Fréttablaðið - 01.06.2008, Qupperneq 8

8 1. júní 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ríkisstjórn án
atvinnustefnu
Þegar haldið er upp á eins árs afmæli bæði í lífi og starfi er það oftast tilefni mikillar gleði. Þegar
stofnað var til núverandi stjórnarsamstarfs skapaði
það miklar væntingar í landinu, þar sem um er að
ræða tvo stærstu stjórnmálaflokkana með tilheyr-
andi stuðning að baki.
En hver er svo staðan eftir þetta eina ár? Verð-
bólgan fer með himinskautum og er nú meiri en sl.
18 ár. Atvinnuleysi er vaxandi. Kaupmáttur hefur
minnkað eftir að hann hafði aukist meira en nokkru
sinni fyrr á því 12 ára tímabili sem Framsóknar-
flokkurinn var í ríkisstjórn. Raunar stefnir í
kjaraskerðingu á næstu mánuðum. Þá hefur traust á
gjaldmiðlinum okkar minnkað, sem þýðir á mæltu
máli að tiltrúin á Ísland hefur dvínað. Hvernig var
þetta eiginlega hægt á aðeins einu ári?
Áhrif utan úr heimi?
Ríkisstjórnin kennir um alþjóðlegri fjármálakreppu
og hækkandi olíuverði sem ekki skal gert lítið úr en
það er ódýr afsökun. Ekkert land í Evrópu býr við
sambærilega niðursveiflu og Ísland. Skilaboðin frá
ríkisstjórninni hafa verið ótrúverðug og ráðherrar
tala út og suður. Í stjórnarsáttmálanum er ekki
minnst á iðnað og skilaboðin frá ríkisstjórninni eru
misvísandi hvað varðar frekari uppbyggingu
stóriðju og nýtingu orkuauðlinda. Sjávarútvegur er
heldur ekki hátt skrifaður á þeim bænum auk þess
sem niðurskurður þorskveiða er meiri en nauðsyn-
legur var. Það eina sem ríkisstjórnin getur státað af
um þessar mundir er áhættusjóður til fjárfestinga í
sprotafyrirtækjum, sem iðnaðarráðherra erfði frá
forverum sínum í starfi. Fjármunirnir komu m.a. frá
sölu Símans. Það var í takt við áherslur okkar
framsóknarmanna um að fátt sé mikilvægara en að
allar vinnandi hendur hafi störf við sitt hæfi.
Mikilvægi orkuauðlinda okkar
Við framsóknarmenn boðuðum í kosningabaráttunni
árangur áfram og ekkert stopp. Við höfðum m.a.
þær hugsjónir að áfram skyldi nýta auðlindir okkar,
með varúð og virðingu. Núverandi ríkisstjórn virðist
hins vegar líta á það sem meiri háttar árangur ef
tekst að stöðva eða drepa á dreif fyrirhugaðri
nýtingu orkunnar.
Því er almennt spáð að verð á olíutunnu fari í allt
að 200 dollara eða meira á næstu misserum.
Vissulega skapar það vandamál fyrir marga en það
opnar líka gífurleg tækifæri fyrir þjóð sem býr yfir
meiri endurnýjanlegum orkulindum en flestar aðrar
þjóðir og mikla sérfræðiþekkingu á nýtingunni.
Það má reyndar segja að það séu áþekkar aðstæð-
ur að koma upp núna og þegar ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks fór frá 1995. Þá
settum við framsóknarmenn fram þá stefnu að
skapa 12.000 ný störf á stuttum tíma. Ég skil núna af
hverju aðstandendur Samfylkingarinnar gerðu grín
að því. Atvinnumálastefna virðist ekki finnast í
þeirra hugarheimi.
Stöðugleiki er
höfuðmarkmið
Það er athyglisvert að fylgjast með framsóknar-mönnum hlaupa frá ábyrgð á þeim hagstjórnar-
mistökum sem þeir báru ábyrgð á og áttu þátt í
ofþenslu íslensks efnahagslífs á undanförnum
misserum. Allir hagfræðingar eru sammála um að
ákvarðanir stjórnvalda um tímasetningu og viðbrögð
við afleiðingum ýmissa ákvarðana um stóriðjufram-
kvæmdir, breytingar á íbúðalánum, skattalækkanir o.
fl. höfðu lykiláhrif til að skapa það mikla ójafnvægi
sem varð undir lok þessa kjörtímabils.
Staðreyndirnar blöstu við
Þessi staða var öllum ljós fyrir síðustu kosningar. Allir
sem greindu ástandið vöruðu við því mikla ójafnvægi
sem ríkti í þjóðarbúskapnum. Ríkisstjórnin sjálf spáði
halla á fjárlögum á árunum 2008 og 2009. Viðskiptahall-
inn var gríðarlegur, mjög hafði dregið úr vexti árið 2006
en þjóðarútgjöld og einkaneysla vaxið úr öllu valdi. Það
var því góðæri byggt á sandi byggt sem blasti við öllum
vorið 2007. Eins og Jón Sigurðsson, einn aðalhöfundur
efnahagsstefnu Samfylkingarinnar, sagði þá: „Langvar-
andi hallabúskapur er áhyggjuefni, því haldi hann áfram
lengi enn getur afturkippurinn orðið harður þegar
kemur að skuldadögum.“ Þrátt fyrir þessa stöðu fór
Framsókn í kosningabaráttu undir kjörorðinu „Árangur
áfram – ekkert stopp“ og sýndi þannig í hnotskurn
skilningsleysi á raunverulegri stöðu efnahagslífsins.
Ytri áföll
Þessi staða gerði íslenskt hagkerfi gríðarlega við-
kvæmt fyrir ytri áföllum. Í efnahagsstefnu Samfylk-
ingarinnar síðasta vor var einmitt fjallað um þetta:
„Hættan er sú að Ísland missi trúverðugleika á
alþjóðlegum fjármálamörkuðum, en þá væri voðinn vís
með hækkandi vaxtaálagi, gengisfalli og verðbólgug-
usu.“ Þetta er nákvæmlega það sem gerðist. Um leið og
alþjóðleg lánakreppa gerði vart við sig sýndu alþjóð-
legir fjármálamarkaðir með aðgerðum sínum vantrú á
grunngerð íslensks efnahagslífs. Við erum nú í óða önn
að reyna að endurheimta þá tiltrú.
Til viðbótar kom samdráttur í útflutningstekjum
vegna minni þorskveiða og aflabrests í loðnu. Fram-
sóknarmenn lögðu til að virða ráðgjöf fiskifræðinga að
vettugi og veiða þorsk umfram ráðgjöf okkar færustu
vísindamanna. Slíkt hefðu ábyrgir forystumenn
Framsóknarflokksins fyrr á tíð aldrei látið sér detta í
hug.
Efnahagslegur stöðugleiki
Verkefnið nú er að endurheimta efnahagslegan
stöðugleika. Það er erfitt þegar efnahagslegt ójafnvægi
er orðið jafn mikið og raun ber vitni. Verðbólgugosið
bætir ekki úr skák. Það er athyglisvert að gengisbreyt-
ingar birtast nú fyrr í formi verðhækkana en áður.
Margt bendir til að það stafi af því að almenningur og
fyrirtæki hafi nú orðið svo litla trú á efnahagsumgjörð-
inni og gjaldmiðlinum að menn telji það ekki tilraunar-
innar virði að reyna að halda aftur af verðhækkunum.
Framsóknarmenn geta reynt að halda því fram að
efnahagsástandið vorið 2007 hafi verið í jafnvægi og
vel í stakk búið til að þola samdrátt í þorskveiðum og
alþjóðlega fjármálakreppu. Sá málflutningur sýnir þá
betur en nokkuð annað hvers vegna gott er að halda
þeim utan ríkisstjórnar.
BITBEIN Valgerður Sverrisdóttir spyr:
Hvernig fór ríkisstjórnin að
því að klúðra góðærinu?
VALGERÐUR
SVERRISDÓTTIR
ÁRNI PÁLL
ÁRNASON
U
mkringd hafi á alla vegu er þjóðin að færast fjær því að
vera sjósækin. Stöðugt fækkar þeim á landi sem hafa
viðurværi af sjósókn. Hafið á ekki lengur hug ungra
manna, útþráin er ekki lengur bundin við siglingar.
Verkin sem unnin eru á sjó leggjast á færri og vinnsl-
an í landi minnkar. Skipum hefur fækkað og satt að segja er frek-
ar dökkt yfir: aflaheimildir dragast saman. Kostnaður við rekstur
útgerða verður æ meiri með ört hækkandi olíuverði. Raunar er það
ískyggileg þróun að einungis fimmtungur fiskveiða í veröldinni
allri sé sjálfbær, standi undir sér.
Stjórnvöld hafa um langan aldur ekki reynst þess megnug að
breyta fiskveiðistjórnunarkerfi sem varir enn og festist betur og
betur í sessi og á æ færri hendur, þrátt fyrir að stór hluti atkvæð-
isbærra Íslendinga sé því andsnúinn og hafi verið lengst af gildis-
tíma þess. Athugasemdir frá útlöndum duga lítið. Það felur í sér
harkalegt misrétti sem lýðræðislega kjörnir fulltrúar megna ekki
að breyta með stjórnaraðgerðum. Nær níu tíundu þess kvóta sem
var til eignar talinn í upphafi hafa nú skipt um hendur. Sumir sjó-
menn fullyrða að mestan hluta þessara aflaheimilda eigi nú fjórir
til fimm menn.
Nýlega hafa staðið deilur um neyðarhafnir og skipaafdrep í
dýpri fjörðum landsins. Okkur er hrósað fyrir siglingavernd á haf-
svæðum umhverfis landið. Sjóslysum hefur fækkað mikið og það
manntjón sem sjómannastéttin, raunar þjóðin öll, bjó við öld fram
af öld eftir að veiðar hófust við landið að nýju í einhverjum mæli
er blessunarlega að baki, þótt haf og veður kalli alltaf háska yfir
sjófarendur. Með tíðari siglingum alþjóðlegra skipa af ýmsu tagi
umhverfis landið lenda ókunnir menn í hafvillum. Tíðari flutningar
stórskipa með olíu heimta að eftirlit verði enn hert með skipaleið-
um. Sjóskaðar og strönd slíkra farskipa væru stórslys í viðkvæmu
lífríki okkar.
Umbreytingar hafa verið miklar í rekstri útgerða. Um aldamótin
tóku strandflutningar að leggjast af, enda voru bæði fyrirtækin sem
önnuðust þá að snúa sér að landflutningum, sem hafa kostað gríð-
arlegt álag á vegakerfi landsins og aukið umferð – kostað manns-
líf. Markaðurinn hefur ráðið þróun í flutningum og mun sú staða
ekki breytast fyrr en kostnaður við landflutninga verður meiri en
una má við. Þá verður að líta til þess hvernig minnkandi strandsigl-
ingar hafa leikið hafnirnar. Þrjár hafnir af þrjátíu og sex standa
undir rekstri, endurbótum og viðhaldi. Hafnir eru orðnar baggi á
sveitarfélögum. Betri nýting þeirra, til dæmis til ferðaþjónustu og
fiskveiða fyrir áhugamenn úr landi sem veiða sér til skemmtunar á
stöng eða handfærum, verður að lúta reglum um kvóta. Þannig er
margt öfugsnúið í kerfi veiða, hafna og útgerða.
Nú eru hafsvæðin norður við pól að koma undan ís um sinn. Sagan
kennir okkur að veðurbrigðin eru tímabundin. Við munum um lang-
an aldur halda áfram að hafa hluta af viðurværi okkar af sjósókn,
þótt við höfum skrapað hafsbotninn og flatt út skjól til hrygninga,
útrýmt sumum stofnum og hrakið þá annað. Hafið verður leynt og
ljóst hluti okkar.
Við óskum sjómönnum á hafi og í landi til hamingju með daginn.
Sjómannadagurinn er í dag.
Hafnir og
hafnleysur
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Nýir tímar úr sögunni
Meirihluti sveitarstjórnarinnar í
Dalabyggð sprakk á fundi bæjarráðs á
fimmtudag. H-listi (Listi Dalabyggðar)
og N-listi (Listi nýrra tíma) höfðu átt
í samstarfi, en H-listi vildi ekki fram-
lengja samning Gunnólfs Lárussonar,
sveitarstjóra og oddvita N-lista. Þessu
vildu Gunnólfur og N-listamenn ekki
una og var því samstarfið úr sögunni.
Í fyrradag mynduðu svo
Vinstri græn
og H-listi
nýjan meiri-
hluta og
nýir tímar
gengu í
garð í
Dala-
byggð.
Draumur um uppreisn
„Þingflokkur VG reis gegn Stein-
grími“ er fyrirsögn á frétt á heima-
síðu Samfylkingarinnar. Þar lýsir
höfundur (líklega ritstjóri síðunnar,
Mörður Árnason) því að á miðviku-
dag hafi þingmenn Vinstri grænna
„gert uppreisn“ gegn formanninum,
Steingrími J. Sigfússyni, fyrir
að ætla að setjast í nefnd
um eftirlaunamálið
ásamt formönnum
annarra flokka í sumar.
„Fremstur í flokki var
þingflokksformaðurinn
Ögmundur Jónasson,“
segir í fréttinni. Ögmundur
þvertekur fyrir þetta og
segir Steingrím hvorki
ætla að setjast í eftir-
launanefndina, né hafa verið á land-
inu umræddan miðvikudag. „Þetta er
eitthvað sem einhvern hefur verið að
dreyma úti í bæ,“ segir Ögmundur.
Ræðukóngur Alþingis
Steingrímur J. Sigfússon varði titilinn
„Ræðukóngur Alþingis“ með glæsi-
brag. Alls talaði hann í yfir þrjátíu
klukkustundir í pontu þennan
veturinn. Öllu skemur talaði
Herdís Þórðardóttir, þingkona
Sjálfstæðisflokks frá Akranesi.
Hún eyddi tæpum þrjátíu
mínútum í pontu. Steingrímur
hefur setið á þingi í aldar-
fjórðung, en Herdís er nýjasti
þingmaður Íslendinga; tók við
þingsæti síðasta haust.
steindor@frettabladid.is