Tíminn - 14.02.1982, Blaðsíða 4

4
Sunnudagur 14. febrúar 1982
„Svo óralangt frá
Guði og svo nálægt
Bandaríkjunum”
— þjóðarmorð i bakgarði Bandarikjanna
samleg, þeir vildu tala i friði við eftir fyrirframgerðum listum þá
borgarstjórann. Konur og börn sem hægt er að gruna um vinstri
gengu meö — allt i einu tóku her- villu — kennara, blaðamenn,
menn að skjóta á mannþyrping- verkalýðsforingja. A sadiskan
una, 114 menn, konur og börn hátt pynta þeir og limlesta fang-
týndu lifinu þennan mánudag, ana, brytja þá i sundur, skilja búk
20ta mai 1978. frá fótum, haus frá búk og rista
En nú oröið er þetta hvunn- þungaöar konur á hol.
dagurinn i Miö-Ameriku, fáeina Vopnaöa skæruliða er sjaldnast
kilómetra frá frægum túrista- að finna meðal hinna myrtu. Við
stað, Chichicastenango-torginu i vegartálma i höfuðborginni San
Guatemala eru mannauð þorp, Salvador missti tólf ára drengur
brenndar kirkjur, sundur- úr flóttamannabúðum presta-
sprengdir kofar. tbúarnir, flestir skólans „San José de la Mon-
indiánar, voru reknir á brott eða tana” föður sinn, meðhjálpara
drepnir, vegna þess að stjórnvöld við stofnunina. Þeir voru á leið á
töldu að þeir gætu verið bakhjarl markað i strætisvagni þegar her-
vinstri sinnaðra skæruliða. Siðan mennirnir komu, rifu föðurinn út
i blóðbaðinu i Panzós lifa frum- pr vagninum og skutu hann á
byggjar Guatemala á „öld fjölda- staönum. Með nötum sveöjum
morðanna”, skrifaði hið virta lömdu þeir drenginn i höfuðið,
dagblað „Le Monde” i Frakk- andlitið og hendurnar — tvö högg
landi- á hnúana mölvuðu hendurpar,
t Mið-Ameriku er dauðinn ekki hann hefur ekki mikil not af
bara duttlungafullur heldur lika fingrunum lengur.
óhugnanlega úthugsaður. Guate- Stanley Rother, kristniboði frá
mala: A fjölfarinni verslunargötu Bandarikjunum, var varaður við.
i Guatemalaborg var Manuel Meðlimir i söfnuði hans i hinu
Colom Argueta, fyrrum borgar- unaðsfagra fjallaþorpi Santiago
stjóri og einn af ástsælustu leið- Atitlán tjáðu honum að nafn hans
togum stjórnarandstöðunnar, stæði á lista dauðasveitanna. Eft-
skotinn til bana af 14 mönnum. ir 13 ár meðal indiána sneri hann
■ t sláturhúsi fyrirtækisins „Quality Meats” skáru dauðasveitir höfuöiö af um 100 föngum. Hausunum
var siöan sturtaö á götu i San Salvador.
■ Greinin sem hér fer á
eftir segir frá heldur
óhuggulegum atburðum,
það liggur við að hún sé
ekki fyrir viðkvæmt fólk.
Hermönnum sem henda
börnum á loft og grípa þau
með byssustingjum, föng-
um sem eru hálshöggnir í
hópum i sláturhúsum,
verkalýðsforingjum sem
eru skotnir á götum úti af
sérstökum dauðasveitum.
i nafni vestræns lýðræðis
heldur leiðtogaþjóð hins
frjálsa heims ógnarstjórn-
um herforingja við völd í
bakgarði sínum, Mið-Ame-
riku.
Um miðnætti læddust indiána-
bændurnir vopnaðir sveðjum inn i
þorpið Juayúa i vesturhluta E1
Salvador. A þá féll létt öskuregn
úr eldfjallinu Izalco sem rumdi i
nánd. An fyrirhafnar yfirbuguðu
þeir tvo þorpslögreglumenn, einu
vopnuðu fulltrúa rikisvaldsins á
staðnum. Hataðan dómarann i
þorpinu skutu þeir, brenndu
skjalasafn sveitarinnar og skutu
upp flugeldum til að fagna þess-
ari imynduðu frelsun sinni.
Lengi hafði verið von á upp-
reisn þessara 10.000 indiána og
hún kostaði aðeins rúman tug
mannslifa. Gagnsókn hers, lög-
reglu og þjóðvaröliðs leysti aftur
á móti vandamál uppreisnar-
mannanna i eitt skipti fyrir öll.
Heimkynni þeirra voru vand-
lega umkringd og ibúarnir strá-
felldir. I Taculpa lét Franco
Rivas ofursti setja upp vélbyssur
utan viö kofa indiánanna, siðan
var kveikt i stráþökunum og skot-
ið á hvern þann sem reyndi að
bjarga skinni sinu úr logunum,
hvort sem það voru menn, konur
eða börn.
1 fimmtiu manna hópum voru
fangar burtnumdir viðs vegar um
landiö, leiddir fyrir skyndidóm-
stól eða stillt fyrirvaralaust upp
við vegg. I Nahuizalco hrundi
kirkjuveggur undan látlausri
kúlnahriö aftökusveitarinnar.
Siöan þetta gerðist eru tæpast
til nokkrir indiánar lengur i E1
Salvador. Þeir sem liföu af sögðu
skilið viö uppruna sinn, aflögðu
siði sina og lifsháttu, þóttust ekki
lengur kunna sina eigin tungu og
skirröust viöað segja ókunnugum
til nafns.
Þetta heyrir sögunni til — i svo-
kölluöum „Matanza”, fjölda-
morðunum miklu i E1 Salvador i
janúar 1932, týndu 30.000 bændur
lifinu, og enn er þessi atburður
Salvadorbúum i fersku minni.
Og þá ekki sist vegna þess að
þessar svipmyndir úr sögunni eru
lika myndir dagsins i dag. f
hverri viku fjölgar sjónarvottum
sem segja frá grimmilegum of-
beldisverkum i tveimur miðame-
riskum smán'kjum sem i samein-
ingu hafa verið uppnefnd kaffi-
lýðveldi. Þaðan berast æpandi
ljósmyndi;: út á skeytingarlausan
heim sem talar mikið um mann-
úð, en lætur sig hana annars litið
varða.
önnur siðferðileg þversögn ein-
kennir þessa válegu atburði i
Mið-Ameriku: Þessi blóðugi af-
kimi heimsins er i kallfæri frá há-
borgum siðmenningarinnar, að-
eins um 1500 km frá suðurströnd
Bandarikjanna. Og þessar hqr-
foringjastjórnir i bakgarði
Bandarikjanna eru i nánum
tengslum við stjórnina i Washing-
ton, og ekki fjarri þvi að vera
leppstjórnir hennar.
En Bandarikin njóta sin i hlut-
verki sinu sem siðgæðisvörður
heimsins, þau eru stolt af sinu
rótgróna lýðræði, rétt eins og
kemur berlega fram i tilfellinu
Pólland (dauðir þar siðan herlög-
in voru sett á — máski um 200).
Bandarikin sitja upp að hálsi i
sinum eigin tviskinnungi og sjá
ekkert athugavert við að tengjast
slikum mönnum og glæpaverkum
þeirra — þó að undanskildum
nokkrum einstaklingum, eins og
fyrrum sendiherra Carters for-
seta i E1 Salvador, Robert White,
sem fordæmir stefnu Bandarikja-
stjórnar i Mið-Ameriku.
Morð og
aftur morð
Nöfnin E1 Salvador og Guate-
mala eru orðin samheiti fyrir
morð og aftur morð, það sést best
á tölfræðinni: Samkvæmt upp-
lýsingum kirkjunnar hafa siðan i
október 1979 verið drepin um
32.000 manns i E1 Salvador, bara
árið 1981 i Guatemala um 11.000,
80 prósent þessara dóu ekki bein-
linis i bardögum. Meira en hálf
milljón Salvadorbúa hefur verið á
flótta undan striðinu, þar af hefur
helmingurinn flúiö land.
En þessi tölfræöi illra verka
segir litiö miöað við reynslusögur
einstakra vitna. Þær eru flestar á
þessa lund:
Fiskimaður frá Hondúras sem
var viö veiðar i Sumpul-ánni á
landamærum E1 Salvador dró i
net sin lik fimm barna. Prestar i
nágrenninu staðfestu fljótt að
fjöldi bændafjölskylda á flótta
undan borgarastriöinu hefði verið
brytjaður niður á árbakkanum af
hermönnum og þjóðvarðliöi.
„Ég sá þjóðvarðliða, þekkti
hann á græna einkennisbúningn-
um og silfruðu hnöppunum,”
sagði stúlka sem hafði náð að fela
sig bak við vegg og komist undan,
„henda tveimur smábörnum i loft
og gripa þau aftur með byssu-
stingjum sinum.”
Handan við landamærin i
Guatemala fóru um 700 indiánar
af Kekchi-ættbálki i mótmæla-
göngu að ráðhúsinu i Panzós i
héraðinu Alta Verapaz. Þeir voru
aö mótmæla ofriki stórjarðeig-
enda og spilltra hermanna sem
sölsuðu miskunnarlaust undir sig
akurlendi frumbyggjanna sökum
þess aö þar var von um að fyndist
olia og nikkel.
Mótmæli Kekchianna voru frið-
„Time” segir að likt og hann
hafi meira en 5000 stjórnmála-
menn, verkalýðsleiðtogar og and-
ófsmenn falliö fyrir kúlum dauða-
sveitanna, einka hryðjuverka-
flokkum hægri öfgamanna sem
standa i nánum tengslum viö her-
valdið i landinu, siöan 1978. A sið-
asta ári missti stjórnarandstööu-
flokkur kristilegra-demókrata 120
meðlimi fyrir hendi vopnaðra
hjálparkokka rikisstjórnarinnar.
Hvita höndin
E1 Salvador: A svipaðan hátt
voru þeir myrtir — milljóna-
mæringurinn og stjórnarand-
stæðingurinn Enrique Alvarez
Córdoba og verkalýðsforinginn
Juan Chacón og ennfremur fjórir
foringjar vinstri samtakanna
„Frente Democrático Revolucio-
nario”. Þeir höföu skömmu áður
snúið aftur úr útlegð i Mexikó til
að ræða við herforingjastjórnina
um frið.
Það varð litið um viðræður.
Eftir blaðamannafund i jesúita-
skóla voru þeir umkringdir af
hermönnum og siðan leiddir burt
af hægri öfgamönnum. Daginn
eftir lágu limlest lik þeirra i
skurði við götu i höfuðborginni.
Siðustu tvö ár hafa ibúar E1
Salvador verið i helgreipum ótt-
ans eftir sólsetur. A nóttinni
sækja dauðasveitir á borð við
„Mano Blanca” (Hvita höndin)
aftur til heimkynna sinna i Okla-
homafylki. En hann stóðst ekki
mátiöog sneri aftur á strönd Atit-
lánvatnsins: „Ef ég verð að
deyja, vil ég deyja þar,” sagði
hann viö fjölskyldu sina, „ég vil
vera hjá fólkinu minu.”
Indiánatrúboðinn rauðskeggj-
aöi dó hjá fólkinu sinu, hann
fannst nokkrum mánuðum siðar á
kirkjugólfinu meö tvær kúlur i
hausnum. A svipaðan hátt voru
niu prestar og nunnur myrtar i
Guatemala á siðasta ári. Hver
sem starfar viö útbreiöslu orðsins
i Mið-Ameriku liggur undir grun
um undirróðursstarfsemi.
I hitteðfyrra voru þrjár nunnur
frá New York ásamt ljósmóður
frá E1 Salvador teknar höndum,
nauðgað og þær myrtar.
Romero erkibiskup i San Salva-
dor hlaut lika að týna lifi, hann
vildi ekki fyrirbjóða fólkinu rétt-
inn til mótspyrnu, jafnvel þó hún
væri vopnuð. Þegar hann var að
flytja likræðu laumaðist
kúbanskur útlagi frá Flórida inn i
kirkjuna og skaut yfirhirðinn fyr-
ir augum söfnuðarins.
Ofbeldið snertir alla i
Mið-Ameriku — það virðist jafn
órjúfanlegur hluti af eiðinu milli
suður og norðurhluta álfunnar og
eldfjöllin sem gjósa af og til. Likt
og landrekiö veldur skelfilegum
jarðskjálftum þar leiða árekstrar
milli kúgara og kúgaðra nánast
óhjákvæmilega af sér pólitiskt of-
beldi. Guatemalski Nóbelsverð-
launahafinn Miguel Angel Asturi-
as lýsti þessu strax árið 1946 i bók
sinni „Forseti lýðveldisins”,
hvernig ofbeldiö skekur heima-
land hans eins og jarðskjálfti enn
og aftur.
En að vissu leyti hafa ham-
farirnar annað yfirbragð i þetta
sinn — nú rekur valdastéttin eins
konar útrýmingarstrið gegn sinni
eigin þjóð, að minnsta kosti öllu
sem er i andstöðu eða grunað um
andstöðu.
Fyrir fjórum mánuðum smol-
uðu Salvador-hermenn meira en
hundraö föngum inn i sláturhús
fyrirtækisins „Quality Meats” i
Ateos, 25 km vestur af höfuðborg-
inni. Vélarnar sáu um að skera
hausana af fórnarlömbunum, sið-
an voru þeir fluttir burt á vörubil-
um og sturtað af á götunni fólki til
viðvörunar.
Dagskipunin -
„Coin”
En það er lika viss hugmynda-
fræði sem liggur að baki morð-
faraldrinum. 1 báðum löndunum
túlka stjórnmálamenn og her-
foringjar fjöldamorðin sem fram-
lag sitt til alheimsbaráttunnar
gegn kommúnismanum, á slikt
getur stjórnin i Washington litið
með velvilja.
Það eru bandariskir hernaðar-
ráögjafar sem sjá um að innræta
mönnum dagskipunina, bæði á
bandariskri grund og miðame-
riskri, sem er „Counterinsur-
gency” („Coin”), atlaga gegn
skæruliöum. Pentagon, sem að
sögn sagnfræðingsins Arthurs
Schlesinger er að fremja lang-
vinna blóðskömm með miðame-
risku herforingjunum, fann upp
þetta hugtak sem felur i sér tvær
grundvallarreglur: Orvalssveitir
Bandarikjahers kenna hvernig
eigi að leita uppi og afmá upp-
reisnarmenn i skógum og fjöllum.
En jafnframt eiga endurbóta-
áætlanir aö reyna að uppræta
ranglætið sem leitt hefur til upp-
reisnarástands.
I framkvæmd sitja þjóðfélags-
legu endurbæturnar alltaf á
hakanum. En alltaf biðja harð-
stjórarnir um að fá hjálp gegn
raunverulegum og imynduðum
kommúnistum. En endurbótum
láta þeir ekki troða upp á sig.
Strax undir lok 7da áratugsins
gerðu lexiur bandarisku
hernaðarráðgjafanna viöleitnina
til að kúga indiánana i Guatemala
hræðilega visindalega. A þessum
árum urðu dauðasveitirnar til, en
samkvæmt upplýsingum frá Am-
nesty International sitja þær nú i
einni álmu forsetahallarinnar og
halda þaðan uppi röð og reglu i
Guatemala.
„A siðustu 18 mánuðum voru
meira en 280 verkalýösforingjar,
stúdentar og venjulegir bændur
myrtir af lögreglu og hægri öfga-
mönnum,” skrifaði Thomas Mel-
ville trúboði til bandariska
öldungadeildarþingmannsins
Williams Fulbrights i febrúar
1968. „Allt þetta gerist undir
verndarvæng bandariskra
hernaðarráðgjafa.”
En hernaðarráðgjafarnir töldu
þetta miður huggulega strið óhjá-
kvæmilegt, likt og aðrir her-
foringjar Vietnam-striðið — og i
báðum tilvikum töldu menn að
hægtværiað knýja fram sigur. „I