Fréttablaðið - 10.06.2008, Blaðsíða 10

10 10. júní 2008 ÞRIÐJUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Vistvænar samgöngur
FRÉTTASKÝRING
AUÐUNN ARNÓRSSON
audunn@frettabladid.is
Mannréttindadómstóll Evrópu er dómstóll á vegum Evrópuráðsins sem stofn-
aður var 1950 til að fylgja eftir Mannréttindasáttmála Evrópu. Evrópuráðið er
alþjóðasamtök 46 Evrópuríkja sem ætlað er að standa vörð um mannréttindi,
lýðræði og réttarríkið. Mannréttindasáttmáli Evrópu er mikilvægasti mannrétt-
indasamningur sem gerður hefur verið á vettvangi Evrópuráðsins. Hann hefur
haft mikil áhrif hérlendis. Meðal annars var mannréttindakafla stjórnarskrár-
innar gjörbreytt 1995, að miklu leyti til að vernda betur þau réttindi sem
kveðið er á um í sáttmálanum. Fáum árum áður höfðu verið gerðar grundvall-
arbreytingar á íslenska dómskerfinu til að bregðast við dómi Mannréttinda-
dómstólsins þar sem talið var að kerfið samræmdist ekki ákvæði sáttmálans
um réttláta málsmeðferð og sjálfstæði dómstóla.
Hvernig er dómurinn samsettur?
Dóminn skipa 47 dómarar, einn fyrir hönd hvers aðildarríkis. Davíð Þór Björg-
vinsson, prófessor í lögfræði, situr í dóminum fyrir hönd Íslands. Dóminum er
skipt í fimm deildir.
Hvernig er málsmeðferð fyrir dóminum háttað?
Bæði einstaklingar og önnur ríki geta lagt fram kæru fyrir dómstólnum telji
þeir að ríki hafi brotið gegn skuldbindingum sínum samkvæmt Mannréttinda-
sáttmálanum. Nefnd þriggja dómara tekur þá afstöðu til þess hvort kæran
verði tekin til efnislegrar meðferðar af dómstólnum. Dómstóllinn getur svo
kveðið upp dóma sem eru bindandi fyrir aðildarríkin. Ráðherraráði Evrópu-
ráðsins er ætlað að fylgja dómum réttarins eftir.
Kærum til dómstólsins hefur fjölgað mjög samfara aukinni vitund fólks um
réttindi sín samkvæmt Mannréttindasáttmálanum. Er svo komið að töluverð
bið er eftir því að fá mál tekin til meðferðar hjá réttinum. Um áttatíu þúsund
mál biðu meðferðar dómstólsins í lok síðasta árs, þar af sextán frá Íslandi. Af
tæplega 29.000 málum sem dómstóllinn afgreiddi á síðasta ári var rúmlega
27.000 vísað frá, eða um níutíu prósent. Nýjum viðauka við Mannréttindasátt-
mála Evrópu, sem enn hefur ekki gengið í gildi, er ætlað að auka skilvirkni í
meðferð mála.
Hvaða áhrif hafa dómar Mannréttindadómstólsins?
Til að geta leitað til Mannréttindadómstólsins verða einstaklingar að hafa
tæmt réttarúrræði innanlands, það er að hafa leitast eftir því sem frekast er
unnt að fá viðunandi lausn á málum sínum fyrir réttarkerfinu innanlands.
Þegar niðurstaða íslenskra dómstóla er kærð til dómstólsins er ekki form-
lega um áfrýjun að ræða, enda getur hann ekki breytt niðurstöðu
íslenskra dómstóla. Hann getur
þó dæmt ríkið til að greiða
einstaklingi bætur telji hann að
brotið hafi verið á réttindum
einstaklings samkvæmt
Mannréttindasáttmál-
anum.
FBL-GREINING: MANNRÉTTINDADÓMSTÓLL EVRÓPU
Önnum kafinn mann-
réttindadómstóll
RAFMAGN Á BÍLINN Nýja kerfið myndi ýta undir innflutning og notkun vistvænni valkosta í landsamgöngum. NORDICPHOTOS/AFP
Mikilvægum áfanga að
því marki að gera Ísland
minna háð jarðefnaelds-
neyti var náð nú í byrjun
mánaðarins, er 111 síðna
skýrsla starfshóps um
„heildarstefnumótun um
skattlagningu ökutækja
og eldsneytis“ var birt.
Starfshópurinn var skipaður full-
trúum ráðuneyta fjármála, um-
hverfis- og samgöngumála og sat
að tillögugerðinni í meira en ár.
Við vinnslu skýrslu sinnar ráð-
færði starfshópurinn sig við 29
hagsmunaaðila, en samkvæmt
skipunarbréfi hafði hann það hlut-
verk að gera tillögur um sam-
ræmda skattlagningu ökutækja og
eldsneytis sem hefðu þau mark-
mið að leiðarljósi að hvetja til
notkunar vistvænna ökutækja,
orkusparnaðar, minni losun gróð-
urhúsalofttegunda, aukinnar notk-
unar innlendra orkugjafa, fjár-
magna uppbyggingu og viðhald
vegakerfisins og þjóna áfram sem
almenn tekjuöflun fyrir ríkissjóð.
Grunnur að lagasetningu
Tillögurnar sem reifaðar eru í
skýrslunni eru hugsaðar sem
grunnur fyrir frekari ákvarðana-
töku, svo að á grunni þeirra verði
unnt að vinna frumvörp til laga.
Bent er á að ýmsar tímabundnar
reglugerðir um afslátt af gjöldum
á vistvæn ökutæki og orkugjafa
renna út um næstu áramót.
Í samantekt skýrslunnar er
minnt á að almennt sé litið svo á að
árið 2007 hafi sögulegu hámarki
verið náð í olíuframleiðslu í heim-
inum. Hún fari á næstu árum
minnkandi vegna takmarkaðra
auðlinda. Að sama skapi hefur
eftir spurn eftir olíu aukizt jafnt
og þétt, ekki sízt vegna iðnvæðing-
ar og hagvaxtar í Kína og á Ind-
landi, og mun að óbreyttu halda
áfram að vaxa. Því er spáð að þetta
ójafnvægi framboðs og eftir-
spurnar muni hafa í för með sér að
áfram muni olíuverð hækka.
„Þjóðir heimsins eru farnar að
bregðast við þessum aðstæðum
með ýmsum hætti og einn ríkur
þáttur í því er endurskipulagning
skattlagningar á ökutæki og elds-
neyti með það fyrir augum að vera
ekki jafn háðar jarðefnaeldsneyti
og verið hefur,“ segir í samantekt-
inni. Að sama skapi sé með þess-
um breytingum verið að bregðast
við áhrifum af völdum gróður-
húsalofttegunda og reyna að draga
úr losun þeirra.
Mest mengandi bílafloti Evrópu
Fyrir þá sem fylgzt hafa með bíla-
innflutningi hingað til lands á síð-
ustu árum kemur það lítið á óvart
að Ísland er með langhæstu með-
altalslosun koltvísýrings á hvern
skráðan bíl af öllum aðildarríkjum
Evrópska efnahagssvæðisins.
Þrátt fyrir að meðaltalslosunin
hafi minnkað lítið eitt á síðustu
árum hefur heildarlosun aukizt
hér. Að óbreyttu er Ísland „afar
langt frá að geta uppfyllt þau
langtímamarkmið sem sett hafa
verið um losun gróðurhúsaloft-
tegunda frá samgöngum,“ eins
og bent er á í skýrslunni.
Losun grunnur skattlagningar
Til að bregðast við þessari þróun
ber að mati starfshópsins að grípa
til ráðstafana sem eru í samræmi
við alvöru málsins. Lagt er til að
tengja skattlagningu í öllum fjór-
um núgildandi stoðum skattlagn-
ingar ökutækja og eldsneytis –
stofngjalds (vörugjalds af
ökutækjum), árgjalds (bifreiða-
gjalds), eldsneytisgjalds (vöru-
gjalda af eldsneyti og olíugjalds)
og notkunargjalds (kílómetra-
gjalds) – við losun á koltvísýringi
(CO2). Það sé í takt við þá þróun
sem nú þegar hefur átt sér stað í
nágrannalöndunum.
Nánar tiltekið ganga tillögurnar
út á eftirfarandi:
■ Stofngjald Í stað vörugjalda á
ökutæki komi losunargjald sem
miðist við skráða CO2-losun í
grömmum á ekinn kílómetra (sjá
töflu). Undanþágur frá vörugjaldi,
sem nú eru alls 35, verði einfald-
aðar og þeim fækkað.
■ Árgjald CO2-losun verði lögð til
grundvallar bifreiðagjaldi í stað
þyngdar ökutækis.
■ Kolefnisskattur Nýr skattur,
kolefnisskattur, verði lagður á
jarðefnaeldsneyti og miðist hann
við markaðsverð fyrir losun á tonn
af koltvísýringi. Þessi skattur
myndi að óbreyttu hækka verð
bensínlítrans um 5 kr. og díselolíu-
lítrans um 6 kr.
■ Notkunargjald Kílómetragjald á
ökutæki yfir 10 tonn verði
óbreytt.
Í heild gera tillögurnar ráð fyrir
tekjutilfærslu í skattlagningu af
ökutækjum yfir á eldsneyti.
Gengið er út frá því að heildar-
skatttekjur ríkissjóðs verði því
sem næst óbreyttar við kerfis-
breytinguna, en þegar um fimm
ára reynsla verði komin á hið nýja
kerfi verði það endurskoðað og
stillt af.
Samkvæmt tillögunum er
grunnur skattlagningarinnar með
sameiginlega þræði þvert í gegn
um allt skattkerfið, ólíkt því sem
verið hefur. Að auki gera tillög-
urnar ekki upp á milli ólíkra tækni-
lausna vistvænna ökutækja eða
vistvænna orkugjafa, en það út af
fyrir sig væri mikilvæg framför
frá núgildandi tímabundnu reglu-
gerðum um gjaldaafslátt af til-
teknum vistvænni lausnum.
Ýtir undir vistvæna valkosti
Þar sem þessar tímabundnu
reglugerðir renna út um næstu
áramót er eðlilegt að vænta þess
að ný löggjöf byggð á tillögum
starfshópsins geti gengið í gildi
strax þá.
Það vill svo til, að brátt koma á
markað fyrstu fjöldaframleiddu
tengil-tvinnbílarnir, það er bílar
sem eru bæði knúnir með raf-
magni og hefðbundnum bruna-
hreyfli en bjóða upp á að rafgeym-
arnir séu hlaðnir úr innstungu.
Þannig útbúnir bílar gæfu fólki
færi á að aka bíl sínum að stærst-
um hluta á innlendu vistvænu raf-
magni.
Slíkir bílar myndu lenda í lægsta
gjaldflokki í nýja gjaldheimtu-
kerfinu og vera þannig sérlega
eftirsóknarverðir, ásamt hrein-
ræktuðum rafbílum, metangasbíl-
um og fleiri vistvænum valkost-
um. Þessi skattkerfisbreyting
gæti þannig orðið upphafið að vist-
vænni orkubyltingu í landsam-
göngum hérlendis.
Áfangi að orkubyltingu
Flokkur Bil losunar CO2 (g/km) Vörugjald nú (%) Nýtt gjald (%)
Hið nýja kerfi gjaldheimtu af nýjum bílum myndi
valda u.þ.b. eftirfarandi verðbreytingum á mest
seldu bílunum hérlendis í flokki smábíla, jepplinga
og lúxusjeppa.
DÆMI UM ÁHRIF NÝJA KERFISINS
A 0-100 30 0
B 100-120 30 5
C 121-140 30 10
D 141-160 30 15
E 161-180 30 20
F 181-200 30/45 30
G 201-220 30/45 40
H 221-250 45 50
I Yfir 250 45 60
TILLAGA AÐ NÝJU KERFI AÐFLUTNINGSGJALDA
Bifreið Verð er Verð yrði (u.þ.b.)
Toyota Yaris 1,0 (beinsk. bensín) 1.980.000 kr 1.600.000 kr.
Toyota Rav4 2,2 D-4D dísel 4.990.000 kr 4.000.000 kr
Toyota Rav4 2,0 bensín 4.260.000 kr 4.650.000 kr
Toyota Land Cruiser 200 V8 13.140.000 kr 15.000.000 kr
Tamor
+