Tíminn - 06.03.1982, Blaðsíða 8

Tíminn - 06.03.1982, Blaðsíða 8
8 * Sunnudagur 7. mars 1982 Utgefandi: Framsóknarf lokkurinn Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjori: Sig- urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þorarinsson, Elias Snæland Jóns- son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Mögnússon. Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir. Bjarghildur Stefánsdóttir. Egill Helgason. Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar orn Pétursson (iþróttir). Skafti Jónsson. Utlitsteiknun: Gunnar Trausti Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf- arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins- dóttir. Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla IS, Reykjavik Simi- U300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 8*387, U3»2. — Verð i iausasólu 4.00. Askriftargjald á mánuði: kr. 100.00— Prentun: Blaöaprent hf., Víðsjár í heiminum ■ Ófriður og átök hafa að undanförnu magnast i ýmsum löndum heims, þar sem mikið og vaxandi bil er á milli þeirra, sem stjórna i krafti vopna- búnaðar og herafla, og fátæks almennings. Þótt vesturlandabúum hætti stundum til að gleyma þvi, er lýðræðislegt stjórnarfar harla fá- titt i heiminum. í flestum löndum er einhvers konar einræði eða herstjórn, hvaða nafni sem við- komandi valdhafar kjósa að gefa stjórnarfari sinu. Vestræn riki eru þvi, þótt þau séu ekki full- komin, eins og lýðræðisieg vin i eyðilandi ein- ræðisins. Daglegar fréttir af erlendum atburðum sýna okkur glögglega, að harka hefur færst i leikinn i mörgum löndum, þar sem her og lögreglu er óspart beitt gegn almúgafólki, sem sums staðar hefur gripið til vopna á móti. Löndin næst okkur vekja yfirleitt mesta athygli, svo sem Pólland, þar sem þróun i átt til frjálsari stjórnarhátta, m.a. með tilkomu frjálsra verkalýðsfélaga, var að engu gerð með hervaldi. Baráttan fyrir frjáls- um verkalýðsfélögum i sumum öðrum löndum vekur kannski minni athygli hérlendis, en er jafn mikilvæg fyrir það, svo sem eins og verkalýðs- barátta negra i Suður-Afriku, en leiðtogar þeirra hljóta þar hina hryllilegustu meðferð i fangelsum suðurafrisku lögreglunnar. Einræðisstjórnir halda völdum sinum yfirleitt i krafti hernaðarlegra yfirburða sinna, en engu að siður hefur aðbúnaður almennings i ýmsum þeim löndum orðið svo illur, að gripið hefur verið til vopna gegn ofureflinu. Nægir þar að minna á Guatemala og E1 Salvador, þar sem mannskæð barátta er háð um völdin i landinu. Átökin i Guatemala hafa vakið sérstaka athygli vegna þeirrar morðöldu, sem fréttamenn segja að sé hluti af stjórnarstefnunni og hlýtur að vekja fyrirlitningu annarra þjóða. En þó má ætla, að þróun mála i E1 Salvador kunni að hafa meiri áhrif á gang alþjóðamála i náinni framtið vegna afstöðu Bandarikjastjórnar til deiluaðila þar. Flestir hafa talið, að Bandarikjamenn hafi lært af biturri reynslu i Vietnam að halda sig frá beinni hernaðarlegri ihlutun i borgarastyrjaldir i öðrum löndum. Sovétmenn lærðu að visu ekki þá lexiu, og berjast þess vegna i striði, sem þeir geta aldrei endanlega unnið, með óvinsællri leppstjórn i Afganistan. Nýlegar skoðanakannanir i Banda- rikjunum sýna eindregið, að almenningur þar i landi er gjörsamlega á móti ihlutun Bandarikj- anna i E1 Salvador, og vonandi fær sú skynsam- lega afstaða að ráða gerðum bandariskra stjórn- valda. Á meðan heimurinn er jafn ófullkominn og hörmungarnar allt i kringum okkur sýna, verður ekki komist hjá ofbeldi og vopnaviðskiptum i bar- áttunni um völd og mannsæmandi lif. En slik átök eru nógu alvarleg þótt risaveldin fari ekki að taka beinan þátt i þeim með hernaðarlegri ihlutun. — ESJ. menningarmál Glæsilegir sin- f óníutónleikar ■ Tónleikar Sinfóniuhljómsveit- ar Islands 25. febrúar voru mjög glæsilegir. Jean-Pierre Jacquillat stjórnaöi en Einar G. Svein- björnsson lék einleik á fiölu. Efnisskráin var annars þessi: Mozart: Cosi fan tutte, forleikur. Mendelssohn: Fiölukonsert i e- moll óp. 65. Beethoven: Sinfónia nr. 2 i D-dúr óp. 36. Jacquillat er einn þeirra fáu stjórnenda Sinfóniuhljómsveitar Islands, sem yfirleitt tekst fram- bærilega uppi'Mózart. Og svovar einnig nú: þetta var prýöiiegur og „sólid” flutningur, þótt e.t.v. hrytu ekki af honum perlur. Mózart samdi óperuna Cosi fan tutte — svona láta þær allar — áriö döur en hann dó, viö fremur léttvægan texta aö mönnum finnst. En þaö spillti ekki tónlist- inni. Hins vegar gramdist sumum alvörugefnum mönnum aö hann skyldi sóa kröftum sinum á litil- ræöi aö þvi þeim fannst, eins og Beethoven t.d. um Don Giovanni: honum fannst ómerkilegur flag- ari eins og don Juan enga óperu eiga skilda. Þeir, sem hafa fengiö öruggt tónlistaruppeldi eru gjarnan bún- ir að fá ofnæmi fyrir ýmsum svellandi-fallegum stykkjum klassikurinnar þegar um tvitugs- aldur t.d. sumum verkum Tsjækovskýs og þessum fiölukon- sert Mendelssohns. En ég held fáir hafi getað varist þvi aö hrif- astaf leik Einars G. Sveinbjöms- sonar um daginn: hann spilaöi af miklu öryggi og innlifun (fannst mér), og tónninn bústinn og fallegur. Og hljómsveitin geröi margt mjög fallega lika — ég bendi á blásarana þar sem var valinn maður i hverju rúrni og yfirleitt var flutningurinn allur svo sem best varö á kosiö. Ég á plötu meö einhverjum heldur- hversdagslegum spilara og yfir- leitt er þannig frá plötum gengið aö þær sýni f lyt jendur i sinu besta formi: en ég held ég geti varla hlustað á þá plötu aftur á næst- unni eftir aö heyra yfirburöi Ein- ars (og S.l.) Og raunar má segja hiö sama um Beethoven-sinfóniuna hún var mjög vel flutt og varla i henni dauður punktur. önnur slnfónian er næst á undan hinni þriöju skv. talnanna lögmáli en hiín ,,var taumlausasta músiksjokk fyrsta áratugs nitjándu aldarinnar” (segirskráin). önnursinfónian er þvi að ýmsu leyti milii vita — milli Mózarts og Haydns annars vegar og þess Beethovens sem komaskyldi iEroicu ogsiöar. En allt um þaö er hún stórkostleg sinfónia og ber öll einkenni skapara sins. 3.3. Tveir kvintettar ■ A háskólatónleikum 26. febrú- ar voru fluttir tveir kvintettar fyrir tréblásturshljóöfæri eftir Jón Asgeirsson og Carl Nielsen. Flytjendur voru Bernard Wilkin- son (flauta) Daði Kolbeinsson (óbó), Hafsteinn Guðmundsson (fagott), Joseph Ognibene (horn) og EinarJóhannesson (klari- netta). Olikt strengjakvartettn- um, sem er flokkur mjög sam- stæðrar fjölskyldu hljóðfæra, er blásarakvintettinn flokkur „óriginala” sem hver hefur sina sérstöku rödd. Strengjakvartett- ar byggjast þvi á heildinni en blásarakvintettar leggja áherslu á hinn ólika tón, andstæöur hljóð- færanna. Raunar er sagt að fleira komi til I kvintett Nielsens (1865-1931) Hann á að hafa komið þar að sem kvintettnokkur var aö æfa sig, og hreifst hann mjög af ieik þeirra. Hann kynntist þessum mönnum öllum og réð það af aö semja handa þeim kvintettog siðankon- sert fyrirhvern þeirra. Mennirnir fimm voru jafnólikir að skapferli og hljóðfæri þeirra og þessir eiginleikar þeirra koma fram i tilbrigðunum i siöasta þætti þar sem hvert hljóðfæri kemur fram annað hvort i einleik eða i dúett. Svo fór aö Nielsen samdi kvintett- inn, sem liklega er hiö besta sinn- ar tegundar sem nokkru sinni hefur veriö samiö — sannkölluö „eyrna lyst” — og tvo konserta (held ég), nær þvi óspilandi klari- nettukonsert og annan til. Viö höfum nú á undanförnum árum heyrt nokkrar af sinfónium Niel- sens sem margar hverjar eru mjög góöar og þaö væri ástæöa ti) að fá að heyra þessa konserta þvi okkar menn hafa buröi til þess aö spila þá ef nokkur hefur þá. Jón Ásgeirsson mun hafa samiö sinnkvintett árið 1971. Hann legg- ur sömuleiöis áherslu á mismun- andi eiginleika hljóðfæranna fimm bæöi fimleik og tónfall, og er hæfilega „moderne” svo sem hæfir vorum timum. Þetta er prýöilegur kvintett og hinn áheyrilegasti. Þeir félagar fluttu kvintettana mjög vel og sumir afburöa vel. 3.3 Merkileg og spennandi tónlistarstofnun ■ Hjálmar H. Ragnarsson hefur gert Háskólakórinn aö merkilegri og spennandi tónlistarstofnun, sem einkum flytur ný verk is- lenskra tónskálda. Stjórnandinn sjálfur er tónskáld og baráttu- maöur fyrir nútimatónlist i' land- inu.ötull að kynna verk ungskáld- anna eins og berlega kom fram á Myrkum músfkdögum i vetur. Kórfélögum likar vist vel þessi framúrstefna stjórnanda sins þvi þeim finnst „ofsalega gaman” að syngja i kórnum. Og nú er kórinn kominn til Irlands syngjandi þá efnisskrá sem flutt var þrivegis um siöustu helgi i Félagsstofnun stúdenta við Hringbraut. 1 Háskólakórnum voru 53 ungir söngvarar, friskir og vel sam- æfðiraf sinum spræka kórstjóra, sem likur Nureyjev i hreyfingum heldur hverjum þræöi i greip sinni þannig aö söngurinn fylgir nákvæmlega þegar hann sveigir sig og beygir, hneigir og teygir. Tónleikaskráin var til fyrirmynd- ar, meðöllum textum (sem varla þurfti.svo skýr var textafram- buröur kórsins) smáupplýsingum um hvert verk, og skrá yfir kór- félaga, (þar sem má sjá ýmis' kunnnöfn „afturá bak” tilmarks um þaö, aö ný kynslóö er aö koma fram). Efnisskráin var þessi: Fjögur islensk tvisöngslög úr þjóölaga- safni sr. Bjarna Þorsteinssonar. Bjarni vann merkilegt björgunarstarf þegar hann safnaöi þessum lögum um land allt en þó tel ja fræöim enn aö hann hafi týnt niöur ýmsum eiginleik- um þeirraþegar hannskráöi þau: þetta eru „lög” i venjulegum skilningi en hinn gamli islenski söngur var vist eitthvaö annaö. Fjögur islensk þjóðlög i útsetn- ingu kórstjórans frumflutt á tón- leikunum. Heyr himna smiður, hinn hrif- andi sálmur Kolbeins Tumasonar og Þorkels Sigurbjörnssonar hefur sjaldan verið fegur fluttur en þarna. Gamalt vers eftir Hjálmar var frumflutt af Háskólakórnum i fyrra: „Mariusonur, mér er kalt, / mjöllina af skjánum taktu”. Tvö kórlög i minningu Benja- mins Brittens eftir Atla Heimi Sveinsson. „Death be not proud” (1980) var flutt nú og nýtir hvers kyns nýstárlega kórtækni — kór- ar eru núorðið miklu fjölhæfara hljóðfæri en áöur var — en „The sick rose” (1978) flutti Háskóla- kórinn i fyrsta sinn i fyrra. Metnaö Háskólakórsins til að fá sæti i heimslistinni má marka af þvi að þessi harmaijóð bæöi um Benjamin Britten voru sérstak- lega pöntuð fyrir kórinn. ,,Á þessari rimlausu skeggöld” eftir Jón Asgeirsson og Jóhannes úr Kötlum flutti Háskólakórinn fyrst i Utsetningu fyrir blandaðan kór árið 1976. Jóhannes skáld ætlar hins vegar ekki að standast timans tönn vel fremur en önnur tilfinningaskáld — þaö er næstum þvi „pinlegt” að heyra þennan barnalega texta við svo prýöilegt verk Jóns. Fimm mansöngva úr „Kantötu IV” eftir Jónas Tómasson samdi skáldiö aö beiðni Háskólakórsins sem frumflutti þá á tónleikum Musica Nova i haust. Ljóð- flokkurinn er saminn viö Man- visur Hannesar Péturssonar og hinn ofurlitið ironiski stlll Jónas- ar fellur vel aö ástakvæöum Hannesar. Kantata IV markaði fyrir mér „nýjan Jónas”, sem siöan heyrðist meira til á Háskólatón- leikum i sambandi við Myrka músikdaga. „Tveir madrigalar” eftir Atla Heimi Sveinsson (1974), hafa oft verið fluttir (segir skráin) en ég hafði ekki heyrt þá áður. Þegar Atla tekst upp er hann fáum likur, og madrígalar þessir eru afburða góöir, þó ekki séu þeir meöal hins „nútimalegasta” sem tónskáldið hefur samið — öðru nær. Og loksgælur Hjálmars viö sér- vitringinn Karl Dunganon (1897- 1972) „Corda exotica”, við fjögur ljóð úr bók Dunganons Corda At- lantica. Nú eru söngvarnir sem- sagt orðnir fjórir, en hinn siðasti þeirra var fluttur á tónleikum kórsins i fyrra og þótti góður. Hinir þrir eru nýir og vafalaust skal áfram haldið. „1 ljóðabók- inni Corda Exotica er fjöldi ljóða á hinum ýmsu tungum, þar á meðal þau ljóð sem notuð eru i Corda exotica. Það mun reynast erfittaðráða imerkingu oröanna iþessum ljóðum, enda eru þau ort á framandi tungumálum sem sum eru löngu týnd eöa hafa e .t.v. aldrei verið til nema i ljóðum Dunganons. Tónlistinni I Corda exotica er ætlað þaö hlutverk að gæöa orðin og þar með ljóöin merkingu og viö smiöi hennar var einungis stuðst vifT oröanna hljóðan og hugarflug tónskálds- ins. „Liklega er þetta nú algeng- ara en margur skyldi ætla! I stuttu máli flutti kórinn þetta allt frábærlega vel auk þess sem tónleikarnir voru almennt vel af hendi leystir: allt gekk hratt og snurðulaust fyrir sig og ýmsar smábrellur voru notaöar til aö auka fjölbreytnina. Við óskum honum góörar feröar i Irlandi. 3.3. Sigurður Steinþórsson skrifar um tónlist

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.