Tíminn - 26.01.1982, Blaðsíða 9

„Herstöðvaandstæðingar þurfa
raunar ekki að kveinka sér undan þvi að
barátta þeirra sé kennd við óskhyggju.
Ef ekki hefðu verið á öllum timum uppi
menn, sem ekki sættu sig við rikjandi á-
stand, væri sú heimsmynd, sem blasir
við okkur nútimamönnum talsvert önn-
ur”.
máttur þeirra aukist. Nú eru til
amk. 40þús. til 50 þúsund kjarn
orkuvopn, sem hafa samanlagðan
sprengimátt, sem jafngildir eða
er meiri en einnar milljón Hiro-
shimasprengja, eða með öðrum
orðum jafngildir 13 billjónum
tonna af TNT, sem er riflega þrjú
tonn á hvern karl, konu og barn i
heiminum.”
Nefndinbendir á, að tæknilegar
úrbætur, nákvæmni Qg fleira hafi
aukið hættuna meira en einfaldur
samanburður á fjölda burðar-
flauga og kjarnodda gefur til
kynna og segir: „Nú er hægt að
beita fjölda kjarnorkuvopna
strategiskt án þess að um stórá-
rás á heimalönd risaveldanna sé
að ræða. Það er einnig vaxandi
möguleiki á að beita taktiskum
vopnum á afmörkuðum svæðum,
sem felur i sér ógnun fyrir mörg
riki t.d. i Evrópu. Kjarnorkuveld-
in eru þvi nú reiðubúin að beita
taktiskum kjarnorkuvopnum með
litlum fyrirvara i striði og til stig-
mögnunar kjarnorkuátaka.
Kjarnorku-margdráp er alls
staðar”.
Verulegur hluti skýrslunnar
fjallar um ógnverkjandi afleið-
ingar kjarnorkustyrjaldar. Enda
þótt karnorkuvopnaveldi gyldu
væntanlega mest afhroð mundu
eins og segir i skýrslunni: „allar
þjóðir heims verða fyrir alvar-
legum heilsufarslegum áhrifum.
Geislavirkt úrfelli gæti orðið
alvarlegt vandamál, sérstaklega
i löndum, sem liggja að striðandi
rikjum og næstu áratugi eftir
veruleg kjarnorkuvopnaátök
mundi geislavirkt úrfelli drepa
milljónir manna af þessari og
næstu kynslóðum um allan heim.
En hnattræn áhrif verulegra
kjarnorkuátaka á efnahagsmál i
heiminum og lifsnauðsynleg
alþjóðleg samskipti yrðu jafnvel
hættulegri en geislavirkt úrfelli.
Viðtæk hungursneyð gæti orðið,
bæði i fátækum, vanþróuðum
löndum og iðnvæddum rikjum.
Mannfellir vegna hungurs gæti
orðið meiri en vopndauði i hinum
striðandi löndum”.
Traust á jafnvægi ógn-
unar felur i sér stig-
mögnun vigbúnaðar
Nefndin lætur i ljós áhyggjur af
hinum svokallaða stöðugleika
ógnarjafnvægis kjamorkuvopna.
Hún segir: „Röksemdir, er lúta
að stöðugleika þessa ógnarjafn-
vægis koma talsmönnum þess i
bobba. Til þess að geta haldið þvi
fram, að unnt sé að halda áfram
óendanlega að lifa við kjarnorku-
vopn, verður ávallt að halda jafn-
vægi þrátt fyrir tæknilegar
ögranir sem vigbúnaðarkapp-
hlaupið kann aö leiða af sér. Að
auki verður að gera ráð fyrir, að
hvorki tæknileg né mannleg mis-
tök geti átt sér stað. Skilyrði sem
er ógjörningur að uppfylla... Af
þessum og fleiri ástæðum er ekki
hægt að gefa f ullkomna tryggingu
fyrir þvi, að jafnvægi ógnunar
haldist ævinlega stöðugt og eng-
um ætti að liðast að gefa út róandi
yfirlýsingar i þá veru. Afleiðingar
þess að hafa á röngu að standa
eru of alvarlegar. Likurnar á þvi
aðhafa rangt fyrir sér eru of aug-
ljósar”.
Nefndin bætir þvi við, að jafn-
vel þótt jafnvægi ógnunar væri al-
gjörlega stöðugt fyrirbæri, „eru
bæði siðferðileg og pólitisk rök
gegn þvi að haldið sé áfram að
treysta á það. Það sé óþolandi að
nokkur riki noti sér möguleikann
á útrýmingu siðmenningar til að
auka eigið öryggi. Framtið
mannkyns sé haldið i gislingu
fyrir meint öryggi nokkurra rikja
sem eiga kjarnorkuvopn og þá
sérstaklega risaveldanna
tveggja. Það sé ennfremur ekki
hægt að una þvi, að komið sé upp
um alla framtið heimskerfi rikja
sem hafi kjarnorkuvopn og
annarra án þeirra. Þetta feli i sér,
að kjarnorkuvopn hljóti að
breiðastútog þegar til lengdarsé
litið, sé það þvi kerfi sem ber i sér
upphaf eyðingar.”
Kjarnorkuvopn ógnun
við alþjóðlegt öryggi
Með tilhöfðun til þess að
kjarnorkuvopn séu án efa „alvar-
legasta ógnun við alþjóðlegt
öryggi” er niðurstaða þessarar
nefndar svohljóðandi: „A meðan
haldið er áfram að treysta á jafn-
vægi ógnunar kjarnorkuvopna,
sem aðferð til að tryggja frið,
munu framtiðarhorfur ávallt
vera slæmar, ógnvekjandi og
óvissar eins og þær hæpnu for-
sendur sem það byggir á. Til
allrar hamingju á mannkynið
annarra kosta völ. Sameinuðu
þjóðirnar eru stofnun, sem við
ættum að nýta á öllum stigum,
sem máliskipta fyrir afvopnun...
Það er þörf á myndun sterks
almenningsálits, sem gæti með
timanum mótað þann pólitiska
vilja allra rikja að hætta að
treysta á kjarnorkuvopnakerfið i
öryggismálum og taka upp annað
kerfi sem væri almennt viðtekið.
Aðeins alþjóðlegt öryggiskerfi,
sem hefur i heiðri sáttmála S.Þ.
og aðra viðurkennda þætti al-
þjóðalaga getur tryggt viðunandi
gagnkvæmt öryggi”.
Við skulum vera
„áhyggjufullir bjart-
sýnismenn”
Sú mynd, sem hér er dregin upp
af þessari nefnd Sameinuðu þjóð-
anna og það mat, sem hún leggur
á frið eða öryggi i skjóli ógnar-
jafnvægis ætti vonandi að verða
tilþess, að þeir „raunsæismenn”,
sem treysta á það að jafnvægi
ógnunar tryggi ævarandi frið,
endurmeti það raunsæi, sem þeir
virðast setja ofar öðru.
Það eru ekki einvörðungu
islenskir herstöðvaandstæðingar,
sem hvetja til einhliða aðgerða,
sem framlag til aö snúa við þvi
vigbúnaðarkapphlaupi, sem stór-
veldin herða sifellt i nafni
öryggis. Slikar raddir hljóma um
aDa Evrópu og kannast allir við
það af umræðu undanfarinna
mánaða. Vestur i Bandarikjun-
um hafa margir, bæði hernaðar-
sérfræðingar og friðarsinnar lagt
til einhliða aðgerðir af hálfu
Bandarikjanna i afvopnunarmál-
um og telja raunar að slikt myndi
treysta öryggi þeirra.
Viðskulum vera „áhyggjufullir
bjartsýnismenn” en svo nefnir
Jens Evensen sig i viðtali við
Dagbladet i Osló og svara óhikað
eins og hann gerir, þegar hann er
þar spurður að þvi, hvort stefna
hans sé ekki barnaleg.
„Jú, allt i lagi, þú mátt telja
hana vera það. En eigum við að
halda að okkur höndum og horfa á
vigbúnaðarkapphlaupið? Er það
ekki enn barnalegra?”
Það skyldi þó aldrei fara svo að
við herstöðvaandstæðingar
verðum að afsala þeirri ágætu
einkunn, óskhyggju, til her-
stöðva- og Natósinna og sætta
okkur við að stefna okkar i
öryggismálum þjóöarinnar og
raunar alls mannkyns hljóti
stimpilinn raunsæi?
Reykjavik, lO.des. 1981.
Guðmundur Georgsson.
undan Hallmundarhrauni eins og
Hvitá með Strút og Ok til sitt-
hvorrar handar og Eiriksjökul i
fangið. Þarnahafa margir málað
vel, til að mynda Ásgrimur Jóns-
son, ergjörði þennan stað að eins
konar myndlistarlegu himnariki.
Páll Guðmundsson frá Húsa-
felli fær lika sumt af myndefnum
sinum frá þessum frægu stöðum,
eða af heimaslóðunum. Málar
Hvitá i kulda, iskaldan Eiriks-
jökul, hesta i höm. Borgfirska
konu. Lika margt annað.
Þetta eru vel gjöröar myndir,
og vil ég nefna t.d. Uppstillingu á
rauðu borði og myndina Hestar
um vetur þvi til sönnunar. A hinn
bóginn kann dálitið á að skorta,
að allar myndir hafi sameiginlegt
handbragð. En efnistök þurfa að
vera sem likust manni sjálfum.
Það kann þó að lagast með tið
og tima, þegar menn fara að
greina sitt ferðanesti á lista-
brautinni frá farangri náungans,
eða samferðamannanna. Ekki
svo að skilja, að til þess megi ætl-
ast, að allir listamenn séu stefnu-
höfundar, þannig séð. Persónu-
legir verða menn þó að verða og
þeir verða að lifa i sinum eigin
myndheimi, þótt það sé nú likast
til óviða verra en á Húsafelli.
Ég veit ekki með vissu, hversu
greiðan aðgang menn eiga að
sýningum þar sem starfslið fyrir-
tækja matast. En þessa litlu sýn-
ingu er þó vert að sjá, hafi maður
til þess aðstöðu.
Jónas Guðmundsson
Jónas
Guðmundsson
skrifar
9
fjölmidlun
■ Hérlendis hafa flestir getað þraukað einn sjónvarpslausan
dag i viku og einnig sumarlokun sjónvarpsins (þótt ýmsir hafi
gripið fegins hendi niðursoðið efni sfðastliðið vfdeósumar.)
Rannsókn i Þýskalandi sýndi sjónvarpssýki á mun hærra stigi en
hér virðist vera.
Getur
sjónvarp
órðið ó-
missandi?
■ Stundum er býsnast yf ir því að mikið sé horft á
sjónvarp hér á landi og það ráði miklu um það,
hvernig fólk ver kvöldinu heima hjá sér. Þegar um
þetta er rætt er gjarnan bent á, að margt af efninu,
sem sjónvarpið flytur sé við hæfi flestra í f jölskyld-
unni og þvi ekki óeðlilegt að fólk verji drjúgum tíma
fyrir framan skjáinn. Þeir sem lítið segjast horfa á
sjónvarp og hafa jafnframt uppi gagnrýni á það og
sjónvarpsglápið hafa orðið áhyggjur af þjóðinni og
heimilislifinu almennt.
1200 tímar á ári
I þessum pistlum var f sum-
ar sagt að sjónvarpssýkin hér
á landi væri enn svo væg að
ekki væri ástæða til að hafa
áhyggjur af henni, þrátt fyrir
tilkomu áhugamannavideós.
A þeirri einu opinberu sjón-
varpsrás, sem hérlendis
stendur fólki til boða hefur út-
sendingin f heild numið um
1200 klukkustundum á ári.
Arið 1978 stóð dagskráin i 1219
tima, árið 1979 i 1195 og 1980
samtals 1219 tfma eins og árið
1978.
Engar athuganir eru til um
það hve margar klukkustundir
hver Islendingur horfi á sjón-
varpið á ári en ótrúlegt er, að
meðaltalið sé undir 500 tim-
um, eða sem svarar einum og
hálfum tima hvern út-
sendingardag.
Til samanburðar koma mér
i hug tölur frá Þýskalandi en
þar er talið að meðalsjón-
varpsnotkun hvers ibúa sé um
eða yfir 1000 timar á ári. Og
þótt ýmsir hafi átt erfitt með
að þreyja júlilokun islenska
sjónvarpsins siðastliðið sumar
(og rokið til, keypt sér mynd-
segulbandstæki og leigt sér
efni) er vist, að Þjóðverjar eru
sumir hverjir orðnir miklum
mun háðari sjónvarpi en fólk
hér á landi — og kemur þaö
raunar ekki á óvart.
Ekkert sjónvarp
En þvi nefni ég þetta, að is-
lenskur fjölmiölafræðingur,
Guðrún Birgisdóttir tók ein-
mitt þátt i könnun þar i landi á
áhrifum sjónvarpsleysis á
heimilislif ákveðinna fjöl-
skyldna og skýröi frá niður-
stöðum sinum á almennri
ráðstefnu um framtið sjón-
varps og útvarps sem Sjálf-
stæðisflokkurinn gekkst fyrir
á siðasta ári.
Tvær fjölskyldur voru vald-
ar til þátttöku i könnuninni og
samþykktu þær að afneita
sjónvarpi i fjórar vikur sam-
fleytt. Þær voru siöan heim-
sóttar reglulega og spurðar i
smáatriðum um áhrif sjón-
varpsleysisins.
Eftir að sjónvarpstækin
voru fjarlægð kom fljótlega i
ljós að enginn vissi nákvæm-
lega hvernig hann átti að
verja þeim fritima sem
skapaðist i sjónvarpsleysinu.
Þegar á þriðja degi var farið
að tala um, hve kvöldin væru
löng og leiðinleg. Heimilis-
fólkiö viðurkenndi þó aö það
talaði meira saman en áður og
sagöi að meiri tfmi væri til
heimsókna en það mátti aö
visu ekki fara i önnur hús til að
horfa á sjónvarp. Spennan
jókst jafnt og þétt og svo fór að
önnur fjölskyldan gat ekki
haldið út allan athugunartim-
ann. A heimili hennar bað
eiginkonan grátandi um aö
sjónvarpinu yrði skilað I
fjórðu vikunni til þess að kom-
ið yrði i veg fyrir alvarlegar
afleióingar sjónvarpsleysis-
ins.
Á hinu heimilinu þar sem
hjónin voru örlitiö eldri en i
dæminu hér á undan var
þraukað allar fjórar vikurnar.
En þegar sjónvarpstækin
komu aftur „heim” rikti að
sögn Guörúnar Birgisdóttur
mikil gleði f augum heimilis-
fólksins — nánast eins og viö
heimkomu týnda sonarins.
Þegar könnunarhópurinn
heimsótti fjöiskyldurnar
nokkrum vikum eftir aö þær
fengu tækin á ný kom i ljós að
þær höfðu horft meira á sjón-
varpið en nokkru sinni fyrr —
kannski til þess að vinna upp
þaö sem tapast haföi i sjón-
varpsleysinu.
—ÖR
ólafur Ragnarsson
skrifar um fjölmiðlun