Tíminn - 14.02.1982, Blaðsíða 9

Sunnudagur 14. febrúar 1982
9
menn og málefni
SÓSÍALISTAR
í HÆGRI BEYGJU
■ Agreiningur sósialista tekur
á sig hinar margbrotnustu
myndir og oft litt skiljanlegar
og sem betur fer stundum skop-
legar. Þrætubókarlistvirðistsó-
sialistum i blóð borin og allt það
japl og jaml og fuður sem þeir
tileinka sér i umræðunni er
„moðhausunum” sem ekki eru
innvigðir i fræðin óskiljanlegt
með öllu. Langt er nú um lið
ið siðan „dialektisk efn-
ishyggja” var upp á sitt
besta og „söguleg nauösyn”
fyrir bi, nema hjá heims-
veldissinnunum i Sovét. Fyrir
nokkrum árum skörtuðu lærð-
ar greinar i Þjóðviljanum
einhverju sem gefið var heitið
„visindalegur sósialismi”, sem
gefa átti fyrirheit um lausn
flestra eða allra sambúðar-
vandamála. Hvaðan þetta kom,
hvað það var, og hvert það fór
er hulin ráðgáta. En sjálfsagt
vita þeir þetta sem hugtakið
notuðu i tima og ótima, og
sennilegast er það alveg nóg.
S.l. sumar efndu sósialistar til
skrýtinnar og skemmtilegrar
upákomu er þeir Kjartan Jó-
hannsson formaður Alþýðu-
flokks og Svavar Gestsson fc*--
maður Alþýðubandalags sendu
skoðanabróður sinum Mitter-
rand hugheilar hamingjuóskir i
tilefni glæsilegs kosningasigurs.
Málgögn beggja formannanna
máttu vart vatni halda af hrifn-
ingu vegna sigursins og hefði
gleði þeirra vartorðiðeinlægari
en þótt Svavar eöa Kjartan
hefðu verið kjörnir Frakklands-
forsetar.
Svo hófst gamanið. Allaballar
sögðu forsetann vera allaballa,
og voru fransklærðir bók-
menntafræðingar leiddir til
vitnis um það í málganginu, en
kratarsögðu að Mitterrand væri
ekkert annað en réttur og
sléttur krati sem ætti hug-
myndafræðilega samleið með
Alþýðuflokknum og hananú.
Mikið hefur sljákkað i deilunni
um eignarhaldið á franska só-
sialistaflokknum og enn sem
komið erhafa allaballar ekki elt
hann inn í Aþjóðasamband
jafnaðarmanna.
Krötum
afneitað
Enn einn ganginn hafa só-
sialistarnir i krataflokknum og
allaballaflokknum fundið sér
verðugt ágreiningsefniog fara á
kostum i hugmyndafræðinni.
Hinn vigreifi ritstjóri Alþýðu-
blaðsins Jón Baldvin Hanni-
balsson skrifaði leiðarakorn
laugardaginn 6. febrúar undir
fyrirsögninni Paradísarmissir
og það er hvorki meira né
minna en hin skandinaviska
paradís sem glötuð er. Danskir
sósial-demókratar fá heldur en
ekki á baukinn og fá jafnvel
Sviar sinn skammt.
Eftir áratuga valdasetu jafn-
aðarmanna i Danmörku lýsir
Alþýðublaðsritstjórinn niður-
stöðunni þannig, að þar sé ekki
annað en .Jélagsráðgjafaríki”,
þar semfjárlögin séu mestan
part upp á krit. Hin pólitiska
forysta er veiklunduð og ráð-
þrota og kemur sér ekki saman
um nein úrræði. Tvær milljónir
manna lifa á opinberu framfæri
sem opinberir starfsmenn eða
framfærsluþiggjendur en 1.7
mflljón manns starfa i atvinnu-
lifinu. Félagsráðgjöf er höfuðat-
vinnuvegurinn og launa-
þiggjendur i' þeirri grein og
„vúlgermarxistarnir” á fjöl-
miðlunum bregðast hinir verstu
við og spyrja aumingja
Anker forsætisráðherra af
■ Jón Baldvin.
■ Anker Jörgensen.
■ Kjartan.
þjósti hvort hann ætli aö svikja
velferðarrikið, ef hann lætur sér
detta eitthvað i hug til að létta á
rikisf ram í ærslunni.
Svona lét Jón Baldvin gamm-
inn geisa og hefur Danskurinn
íiklega ekki fengið jafnhörmu-
lega útreiö i svo stuttu máli
siðan Jón biskup Arason lýsti
viðureign sinni við þá i Viðey
hér um árið.
Kratar
lofsungnir
Enþarna var of gott tækifæri
til að láta ónotað að troða illsak-
ir við Alþýðublaðið. Af öllum
mönnum ris ekki nerna
Kjartan Þjóðviljaritstjóri upp
til varnar dönskum sósialdemó-
krötum og ber jafnvel blak af
öðrum skandinaviskum krötum
ileiðinni. Ekki þarf meira til en
að Alþýðublaðið snúist gegn
j a f na ð a r s t e f n u n n i á
Norðurlöndum svo að Þjóövilj-
inn taki upp hanskann fyrir
hana, og nú er fagnaðarerindið
að saga sósialdemókrataftokk-
anna i Noregi, Sviþjóð og Dan-
mörku sé löng og merk, eins og
Kjartan kemst að orði.
Málgagni sósialisma og þjóð-
frelsis var svo mikið niðri fyrir
vegna ummælanna, að stefnu-
breytingu Alþýðublaðsins var
flengt upp á forsiðu og vitnað
þar i „góðan og gegnan Alþýðu-
flokksmann”, sem bað þá á
Þjóðviljanum að geta hvaðan
ummælin um dönsku kratana
væru fengin. Gáfnaljósin gátu
upp á Mogens Glistrup, og svo
var leiðarinn undir fyrirsögn-
inni Glistrup á Alþýðublaðinu.
Siðan upp komst um skandi-
navisku kratana um siðustu
helgi linnir vart umfjölluninni
um efnið. Þeir Jón Baldvin og
Kjartan skrifast nær stööugt á i
blöðum sinum og vandlætingin
skin út úr hverri setningu. Hinn
fyrrnefndi úthúðar stjórnar-
stefnu norrænu jafnaðarmann-
anna og hinn ver hana.
Von er að ÞÞ velti fyrir sér i
Timanum „Mikið hefur Alþýðu-
flokkurinnbreystsi"ðaná dögum
Jóns Baldvinssonar og Harald-
ar Guðmundssonar.”
Stefna
til hægri
En fleira hefur breyst. Allt
eins mætti maður velta fyrir
sér: Mikið hefur Alþýðubanda-
lagið breyst siðan á dögum
Brynjólfs Bjarnasonar og
Einars Olgeirssonar. Það hefði
einhvern tima þótt saga til
næsta bæjar að Þjóðviljinn tæki
upp hjá sér að verja stefnu
skandinavi'skra sósialdemó-
krata og eiga þá i höggi við
Alþýðublaðið.
Þjóðviljinn kemst að því að
Alþýðublaðið sé á hraöferö til
hægri og dugir ekki m inna en a ð
likja skoðunum ritstjóra þess
við skoðanir og stefnu Ronalds
Reagan, Margaret Thatcher og
MogensGlistrup.Ekki er nú Jón
Baldvin kominn lengra til hægri
ennþá.
En á hvaða hugmyndafræði-
lega ferðalagi skyldi Kjartan
Olafsson varaformaður Alþýðu-
bandalagsins vera? Þótt hann
sémaöur enn á besta aldri hefur
hann þó lifað að mæra félagana
Stalin, Krústsjev og Brésnjef og
allt þeirra æði. Þá hefur hann
daðrað við Evrópukommúnista
og alls kyns marxisma vitt og
breitt um veröldina, yljað sér
við bræðraþel franskra jafn-
aðarmanna og hefur núuppdag-
að fiffið i dönskum krötum, og
telurferilþeirra hinn merkasta.
Sú var tiöin, og hún ekki löngu
liðin, að fylgjendur Alþýðu-
bandalaganna á Islandi töldu
sósfaldemókrata einhver mestu
pólitisku úrhrök sem andann
draga á þessari jörð. Um þetta
vitna mikilúðleg bókmennta-
verk og nær 50 árgangar af
Þjóðviljanum, og er visað til
þessa ef sanna þarf. Skandi-
naviskir jafnaðarmenn voru
allra krata verstir og ömurleg-
astar voru lýsingarnar á þeim
Umaerþeirvoru að byggja upp
þau velferðarþjóðfélög, sem nú
riða til falls að sögn Alþýðu-
blaðsins, en Þjóðviljinn ver
félagsmálastefnu sósial-
demókrata á Norðurlöndum
heilshugar, og af sannfæringu.
Skríða í
kratabólið
Vel má rétt vera að Alþýðu-
flokkurinn hafi tekið kúrsinn til
hægri og eigi ekki hægt um vik
með að rétta af. Þar sem
kommarnir hafa einkarétt á
söguskoðun verða aðrir aö láta
sérduga brjóstvitið til að reyna
að átta sig á stefnubreytingu
þeirra. Það sem var fyrir
nokkrum árum, að þeirra sögn,
argasta hægrivilla sýnist nú
vera það leiðarljós sem þeir
stýra eftir.
Það vill segia að þeir elta
kratana ihægri beygjunni eins
og glefsandi rakkar.
Oddur Olafsson
ritstjórnarfulltrúi
skrifar
Hvar þetta kapphiaup endar
má guð einn vita. Það þarf
meiri spámann en þann er hér
situr á áhorfendapalli til að sjá
hvar i'slenskir kratar bera niöur
næst til að leita sér fyrirmynda
og stefnu og hve lengi allaböll-
um helstá þvi hugmyndafræði-
lega bræðralagi er þeir hafa nú
valiö sér, en öll söguleg rök
hniga aðþvi'að hvorugur aöilinn
lætur af lauslætinu og að alla-
ballar skri'ði i þau ból sem
kratar hafa velgt og eru hlaupn-
ir úr.
Það er kannski skemmra i
það en margur hyggur að
Alþýðubandalagið verði hreinn
hægri flokkur. Að minnsta kosti
hefur það tekið upp stefnu
Glistrups i varnarmálum ó-
mengaða og hver veit nema að
það séfleira nýtilegtaf hugsjón-
um þess góða manns?
Ná þeir
íhaldinu?
Ef heldur sem horfir og
kratarbruna áfram upp á hægri
kantinum með allaballa á hæl-
unum kemur að þvi að ihaldið
megi fara að vara sig. Að vísu
hefur það nokkurt forskot og
eitthvað dugir frjálshyggjuhug-
sjónin enn og svo má alltaf efla
upp nýja leiftursókn. En
vonandi verður allur þessi
bægsiagangur ekki til þess að
hrekja ihaldið enn lengra til
hægri, en þá er sú hætta fyrir
hendi að það dragist aftur úr svo
að þarna er eins gott aö vera á
varöbergi. En hvernig sem það
fer er áreiðanlegt að „blúndu-
bolsar”, „vúlgermarxistar” og
hugmyndafræðingar verða ekki
i neinum vandræöum með aö
útskýra stefnunaog sýna fram
á söguiega nauðsyn þess að
hægri beygjan á breiöa veginum
liggi til framtiðarrikisins.
Fyrirmyndarríki
Vonandi lifa velferðarriki
Norðurlanda það af þótt Jón
Baldvin sé búinn að afneita
þeim og Kjartan hafi tekið þau
upp á sinn eyk. Þau þjóðfélög
sem þar hafa verið byggð upp
eru vafalitiö þau bestu sem tek-
ist hefur að forma á þessari
jörð. Þótt vissulega megi margt
að þeim finna er ekki hægt að
benda á neina aðra þjóöfélags-
gerð sem tekur þeim fram. Þótt
efnahagslegir erfiðleikar steðji
að eru þeir sist meiri en annars
staðar gerist. Það er óréttmætt
og fávislegt að halda þvi fram
að allt sé i kaldakoli á Norður-
löndum þótt á móti blási. Vel
má rétt vera að fulllangt hafi
verið gengið i félagsmálalöggjöf
margs konar og að hún sé dýr en
það þýðir ekki aö þessar þjóðir
standi á brauðfótum og þurfi að
taka upp algjörlega nýja stefnu.
Sem betur fer eru norrænir
stjórnmálamenn yfirleitt ekki
haldnir kredduföstum viðhorf-
um um lausn mála og þótt Ank-
er Jörgensen sé að reyna að
hægja svolitið á hvað viðkemur
kostnaðarsömum útgjöldum til
félagsmála, þýðir það ekki að
hann eða aðrir danskir forystu-
menn ætli að kasta velferðar-
rikinu fyrir róða, eða að það sé
að falli komið.
Norrænu þjóðirnar geta verið
stoltar af þeirri félagshyggju
sem þær byggja samfélög sin á
og þótt margir hafi tamið sér að
hafa allt á hornum sér varðandi
Norðurlönd og ibúa þeirra og
þjóðfélagsgerð eru Norðurlönd-
in þrátt fyrir allt fyrirmyndar-
riki veraldarinnar.