Tíminn - 26.01.1982, Blaðsíða 14

Þriðjudagur 26. janúar 1982.
14
heimilistfminn
B.St. og K.L.
■ „Arum saman hef ég þjáðst af
örum hjartslætti. Köstin koma
upp úr þurru og jafnt hvort heldur
ég er liggjandi eða sitjandi. Hér
áður fyrr fékk ég slik köst svona
tvisvar-þrisvar á ári, en upp á
siðkastið fæ ég þau oftar, jafnvel
einu sinni i mánuði. Köstin koma
án þess að gera boð á undan sér
og standa alit frá nokkrum
minútum og upp I klukkustund.
Þá slær púlsinn mjög hratt. Mér
liður illa, þegar ég fæ köstin, og
vil helst leggjast fyrir. Ég er 47
ára gömul og að öðru leyti frisk.
Hjartalinurit hafa verið tekin af
mér, en ekki sýnt neitt óeðiilegt.”
Hér er sagt frá óþægindum,
sem eru hreint ekki svo óalgeng.
En ör hjartsláttur hetur átt sér
ýmsar orsakir. Þaö er ekki alltaf
einfalt aö gera sér i fljótheitum
grein fyrir af hverju hann stafar
eöa hvers konar köst er hér um aö
ræöa. Oft getur læknirinn þó
dregiö einhverjar ályktanir af
lýsingum sjúklingsins. Hér fylgja,
lýsingar annars sjúklings, sem
skýrir frá sinni reynslu af örum
hjartslætti: Næstum þvi á hverj-
um degi fer hjartaö aö slá svo
hratt og fast, aö ég finn hvern
siátt. Oft kemur þetta yfir mig,
þegar ég er lagstur fyrir á kvöld-
in, þá fer hjartaö aö slá hraöar og
hraöar og þaö er varla hægt aö
telja púlsslögin. Þegar köstin
byrja þannig, verö ég að fara á
ról, þangað til slátturinn hægist
aftur. Þaö hafa veriö tekin af mér
hjartalinurit, en þau hafa ekki
leitt neitt i ljós og mér var sagt aö
hjartaö væri eölilegt.
Þannig litur eðlilegt hjartlinurit út
Ör hjartsláttur
Hjartalínurit
Nú er ekki úr vegi aö gera
nokkra grein fyrir þeirri rann-
sókn á hjartanu, sem fagmenn
kalla elektrokardiogram, en er I
daglegu tali kallaö EKG. 1 munni
almennings er þaö yfirieitt kallaö
hjartalinurit. Þessi skoöunarað-
ferö er oröin svo algeng, aö fátitt
mun oröiö aö fulloröiö fólk hafi
ekki einhvern tima verið beitt
þessari rannsóknaraðferö.
Rannsóknin fer fram á þann
hátt, að rafskaut eru fest á brjóst,
handleggi og fótleggi. Hjartaö
sendir frá sér veik rafmerki, sem
skautin taka á móti og senda
áfram i gegnum magnara. Þessi
merki ummyndast siöan i linurit,
sem kemur fram á pappirsrenn-
ingi. Þá kemur fram ákveðiö
munstur, og þaö er þaö, sem gef-
ur upplýsingar um, hvort eitthvaö
er aö eöa ekki.
EKG— hjálpartæki en gef-
ur ekki einfalda útkomu
EKG er gagnlegt hjálpartæki
viö rannsóknir á starfsemi hjart-
ans, en þvi fer fjarri aö þaö gefi
tæmandi upplýsingar um ástand
hjartans. Svokallað eölilegt EKG
þarf ekki aö þýöa aö hjartaö sé al-
heilbrigl. Það er t.d. alveg mögu-
leiki á aö sjúklingur þjáist af
hjartakrampa (angina pectoris),
þó að EKG sé eölilegt. A hinn bóg-
inn geta verið smávægileg frávik
á EKG, án þess aö sjúklingurinn
sé þar meö úrskuröaöur hjart-
veikur.
Ör hjartsláttur
Margar ástæöur geta legiö til
þess, þegar fólk fær öran hjart-
slátt. 1 langflestum tilfellum er
þaö, sem fólk vill kalla öran
hjartslátt, ekki merki um hjarta-
sjúkdóm. Yfirleitt er um aö ræöa
taugaóróa, sem hefur áhrif á
hjartsláttinn. Þaö er mjög al-
gengt, og hafa allir reynt þaö, aö
hjartaö slærhraöar, þegar maöur
er órólegur eöa kviöinn. Enginn
veröur áhyggjufullur og imyndar
sér aö nú sé hjartaö aö gefa sig af
þessum ástæöum. Hjartsláttur,
sem liöur i þeim óþægindum, sem
fólk finnur til, þegar þaö á aö fara
aö koma fram einhvers staðar, er
alveg eölilegur og myndast vegna
aukinnar myndunar svokallaöra
„streituhormóna”, t.d. adrena-
lins.
ómeðvitaður ótti
Margir eru kviönir og hræddir,
án þess aö geta gefiö nokkrar
skýringar á þvi, hvaö þaö er, sem
vekur meö þeim ótta. Slikur ótti
leiöir til aö fólk gengur sifellt meö
hærra „spennustig” en eðlilegt
er. Þaö hefur lika áhrif á hjartaö
á þann hátt, aö þaö fer gjarna aö
slá hraöar og fastar, en þegar
slikt gerist, gerir fórnarlambiö
sér oft ekki ljósa grein fyrir, að
þaö er ótti — ómeövitaöur ótti —
sem á sök á aukna hjartslættin-
um. Þess vegna veröur sá, sem
hjartsláttinn fær, sannfæröur um
aö eitthvaö sé bogiö viö hjartaö.
Mjög liklegt er, aö öri hjart-
slátturinn, sem siöari lýsingin hér
á undan segir frá, eigi sér slikar
orsakir. Þaö eru sjúklingar af
þessu tagi, sem fá oft aö heyra, aö
þeir hafi „taugaveiklaö hjarta”.
En þetta er varla kallaður hjarta-
sjúkdómur og þar af leiðandi leiö-
ir hjartallnurit ekkert óvenjulegt
i ljós.
Ekki taugaveiklaður hjart-
sláttur
Fyrri lýsingin gefur til kynna
aöra tegund hjartsláttaróreglu
— þegar hann hefst alveg upp úr
þurru.
Hjá flestum þeim, sem gefa
slikar lýsingar á örum hjartslætti
sinum, finnst heldur ekki neitt at-
hugavert viö hjartarannsóknir. 1
þessum tilfellum má taka svo til
orða, aö þaö sé ofurlltil óregla i
„rafleiöslu” hjartans, sem geri
þaö aö verkum aö hjartaö hlaupi
ofurlitiö útundan sér ööru hverju.
Skyndilega leiðast út raf-
magns,,impúlsar”, sem leiöa til
hraöari hjártsláttar, kannski 150
slaga á minútu eöa meira. Kastiö
hættir jafn skyndilega og það
byrjaöi. Þaö getur staöiö yfir allt
frá fáum sekúndum og upp i
nokkrar klukkustundir. Þegar
vanliöan fylgir þessum köstum,
er þaö helst vegna þess að hjartaö
slær alltof hratt, og það er ekki
óalgengt, að þaö slái oftar en
200 sinnum á minútu.
Þeir, sem liöa af hjartsláttar-
köstum sem þessum, hafa oft lært
hinar og þessar aöferöir til aö
binda enda á kastiö. Sú algeng-
asta er aö klipa fast utan um nef-
iö, eins og fólk gerir þegar þaö er
stoppaö af kvefi, eöa stinga fingri
ofan i kok og koma þannig af staö
uppköstum.
Auk hjartsláttarkastanna
sjálfra, er hér ekki um að ræöa
neinn hjartasjúkdóm, sem fólk
þarf aö sýna sérstaka aögát i
sambandi við viö iökun Iþrótta
eða annarra athafna. Hvort ber
aö meöhöndla þessi köst sérstak-
lega, er algerlega háö þvi, hversu
oft þau koma fyrir fólk, hversu
mikilli vanliöan þau valda og
hversu auövelt er aö stööva þau á
eigin spýtur.
Hjartsláttur og hjartasjúk-
dómur
Eins og áöur er sagt, tekur
hraöur hjartsláttur á sig ýmsar
myndir og hefur þegar veriö
minnst á tvö algengustu afbrigö-
in, sem segja má aö séu hættu-
laus, að þvi leyti aö þau benda
ekki til neins lifshættulegs sjúk-
dóms. Hins vegar eru mörg önnur
afbrigöi óreglu I starfi hjartans,
sem leiða til aukins hjartsláttar,
sem bendir til hjartasjúkdóms.
Það eru mörg slík afbrigði, sem
ekki er ástæöa til aö ræöa hér, en
sem sjá má hjá sjúklingum, sem
hafa fengið hjartaslag eöa ganga
meö aöra hjartasjúkdóma.
Sjúkdómsgreiningin getur
verið erfið
Þegar sjúklingur kemur til
læknis og kvartar undan of hröö-
um hjartslætti, væri þaö æskileg-
ast aö taka af honum hjartalinurit
þegar hann er i kasti. Þaö myndi i
flestum tilfellum leiöa i ljós um
hvers konar hjartsláttaróreglu er
aö ræöa. En fyrir kemur, aö köst-
in standa svo stutt yfir, aö
sjúklingurinn kemst ekki til
læknis eöa á sjúkrahús á meðan
þaö stendur yfir. Nú orðiö kemur
þetta ekki aö sök. Til eru litil,
flytjanleg EKG-mælitæki, og
sjúklingurinn getur gengiö meö
segulbandstæki, sem tekur upp
hjartastarfsemina i heilan dag.
Þegar spólan er siöan spiluð, má
sjá, hvort um einhverja óreglu er
að ræöa.
í örfáum tilfellum veröur að
leggja sjúklinginn á sjúkrahús til
rannsóknar áöur en sjúkdóms-
greiningin er endanlega gerö.
Meðhöndlun
Algengasta afbrigöi hjart-
sláttaróreglu, „taugaveiklaö
hjarta”, lagast i mörgum tilfell-
um, þegar sjúklingurinn hefur
verið rannsakaöur og fengiö full-
vissu um aö hjartað er hraust. Aö
visu er sú fullvissa ekki nægjan-
leg til bata, þvi aö orsökin sjálf,
ómeðvitaöi óttinn, er enn á sinum
staö. Óþægindin eru þvi oft lang-
varandi, köstin koma og hætta, og
i sérlega erfiöum tilfellum getur
þaö átt rétt á sér aö gefa
sjúklingnum róandi lyf um stutt-
an tima.
Þegar um er aö ræöa aörar
tegundir hjartsláttaróreglu, sem
eiga upptök sin i hjartanu, fer
meöferöin algerlega eftir þvi sem
nánari rannsókn leiöir i ljós. 1
stuttu máli má segja, aö nú á dög-
um sé slikt úrval af hjartalyfjum
til aö meðhöndla óreglu á starfi
hjartans, að þar megi finna eitt-
hvaö viö hæfi sérhvers sjúklings.
Þegar um er aö ræöa hættu-
lausa hjartsláttaróreglu, eins og
fyrra tilfellið i upphafi þessarar
greinar virðist haldiö, má e.t.v.
segja, að i flestum tilfellum sé
ekki ástæöa til stööugrar með-
höndlunar. Ef á að koma I veg
fyrir köst, veröur aö taka inn lyf á
hverjum degi. Þá er oft betra að
meöhöndla hvert kast fyrir sig.