Tíminn - 14.02.1982, Qupperneq 14

14
Sunnudagur 14. febrúar 1982
Sunnudagur 14. febrúar 1982
15
eins og við munum sjá gerðist
akkúrat þessi hlutur eftir að
maðurinn hvarf.
aö munda, náðu sér heldur aldrei.
t stað þeirra kom fram á sjónar-
sviðið þaö dýr sem maðurinn
hafði aldrei veitt mikla athygli þó
fjöldinn væri gffurlegur. Nefni-
lega kaninur. Manninum haföi
aldrei tekist aö útrýma þeim, þó
þær hefðu valdiö honum miklum
skaða gegnum árin,
og nú var
þeirra stóra
tækifæri. t fyrstu
hlupu en ekki stukku. Hófar tókú
aö myndast. Þessar nýju tegundir
rabbúka hafa nú aö mestu útrýmt
hinum fyrri og eru aöal grasætur
jarðarinnar.
Rándýr voru i fyrstu bæöi frá
og smá eins og áöur var vikið að.
Maðurinn hafði nær alveg útrýmt
stórum rándýrum jarðarinnar og
eftir hans dag höföu litlu rándýrin
fritt spil. Einhver þrautseigasta
skepna jarðarinnar sem hafði
hafst við i holum til varnar mann-
inum varö nú algengasta rándýr-
ið og á stærö við ljón
og tigrisdýr
þau sem maðurinn
? ^. þekkti. Þetta
Kanínur og rottur
Hugum fyrst
að þeim
dýrateg-
L undum sem náðu
a, völdum, ef svo
» másegja,á
steppum
M og graslend-
Túrmi
■ fmyndum okkur að allir menn hyrfu af jörðinni.
Astæðan skiptir í sjálf u sér engu máli: kjarnorkustríð,
off jölgun og þar af leiðandi hráefnaskortur, hungur,
nú eða mengun, auðlindaþurrð, eða hreinlega ein-
hverjar þær breytingar í vistkerfi jarðar sem yrðu
manninum um megn. Því það er engan veginn óhugs-
andi. Maðurinn hefur aðeins búið á jörðinni ofurlítið
augnabiik þess tíma sem hún hefur hringsólað um
geiminn, og þó okkur virðist við guðdómleg erum við,
þrátt fyrir allt, aðeins dýrategund sem náttúruvalinu
margfræga hef ur þóknastað koma fyrir á toppnum —
í svipinn. Imyndum okkur alla vega að maðurinn
hyrfi. Það gerði breskur líffræðingur, Dougal Dixon
að naf ni, og gaf hann f yrir stuttu út bók um þróun lífs-
ins á jörðinni, eftir tíma mannsins. Það segir sig auð-
vitað sjálft að slíkt getur enginn vitað með neinni
vissu, og Dixon dregur heldur enga dul á að vanga-
veltur hans eru oft á tíðum í ævintýralegra lagi. En
þetta eru skemmtilegar hugleiðingar, ef við á annað
borð getum hugsað okkur að við séum ekki til, og við
skulum fylgja í fótspor Dixons. Bókin hans heitir
„After Man".
k röf tu gir
afkomendur
ráöast aö
afkomanda
■ T v e i r
lalanxar
rottunnar
rabbúk -
kaninu.
■ Striger (kötturinn) og
khiffah (apinn)
EFTIR
breyttist tegundin litið nema hvaö
hún stækkaöi. Maöurinn ógnaði
ekki lengur og til að byrja meö
varfáttum rándýr, svo kaninurn-
ar voru aö mestu óhindraöar og
áttu sér enga alvarlega keppi-
nauta um gróðurinn. Þessar stóru
kanlnur, sem höfðu þróast yfir i
tegundina „rabbúka”, llktust enn
forfeðrum sinum, fóru til dæmis
um á stökki. Um það tiu milljón-
um eftir aö maðurinn dó út birtust
hins vegar rabbúkar sem liktust
hinum fornu dádýrum meira og
um jarðar. Þessar lendur áttu
mjög I vök aö verjast á tima
mannsins enda nýtti hann þær
miskunnarlaust, en nokkrar teg-
undir lifðu af og eftir að hann
hvarf varö þroski þeirra ör. Þau
dýr sem þarna höföu ráöið rikj-
um, fyrstog fremst ýmis stór hóf-
og klaufdýr voru oröin svo háð
manninum aö eftir dauða hans
varö lifiö þeim óbærilegt. Þau dóu
þau eru fljót aö hlaupa. Afleiöing- út' Hin villtu klaufdýr’ dádýr 111
in verður væntanlega sú að fram
kemur háfætt tegund kanina,sem
siðar meir gæti þróast
yfir i stærri dýr likt
og þær gasellur og ,
antilópur sem
eitt sinn voru Ss
margar á
jöröinni. Þetta tíMm
umrædda dæmi er
ekki út I hött þvi
var rottan. Rottan hefur nú þró-
ast yfir i tegundina „falanx”,
skæð og grimm rándýr sem veiða
I litlum hópum. Nokkrar tegundir
eru til af falanx, en einnig eru al-
gengar tegundir sern þróast hafa
af mirikum.mörðum hreysikötturr
og öðrum álika smádýrum sem
uppi voru á dögum mannsins.
„Rapidinn” sem kominn er af
hreysiköttum er nú fljótasta dýr
jaröar, nær hraða
ýjPWöjv sem jafnast á
- 'HitjffPiWffÍk vi& hundraö
kilometra
■ mannsins
Hvernig dýralif þróast
eftir mannsins dag
þess sem beinlinis var hægt að
rekja til mannsins. Heimsálfurn-
ar, sem maðurinn hafði skirt
eftir duttlungum sinum og
skipt i þjóðlönd, höföu haldiö
áfram að reka
um heimskringluna og 50 milljón-
um ára eftir mannsins dag var
staöa þeirra gerbreytt frá þvi
sem hann þekkti. Þetta er sýnt á
meðfylgjandi korti en helstu
breytingar voru þær aö land-
flæmið sem maðurinn kallaði Af-
riku hafði runniö saman við
annaö flæmi sem hann nefndi
Aslu, en út úr þvi gekk forðum tiö
skaginn Evrópa. Stór eyja, sem
tegundir áttu mjög undir högg að
sækja og margar þeirra hafði
maðurinn drepið. Þá hafði meng-
un sem manninum fylgdi breytt
að ýmsu leyti lífsskilyrðum á
jörðinni, hún varö aldrei eftir sem
áður. Þó kom að náttúran hafði
jáfnaö sig aö nestu eftir spjöll
mannsins, vistkerfið var komið I
jafnvægi að nýju. Þetta tók sem
fyrr segir mjög langan tlma, við
tökum upp þráðinn 50 mflljón
árum eftir að siðasti maöurinn dó
drottni slnum. A þessum tima
hafði margt breystá jörðinni, auk
mun hafa kallast Astralia hafði
einnig runniö saman við ofan-
greint landflæmi og nyröri hluti
Amerfku sömuleiðis. Syðri hluti
Ameriku sem var eitt sinn tengd-
ur nyrðri hlutanum með mjóu
eiði, var á hinn bóginn eyja svo og
Antartfka á suöurpólnum.
En þó löndin hafi breyst eru
höfuðatriði vistkerfis enn þau
sömu og meðan maðurinn var og
hét. Gróöurfar og loftslag myndi
maðurinn kannast viö, og dýra-
tegundir skiptast enn I spendýr,
fiska, skriðdýr og svo framvegis.
Hins vegar hafa tegundirnar
sjálfar þróast mjög ört og flestar
þeirra sem maðurinn þekkti eru,
þegar hér er komið sögu,
annaðhvort gerbreyttar eða út-
dauðar og aðrar komnar I þeirra
stað. Aðlögunarhæfileikar fugla
og spendýra hafa til dæmis gert
þaö að verkum að nánast engar
gamlar tegundir úr þeim kvislum
eru enn til. Eins og þeir vita sem
þekkja eitthvað aö ráði til
þróunarkenningarinnar, sem
maðurinn Darwin setti fram fyrir
50 milljón árum og aörir þró-
uðu siöar, getur næstum hvaöa
smáatriöi sem er orðiö þess vald-
andi að tegund breytist eöa þróast
i nýja tegund. Dæmi: lágfættar
kaninur veröa skyndilega fýrir
innrás hættulegra rándýra i riki
sitt, auðvitað komast þær kanlnur
undan sem eru fljótar aö hlaupa.
Þær einar eignast því afkvæmi og
þau afkvæmi komast aðeins af ef
■ Það er margt á huldu um
hvernig þaö atvikaðist að maður-
inn, herra jarðarinnar i nokkur
þúsund ár, varö útdauður. Hann
hafði þó, svo mikiö er vist, raskaö
öllu vistkerfi jarðarinnar svo
rækilega að náttúruvalið var
lengi að ná sér á strik. Stór hluti
af skóglendi jarðarinnar var
horfinn, gróðri hafði vlöa veriö
útrýmt og dýrategundir haföi
maðurinn þróað að eigin vild.
Hann hafði og lagt undir sig svo
mikið af jöröinni að villtar dýra-
■ Afkomandi nashyrn-
ings með afkomanda
antilópu (!)
,klukkustund
■ Sjalloti grípur litið
spendýr
■ Eyöimerkurhákarl
■ Ullarantilópan
msn