Tíminn - 14.02.1982, Blaðsíða 16

16
tfrámm
Sunnudagur 14. febrúar 1982
■ Næturþrammarinn
ógnvænlegi

EFTIR 50
MILLJÓN ÁR
Of langt mál yröi aö telja upp
hér allar þær dýrategundir sem
smátt og smátt þróuöust og
breyttust, en viö gefum nokkrar
hugmyndir meö myndum hér á
siöunni. Sumar tegundir er þó rétt
að skoöa betur en aörar.
Afdrif heimiliskattarins
I frumskógunum áttu alls kyns
apar og apakettir góöa ævi eftir
hvarf mannsins. Þeir voru ýmis
gras- eða jurtaætur, eöa rándýr,
en þeim sjálfum ógnaöi enginn.
Ýmislegt átti sér þó staö á jöröu
niöri sem snerti þá. Kettir, sem
maöurinn haföi haft sem húsdýr,
létu sffellt undan siga gegn hinum
risavöxnu falanxum, og þó nokkr-
ar kattartegundir kæmust af og
þá mikiö breyttar til aö mæta nýj-
um aöstæöum, þá dó kötturinn út
sem tegund fyrir 30 milljónum
ára. Þeir kettir sem höföu sest aö
i frumskógunum áttu sér þó lff-
vænlega framtið. Þeir náöu brátt
aö klifa tré af sömu fimi og
tegundir komu fram, gerólíkar
hinum fyrri. Apakettirnir þró-
uöust i hina algengu
„khiffah-apa”, sem verjast
strigernum meö þvi aö vera
margir saman i hóp. Fullorðnu
khiffarnir eru miklar striösvélar,
búnir sterkum klóm og höröu
skinni sem ver þá fyrir árásum en
ung dýr og kvendýr sjá um aö
safna fæöu.
Niöri á jöröinni varö þróunin
margvisleg. Regnskógarnir þétt-
ust eftir burthvarf mannsins og
niöri viö jörö var bæöi dimmt og
rakt. Þar þrifust aöallega ýmiss
konar smádýr sem lifðu á gróöri
og trjárótum, en einnig framand-
leg rándýr sem átu grasæturnar.
Einu stóru dýrin sem gátu lifaö
þarna voru „túrmlar”, afkom-
endur villigalta. Trýni þeirra hef-
ur lengst og þeir eru búnir mjög
sterkum tönnum og langri tungu
til að brjótast inn i termitabú sem
eru hvarvetna I skógunum. 1 út-
jaöri skóganna má hins vegar
finna „zaranderinn”, sem einnig
er kominn af skógarsvinum, en
miklum mun stærri. Zaranderinn
er dulbúinn til aö verjast rándýr-
um, en hefur einnig sterkar vig-
tennur til aö rifa börk af trjánum
og slita upp annan gróöur. Filarn-
ir sem einu sinni voru ákaflega
margir i frumskógunum dóu hins
vegar út um sama leyti og
maöurinn og með þeim öll ætt
þeirra. t staö þeirra komu teg-
undir sem þróast höföu út frá
antilópum en liktust filum
óneitanlega húö þeirra varö þykk
og hörö og dýrin uröu stór og
þung. Sum þeirra fengu langan
háls til aö ná upp i trén, önnur
mikil og sterk horn til aö rifa i
gróðurinn. Svipaöar tegundir
þróuöust einnig út af nashyrning-
um.
Rándýrin sem þessar stóru
grasætur óttast helst eru tvenns
konar. Annars vegar „horranar”
sem komnir eru af trjáöpum for-
tiöarinnar, en hins vegar eru
„rabúnar” sem eru afkomendur
baviana sem mikiö var um á tima
mannsins. Rabúnar eru töluvert
stærri og ganga álútir á aftur-
löppunum. Stærsta tegundin er
2.3 metrar á hæö og likist i útliti
einna helst risaeölunum sem
næröust á kjöti fyrir
ævalöngu. I
vötnum og ám 1
hitabeltislöndum
eru stærstu dýrin
„eöjuæturnar”,
Greitur — karldýr t.h.
verjast árás sjúrakka
t''
aparnir, I
rauninni tóku
þeir aö likjast
öpunum æ meira
i útliti.
Útlimirnir og
skrokkurinn lengd-
ust og uröu
sveigjanlegri,klærnar
lengdust svo brátt
gat þessi nýja
tegund, „strigerinn”, gripiö utan
um greinar trjánna. Þá máttu nú
aparnir vara sig, enda dó fjöldi
þeirra út, sem og margar aörar
tegundir sem höföust viö i trján-
um. Strigerinn þróaöist tiltölu-
lega snögglega og þvi uröu trjá-
dýrin aö hafa hraöann á. Nýjar
komnar af vatnahestum en hafa
sterkan sporö i staö afturfóta og
likjast helst stórum selum. Einn-
ig eru þar hinir alþekktu „sund-
apar”.
// Eyöimerkurhákarlinn"
1 eyöimörkunum dóu kamel-
dýrin út um svipaö leyti og
maðurinn en þau voru leyst af
hólmi af ýmsum öörum tegund-
um. Hinir stórvöxnu „eyöi-
merkurstökkvarar” munu vera
komnir af eyöimerkurrottum og
Fallmús!
Sundapinn
■ Wakka
eins tveir
geta þrifist þrjá mánuöi án fæöu.
Tiltölulega nýlega hófu þessi dýr
að hlaupa á fjórum fótum i stað
þess aö stökkva. önnur tegund af
svipuðum toga runnin, er „eyöi-
merkurhákarlinn” — stór, nærri
hárlaus skepna i laginu likt og
risavaxinn ormur, en meö mjög
sterka fætur, sem gera henni
kleift aö „moka” sig gegnum
sandinn. Hreyfingarnar þykja
minna á sund fiska og þvi eru
þessi dýr kölluö „hákarlar”. Þau
nærast aöallega á ýmsum smá-
dýrum sem hafast viö ofan i sand-
inum, en eru varnarlltil gegn
„stökkdjöflinum” sem er litiö
dýr, komiö af eyöimerkurrottu og
getur stokkiö allt aö þrjá metra i
einu.
Vikjum nú athyglinni I noröur,
aö túndrusvæöunum. 1 fyrndinni
réöu þar stór dýr af filaætt, svo-
kallaöir mannútar, rikjum, og
þær skepnur sem nú komast best
af eru vissulega likar þeim i út-
liti en komnar af öörum stofni,
nefnilega antilópustofninum.
Þessar „ullarantilópur” eru stór
og þunglamaleg dýr meö mikil
horn sem þau nota sem nokkurs
konar snjóplóga. Vegna stæröar-
innar — en þessi dýr geta náö
þriggja metra hæö — eru þaö fá
rándýr sem ógna þeim þarna i
kulda noröursins. Raunverulegur
óvinur er aöeins einn, „bar-
belútinn” svokallaöi en hann er
lika heldur ógnvekjandi. Barbe-
lútinn er kominn af kattardýrum
og hefur ákaflega sterkar og
öflugar framtennur, likt og sverö-
tigrisdýrin á undan þeim.
Barbelútarnir ráöast nokkrir
saman aö ullarantilópunum, rifa
þær og bita og biöa siöan rólegir
uns antilópunni blæöir út og hún
deyr. önnur dýr sem geta hafst
viö á túndrunni eru einkum ýmiss
konar kvikindi sem komin eru af
læmingjum og búa saman i flóknu
neðanjarðarskipulagi og svo dýr
og fuglar sem nærast á þeim. Þar
má meðal annars nefna loönar
skepnur sem liklega eru afkom-
endur refa þeirra sem eitt sinn
voru alþekktir.
I noröurishafinu hafast aðal-
lega viö svartfuglar sem svipar
mjög til mörgæsa þeirra sem
maöurinn þekkti. Aöalóvinur
þessara svartfugla sem ekki géta
flogiö en synda þvi betur, er
„pýþeróninn” sem kominn er af
rottum en hefur náö bæöi útliti og
stærö sæljóna fyrri tima.
Pýþerónarnir eru þó enn hæfari
til sunds en selir og sæljón, þvi
auk þess aö hafa sterka hreyfa,
þá hefur skott rottunnar þróast
yfir i kröftugan sporö Af rottum
eru komnir hinir svokölluöu
„distarterópar”, en þeir likjast
rostungum og eiga sameiginlegt
með þeim bæöi þykkt skinn og
sterkar og stórar framtennur til
aö rifa upp skeljalög á hafsbotni.
Stærstu skepnur á jöröinni um
þessar mundir eru sjávardýrin
sem kölluð eru „vortexar”. Hinir
stærstu þeirra ná allt aö tólf
metra lengd. Vortexar eru mjög
straumlinulaga og hafa sterkan
sporð, enda eru þeir feikna dug-
legir á sundi. Þeir eru mjög
svipaöir hvölum þeim sem dóu út