Tíminn - 14.02.1982, Blaðsíða 10

10
Sunnudagur 14. febrúar 1982
■ Viktor Korchnoi brosir afsak-
andi: „Ég verö aö biöja þig aö
komameömérá kaffiteriuna. Ég
á eftir aö snæöa morgunverö”.
Eftir aö hafa kúfaö disk sinn
með rúnnstykki, langloku,
ommelettu og bláberjaskyri segir
hann til skýringar: ,,Ég var i all-
an morgun aö reyna að ná sam-
bandi við konuna mina. Sima-
sambandiö viö Leningrad er
slæmt þegar ég á i' hlut. En þaö
tókst að lokum”. Hann slær frá
sér m eð hendinni. ,,Það er ekkert
aö frétta af þessum málum. Fjöl-
skylda mi'n hefur enn ekki fengiö
leyfitil aö fara frá Sovétrikjunum
og sonur minn er enn i fanga-
búöum. Unnusta hans er hins
vegar komin til New York. Þau
voru i felum saman er hann
reyndi að komast hjá herþjónustu
en einum mánuði áður en hann
náöist sótti f jölskylda stúlkunnar
um leyfi til aö hún fengi að flytj-
ast til Israel. Það var veitt og hún
fluttist siðar til Bandarikjanna.
Þau skrifast á en bréfin komast
ekki á leiðarenda”.
Hann stingur upp i sig stórum
bita af ommelettu, segir siöan:
„Fyrirgeföu. Þú vilt væntanlega
komast aö meö spumingar um
mál sem eru meira á döfinni”.
— Reyndar ekki. Ég ætlaöi aö
hyrja á þvi aö biöja þig aö segja
mér frá uppruna skákferils þins
„Sjálfsagt, sjálfsagt. Ég er
fæddur i Leni'ngrad 1931 og
byrjaöi ekki að stunda skák að
ráöi fyrr en ég var orðinn þrettán
ára. Þá fór ég aö safna skákbók-
um, þreifa fyrir mér viö rann-
sóknir og tefldi mikiö i Ungliöa-
höllinni i borginni. Þetta hef ég
reyndar rætt um i smáatriöum i
bók sem ég skrifaði eftir að ég
kom til Vesturlanda og heitir á
ensku „Chessismy life” — Skák-
in er lif mitt”.
— Varstu þegar á unga aldri
staöráöinn i aö komast á toppinn?
Korchnoi hlær. „Það er erfitt aö
segja. Ég átti mér þrjú áhugamál
i æsku. Fyrst var tónlistin, mitt
hljóöfæri var pianóið. 1 öðru lagi
langaöi migtil að veröa leikari og
var farinn að þreifa fyrir mér á
þvi sviöi. Þriöja áhugamáliö var
auövitaö skákin. Þaö kom svo i
ljós smátt og smátt aö ég var alls
ekki til þess fallinn aö veröa tón-
listarmaður, hvað þá leikari, og
þvi einbeitti ég mér aö skákinni.
Tvi'tugur aö aldri náöi ég
meistaratign þremur árum síöar
varö ég alþjóölegur meistariog 25
ára var ég oröinn stórmeistari.
Þeim titli náöi ég meöal annars
meö þvi aö deila efsta sætinu á
Hastings-skákmótinu 1955-56 með
Friðriki Ólafssyni”.
— Þií hefur teftt á glfurlegum
fjölda skákmóta. Er eitthvert eitt
mót sem stendur upp úr cr þú ift-
ur til baka?
„Ég hef ekki einu sinni tölu á
þeim skákmótum sem ég hef unn-
iö”, segir Korchnoi og brosir,
„hvað þá öllum þeim sem ég hef
tekið þátt i. Ætli ég hafi ekki
sigrað á svona 25-35 alþjóðlegum
mótum, og það er erfitt að velja
eitt einstakt. Minnisstæðast er
mér þó þegar ég sigraði á skák-
þingi Sovétrikjanna i fyrsta sinn,
árið 1960. Þetta var erfitt mót,
mjög erfitt og ekki sist sálfræði-
lega. Ég tefldi nokkrar mjög
erfiðar skákir, en að lokum tókst
mér að sigrast á erfiðleikunum og
vann þrjár skákir i röð undir lok
mótsins og varð sovéskur meist-
ari”.
— Mig Inngar aö vikja að einu.
Það er almennt viðurkennt að
livergi i heiminum er jafn mikið
gert fvrir skáklistina og skákiðk-
endur og i Sovétrikjunum. Engu
að siður vilja margir skákmeist-
arar flvtja burt og spreyta sig
annars staðar, leggja jafn vcl á
sig flótta til að sleppa.
„Sjáðu til. Fyrsti nissneski
meistarinn sem kaus aö flytjast
úr landi — þaö var Alexander
Alekhine, fyrrum heimsmeistari
— spáöi mjög nákvæmlega fyrir
um þróun skáklifs i Sovétri'kjun-
um. Hann sagöi sem svo aö fyrst
svo strangar reglur giltu um
hvaöeina i Sovétrikjunum sem
raun bæri vitni og mannréttindi
af skornum skammti, þá myndu
einstaklingshyggjumenn — menn
sem sætta sig ekki viö aö aðrir
hugsi fyrir þá — fljótlega lenda i
vandræðum. Sovésk yfirvöld
ályktuðúá þessa leiö: maöur sem
hugsar, hann veröur sjálfstæöur.
Og sá sem er sjálfstæöur, hann
getur ekki veriö trúr þegn Sovét-
rikjanna. Hvaö eiga þessir menn
aö gera? Jú, þeir leggja fyrir sig
skák. Skákin er meinlaus,
abstrakt iþrótt. En það kemur
fyrir aðskákmenn fara að hugsa
út fyrir takmörkin sem iþróttinni
erusett,skákörvar jú hugsunina.
Og þar með sjálfstæði ein-
staklingsins. Og svo kemur einn
daginn að þvi að maður gerir sér
grein fyrir þvi umhverfi sem
maður lifir i, maður sér galla
þess og takmarkanir. Þá er nær
óhjákvæmilegt að lenda upp á
kant við kerfið. Það er þess vegna
sem skákmeistarar vilja flytjast
á brott, þeir eru farnir að hugsa
sjálfstætt. Möguleikarnir til að
komast brott eru hins vegar að-
einstveir: að sækja um leyfi til að
flytjast til Israel eða flýja, eins og
ég gerði. En eftir sem áður á ég i
striöi við alltveldi Sovétrikjanna.
Og stend einn, þegar allt kemur
til alls”.
— Annar sovcskur stórmeistari
sem á i ekki ósvipuðum vand-
ræðnm og þú er Bóris Gúlkó.
Veistu hvernig hans mál standa
nú?
,,Já, það veit ég”. Korchnoi
verður alvarlegur á svip. „GUlkó
á við mikinn vanda að striða. Ég
skal segja þér hvernig þetta gekk
fyrir sig. Eftir að ég flUði til
Vesturlanda árið 1976 skrifuðu
sovésk skákyfirvöld plagg þar
sem ég var fordæmdur mjög
harðlega og þetta plagg ætluðust
þau til að allir sterkir skákmeist-
arar skrifuðu undir. Sumir gerðu
það aðrir f réttu að þeir hefðu gert
það! Þó vantaðifjögur nöfn á list-
ann. Mikhæl Botvinnik, David
Bronstæn,Boris Spassky ogBóris
GUlkó. Gúlkó hafði alla tiö reynt
að vera trúr og dyggur þegn
Sovétrikjanna bæði i einkalifi og
yfir skákborðið, en samviska
hans bannaði honum að skrifa
undirþetta skjal. Það varekki vel
séð af yfirvöldum, en hann lét
andúð þeirra ekki á sig fá og tókst
að sigra á skákþingi Sovétrikj-
anna áriö 1977. Sá sem vinnur
Þreyttur
á að
tefla við
Sovétríkin
titilinn skákmeistari Sovétrikj-
anna er einhver virtasti ein-.
staklingurinn þar eystra og yfir-
völdin gátu ekki gengiö framhjá
honum þegar valið var i ólympiu-
sveitina sem tefla átti i Buenos
Aires árið 1978. Þardróstsovéska
sveitin meðal annars á móti hinni
israelsku. GUlkó er Gyðingur og
það vildi svo til aö hann tapaði
skák sinni gegn Bleiman. Þegar
heim kom var hann sakaður um
að hafa tapaö skákinni viljandi til
að hjálpa kynbræörum sínum
fremur en löndum sinum. Fárán-
leg ásökun en þetta var dropinn
sem fyllti mælinn. Skömmu siðar
sótti hann um leyfi til að flytjast
til Israel, ásamt konu sinni Onnu
sem er i hópi öflugustu skák-
kvenna So vétrikjanna og ef tir það
var GUlkó frystur. Hann var tek-
inn af launaskrá, honum var
bannað að tefla opinberlega, hann
var sviptur skáktimaritum og
blöðum, og loks var nafn hans
þurrkað Ut úr öllum sovéskum
fræðiritum um skák. Setjum svo
að í einhverri fræðibókinni heföi
verið birt skák hans við Tæmanov
til að varpa ljósi á tiltekið
byrjanaafbrigði. 1 nýjustu útgáfu
þeirrar bókar stæði nú að þarna
tefldi Tæmanov viö NN. Gúlkó
varekki lengur til. Hann leitaði til
dómstólanna til aö fá leiðréttingu
sinna mála en fékk ekki. Næst
gerðist það að i desember 1980
fékk GUlkó heimsókn. Það var
stórmeistarinn Anatóli Karpov.
Karpov gerði GUlkó tilboð.
Hann sagði sem svo: viö — taktu
eftir: Við — skulum endurreisa
þig til fyrri virðingar, þú skalt
komastafturá launaskrá og fá aö
tefla bæði heima og erlendis ef þU
gengur aö ákveðnum skilyrðum.
Nefnilega aö þú dragir umsókn
þina til að flytjast til Israel til
baka étirofan i þig ýmis ummæli
sem þú hefur látið falla, og loks
að þú aðstoðir mig litillega við
undirbúning einvigis sem ég mun
bráðlega heyja við Korchnoi.
GUlkó neitaði.
Allt situr þvi við það sama.
GUlkó hefur að visu fengið að
tefla dálitið á siðasta ári en hann
nýtur þóengra réttinda á borð við
aðra skákmeistara. Það bætti
ekki úr skák að eftir að hann
sigraði á meistaramóti Moskvu á
siðasta ári flutti hann tölu þar
sem hann lýsti yfir stuðningi við
mig og baráttu mina við að fá
fjölskyldu mina lausa. 1 septem-
ber á siðasta ári var smyglað Ur
landi nokkurs konar viðtali sem
GUlkóhafði átt við sjálfan sig, þar
sem hann útskýrir aðstöðu sina.
Þetta viðtal þýddi stórmeistarinn
og sovéski útlaginn Lev Albúrt
sem teflir nú hér á Reykjavikur-
skákmótinu og það hefur verið
birt i fjölmörgum blöðum og
timaritum um allan heim. Þetta
viðtal var áskorun Gúlkós um
hjálp. Ég vona að menn á Vestur-
löndum gleymi honum ekki”.
Korchnoi þagnar, alvarlegur á
svip, en heldur svo áfram: „Ekki
veit ég hvort Gúlkó hefur þurf t að
gefa eitthvað eftirtil að fáað tefla
að nýju en hitt hef ég heyrt að
fyrirá aðgiska mánuðisiöan hafi
Gúlkó reynt aö ná sambandi við
Karpov. Hann skrifaði honum
bréf en Karpov svaraði ekki.
Þetta mál sýnir svo ekki verður
um villst i hversu nánum tengsl-
um Karpov er við valda-
maskinurnar i Sovétrikjunum.
Hann er verkfæri þeirra sem ráða
i alræöisrikinu”.
— Bóris Spassky, fyrrum
heimsmeistari lentieinnig saman
við vfirvöldin en fékk að lokum aö
flytjast úr landi og býr i Paris.
Hann teflir engu að siður undir
fána Sovétrikjanna og þú, og
fleiri, hafa gagnrvnt hann fyrir
það. Hvers vegna?