærisveinanna um hver ætti að
stýra hinum kristna söfnuði eftir
upprisu Jesú. Þórhallur segir þetta
koma vel fram í bókum Nýja testa-
mentisins. Væntanlega hafa læri-
sveinarnir líka verið á báðum áttum
hvort fela ætti konu það hlutverk
að leiða söfnuðinn. María gat vissu-
lega gert tilkall til leiðtogahlut-
verksins, að sögn Þórhalls, en varð
að lúta í lægra haldi fyrir karla-
veldinu. Þar fór fremstur í flokki
Páll postuli sem minnist ekki einu
orði á Maríu Magdalenu. Í skrifum
hans er hún er jafnvel ekki í hópi
þeirra sem sáu Jesú upprisinn.
Skýringin á því er ekki einföld en
endurspeglast líka hjá Lúkasi, eina
guðspjallamanninum sem menn
telja sig vita með nokkurri vissu
hver hafi verið. „Lúkas gerir ekki
mikið úr þætti Maríu í sínu guð-
spjalli en hann var sá sem ferðaðist
með Páli postula í kristniboðsferð-
um hans. Páll gerði líka heldur lítið
úr þætti kvenna og vildi hafa þær
til hliðar,“ segir Þórhallur. „Þó við-
urkennir hann það grundvallar at-
riði að konur og karlar séu jöfn í
Kristi.“
Fyrstu postulinn
Jóhannesarguðspjall gerir hins
vegar mikið úr þætti Maríu í upp-
risu Jesú og bæði Markús og Matt-
eus taka í sama streng. Þórhallur
bendir á að ekki verði litið fram
Upprisa Maríu Magdalenu
María Magdalena er umdeildasta kona frumkristninnar. Saga hennar er samofin sögu Jesú krists og kristinnar trúar og eins og
séra Þórhallur Heimisson reifar í væntanlegri bók sinni, María Magdalena - vegastjarna og vændiskona, er allsendis ekki óvíst
að samband þeirra hafi verið nánara en margan hefur grunað. Freyr Gígja Gunnarsson ræddi við Þórhall um nýja sýn á konuna.
AFDRIF MARÍU „Samkvæmt vesturkirkjunni flúði María ofsóknir á hendur kristninni í Jerúsalem og settist að í Marseille þar sem
nú er Frakkland, ásamt Lazarusi, sem er samkvæmt þessari sögu álitinn bróðir hennar, og lærisveininum Maximin,“ segir Þórhall-
ur Heimisson.
FRÉTTABLAÐIÐ/ARNÞÓR
NÝTTU ÞÉR
STIGHÆKKANDIVE
*Ársvextir skv. vaxtatöflu 21.03.08: Vextir eru stighækkandi eftir innstæðu. Grunnþrep 0–250 þús. = 9,75%. 1. þrep 250–1.000 þús. = 12,35%. 2. þ
4. þrep 20–75 millj. = 14,00%. 5. þrep 75 millj.+ = 14,50%.