Tíminn - 09.05.1982, Blaðsíða 22

Sunnudagur 9. mai 1982
á bókamarkadi
Anne Tyler:
Morgan’s Passing
Playboy Paperbacks 1981
Anne Tyler er fremur ung
a& árum tæplega fertug en hún
hefur engu aö siöur þegar sent
frá sér niu skáldsögur vestur í
Bandarikjunum og nýjasta
bók hennar, Dinner at the
Homesick Restaurant sem er
nýkomin út vestra hefur feng-
iö fádæma góöar viötökur
gagnrýnenda sem keppast viö
aö lofa hana og prisa. Þessi
bók kom út áriö 1980 og segir
frá miöaldra járnvörukaup-
manni sem alltaf er í þykj-
ustuleik. Hann hefur unun af
aö bregöa sér i óliklegustu
gervi en lifir svo hamingju-
sömu fjölskylduli'fi heima
fyrir. Siöan gerist þaö einn
daginn aö maöurinn Morgan,
veröur ástfanginn og þá fer
allt í hund og kött sem vænta
mátti. Sagan þykir ljúf en
jafnframt sérlega skemmtileg
og býsna vel stiluö og upp
byggö. Lýsing á persónunni
Morgan ekki langt frá þvi að
vera snilldarleg. Og eitt orö er
þaö sem sifellt skýtur upp
kollinum i umsögnum gagn-
rýnenda um bækur Anne Tyl-
er: hún þykir vera viturkona
... hvað sem þaö þýöir.
Thorkild Ilansen:
Det lykkelige Arabien
Gyldandal 1982
Bækur Thorkilds Hansens
munu vera vel á annan tug, en
tvær þeirra komuút á islensku
fyrir siöustu jól, Þræla-
skipin og Jens Munk en þar
leitar hann eins og gjarnan
fyrrog siöar, til fortiöarinnar:
sá timi er Danir voru land-
könnuöir og nýlenduherrar
hefur oröið honum ákaflega
drjúgur. Einnig hefur hann
skrifaö feröabækur og gefiö út
ritgeröasöfn, síöasta bók hans
— Réttarhöldin gegn Hamsun
— vakti mikla athygli er hún
kom útfyrir nokkrum árum og
þótti stórvirki. Thorkild Han-
sen er vel heppnað sambland
af blaöamanni, sagnfræöingi
og skáldsagnahöfundi. Hann
skrifar um sagnfræöilega at-
buröi og fylgir heimildum i
hvívetna en fylgir ýmist
frjálslegum frásagnarmáta
blaöamannsins eöa stilfærslu
rithöfundarins án þess vel að
merka, aö vikja af vegi sagn-
fræöinnar. Hér segir hann —
en bók þessi kom fyrst ut 1962
— á mjög liflegan og skemmti-
legan hátt frá kynnum Dana
af Arabíu á miööldum og má
af bókinni hafa mikinn fróö-
leik um þjóöir og lifshætti i Ar-
abiu, en einnig dágdða
skemmtun. A timum forgengi-
legs sósialrealisma i Dan-
mörku er still Hansens ákaf-
lega hressandi — sýnir aö
dönskunni er ekki alls varn-
aö...
John Toland:
No Man’s Land
Ballantine Books 1982
Þessi bók segir frá siöustu
mánuöum fyrri heimsstyrj-
aldarinnari svipuöum dúr og
Barbara Tuchman fjallaöi um
upphaf hennar i hinni marg-
rómuðubók, The Guns of Aug-
ust. John Toland hefur einnig
fengið mikið lof fyrir bók sina
en hann hefúr annars skrifaö
töluvert um Hitler og þá ein-
beitt sér aö persónunni fremur
en stjórnmálamanninum.
Einhvers staöar á leiöinni hef-
urhann haftPulitzer-verölaun
upp úr krafsinu. Bók þessi er
löng og full af smáatriöum,þaö
má kallast nokkuö afrek aö
Toland hefur engu aö siöur
tekist að smiða Ur heimildum
sinum læsilegt verk, stórfróð-
legt náttúrlega og allt það.
Stillinn er vel þekktur um
þessar mundir, blandað
saman smáatriðum af vigvöll-
unum og makkinu i höfuö-
stöðvum herjanna, sagt frá
hlutskipti óbreyttra borgara
og hráskinnaleik stjórnmála-
manna. Er bdkin hefst er
Evrópuþjóðunum aö blæöa Ut,
Þjóðverjar hefja siðustu sókn
sina, Lúdendorff-sóknina.taka
á öllu sem þeir eiga til, og
heföi e.t.v. heppnast aö sigra
efóþreyttar hersveitir Banda-
rikjamanna heföu ekki
streymt á vigvöllinnn um ■
sama leyti. Slátrunin eins og
endranær i fyrri heimsstyrjöld
var ógurleg.
Anita Loos:
Gentlemen Prefer Blondes,
But Gentlemen Marry Brun-
ettes
Picador 1982
Tvær bækur i einni, og frá-
■gangur býsna skemmtilegur.
A þriöja áratugnum var Sént-
ilmenn kjósa ljóskur gefin út
um allan heim og seldist í
risaupplögum, siöari bókin
fylgdi á eftir nokkrum árum
siöar og naut einnig mikilla
vinsælda. Anita Loos fæddist
1893ogdóí fyrra, 15 ára gömul
var hún farin að skrifa kvik-
myndahandrit fyrir D.W.
Griffith og var alla ævina mik-
ið í tengslum viö kvikmyndir.
Sögur sinar skrifaöi hUn af
rælni en reyndist kunna að
lýsa aldarhættinum, og nátt-
úrlega eru bækurnar leynt
eöa ljóst um stööu konunnar á
þessum áhyggjulitlu árum.
Frásögnin er glaðleg og frjáls-
lega saman sett, þótt stundum
sé sagt frá miklum hörmung-
um i lifi heimskrar ljósku eöa
klárari brúnku — varla aö efa
aö bækur þessar eiga ennþá
eitthvað erindi. Og háralitur
Anitu Loos? JU, hún var auð-
vitað dökkhærö og segir glaö-
hlakkalega i formála aö hún
hafi byrjaö að skrifa fyrri
bókina til aö mótmæla
athyglinni sem ljóskur urðu
aönjótandi hjá karlmönnum.
Einnig til aö sýna miskunnar-
lausa misnotkun karla á sömu
ljóskum. Upphafleg fyrir-
mynd mun hafa verið einhver
tröllheimsk en ljóshæð ást-
kona H.L. Menckens.
■ Bækurnar hér aö ofan ern fengnar hjá Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar. Tekiö skal frum aö um kynningar er aö ræöa en
öngva ritdóma.
■ Út er komin bók og heitir sú
Bækur og lesendur —. undirtitluð:
Um lestrarvenjur. Ólafur Jóns-
son hefur tekiö hana saman en
hún er hin fertugasta i ritrööinni
Studia Islandica sem Menningar-
sjóöur gefur út og hefur lengi
gert.
Aö stofni til er bókin útlegging á
lestrarkönnun sem fyrirtækiö
Hagvangur geröi árið 1979, en
einnig er tekið miö af fyrri
lestrarkönnunum og ýmsum fleiri
tölum. Eru kannanirnar bornar
saman á ýmsan hátt og viö til aö
munda þjóöskrá og Ólafur Jóns-
son reynir aö gera sér grein fyrir
hverjar tölur eru marktækar og
þá á hvern hátt loks hvað má lesa
út úr þeim. Er þarna saman kom-
inn á einum stað mikill fróöleikur
i tölfræöi um lestrarmenningu Is-
oun#
xim og

Bók um bækur
— Olafur Jónsson sortérar tölur
lendinga og er bókin vel skipulögð
og skýr um þaö sem hún vill taka
fyrir.
Eins og fæstum kemur liklega á
óvart, var þaö ein niöurstaöa
könnunar Hagvangs, sem og fyrri
kannana, aö Islendingar eru frek-
ir til bókar. Viö gripum niöur i
bókinni og tökum traustataki
töflu yfir svör fólks viö spurning-
unni: Ertu nú aölesa bók? Eða, ef
svo var ekki, hefuröu lesið aö
minnsta kosti eina bók undan-
farna þrjá mánuöi, eöa hvort þeir
læsu stundum bækur þó enga
siöustu þrjá mánuöi, og loks hvort
þeir læsu aldrei bækur.
Svörin i prósentum, voru á
þessa leið en i svigum eru
prósentutölur frá einu Norður-
landanna, það er aö segja Noregi.
1. Eraölesabók 53.7 (31)
2. Les stundum 28.6 (38)
3. Lessjaldan 12.3 (18)
4. Lesaldrei 3.7 (12)
5. Ósvarað 1.7
Eins má nefna hér hvað fólk
las, hver var bókmenntasmekkur
þess ef svo má segja.
Fyrst koma bókaflokkar, siöan
prósentutölur.
1. Skáldsögur 74.8
2. Leikrit 9.9
3. Ljóömæli 39.7
4. Astarsögur 42.5
5. Spennu-og átakas. 60.7
6. Ævisögur 44.7
7. Þjóðleg fræði 42.7
8. Dulræn fræöi 29.4
9. Fagbækur 33.3
10. Ferðasögur 29.6
11. Stjórnmál,
samfélagsefni 15.2
12. Alfræði, handbækur,
myndabækur 42.7
Fjöldinn allur er af töflum i
bókinni og flestar fróðlegar.
Ólafur leggur siöan út af tölunum
og verða bollaleggingar hans ekki
raktar hér. Ahugamenn geta
leitaö til bókarinnar sjálfrar enda
■ Ólafur Jónsson
er hún ansi yfirgripsmikil enda
þótt hún sé aöeins innan viö 100
siður að blaösiöutali. Eina töflu
enn langar mig þó aö birta þótt
hún komi lestrarvenjum i sjálfu
sér minna við en ýmsar aðrar
töflur i bókinni. Spurt var hvort
og þá hversu mikið menn „not-
uðu” ýmsa þætti menningar
og/eða afþreyingar. Auk bók-
lestrar var spurt um notkun á
blöðum og hljóðvarpi og sjón-
varpi, vikublööum og timaritum,
kvikmyndahúsum, tónleikum,
málverkasýningum, leikhúsum
og svo framvegis. tþróttir flutu
með. Spurningin var orðuð
þannig: Notar þú hina tilteknu
kosti 1) daglega eða þvi sem næst,
2) l-3svar i viku, 3) 1-3 i mánuði,
4) sjaldnar en mánaðarlega, 5)
alls ekki.
Taflan litur svona út.
Úr töflu þessari má margt lesa
og merkilegt en hér verður aöeins
vakiðathygli á nokkrum atriöum.
1 fyrsta lagi hversu vel blööin
standa sig i samanburöi viö út-
varp og sjónvarp. Rúm 74% horfa
daglega á sjónvarp (nema á
fimmtudögum náttúrlega), 88%
hlusta á útvarpið en hvorki fleiri
né færri en 92% aöspuröra lásu
blöðin á degi hverjum. Mega
blööin vera nokkuð ánægö með
þetta hlutfall að ekki sé meira
sagt.
I ööru lagi er athyglisvert að
rúm 30% segjast lesa skáldsögur
daglega eöa þvi sem næst. Það
þykir mér furðulega há tala en
náttúrlega engin ástæöa til að
rengja hana. Bækur viröast betur
á vegi staddar gagnvart fjöl-
miðlunum en búast heföi mátt viö
i fljótu bragði.
Þá er augljóst að notkun á
hljómtækjum i heimahúsum er
mjög viötæk likt og sókn i kvik-
myndahús. Eins aösókn i leikhús
þótt farið sé öllu sjaldnar er eðli-
legt má telja. Úrvalið er jú mun
minna. Athyglisvert er aö það er
mjög svipaöur fjöldi (en alveg
áreiöanlega ekki sama fólkið
endilega) sem fer aldrei i bió eða
leikhús.
Það kann sömuleiðis að vekja
athygli — en ekki nauðsynlega
undrun — hversu fáir stunda tón-
leika aö ráöi. 1.3% vikulega og
5.8% mánaöarlega eöa svo.
Annað þykir mér þó enn athyglis-
verðara. Það eru iþróttirnar.
1 ljós kemur að rétt tæp 60%
þjóöarinnar fer aldrei á iþrótta-
kappleik af neinni sort og aðeins
17% stunda þvilikar skemmtanir
mánaðarlega eöa oftar. Bera má
þessar tölur saman við þá sem
stunda tónleika (eða stunda þá
ekki). Vist eru þaö öllu fleiri sem
leggja sig eftir iþróttum en þar
munar þó ekki svo miklu á. Engu
að siöur hafa iþróttaáhugamenn
reynst svo sterkur „þrýstihópur”
aö allir fjölmiölar, blöðin jafnt
sem útvarp og sjónvarp eru troö-
full af iþróttafréttum i blööunum
kannski margar siður daglega en
samstundis er tónlistin hálfgerö,
eða alger, hornreka, þótt blööin
sinni henni vissulega nokkuö. Til
hvers eru allar þessar iþrótta-
fréttir ef þaö er ekki stærri hluti
þjóðarinnar sem sækir iþrótta-
leiki reglulega? Af hverju er til
dæmis ekki mun meira plássi af
siöum blaöanna eytt i aö f jalla um
skáldsögur — sem liðlega 65%
þjóðarinnar les i hverjum
mánuði? Þetta er athugunarefni
fyrir blööin.
Þannig aö margt er ihugunar-
efniö i bók ólafs Jónssonar og hún
er þvi hin gagnlegasta. Ólafur
hefur hér farið út á sviö sem ekki
mjög hefur verið kannaö fyrr og
tekist held ég, býsna vel. Hitt er
svo annab mál að enn á eftir að
gera rækilega könnun bæöi á bók-
lestri og annari „menningar-
neyslu”, svo draga megi óyggj-
andi ályktanir. Telji menn ástæðu
til.
—i>j
eo tofl —
n W) n M> V ’u 03 lO c •V.
O) eo n V
U) co T3 Íg ’> S £ n tr. u 2 ■«
1. Sjónvarp 74.2 22.1 1.7 2.0
2. Útvarp 88.4 9.6 0.3 1.0 1.0
3. Dagblöð 92.2 5.4 0.7 0.3 1.4
4. Vikubl. timarit 4.8 21.7 26.8 10.6 35.4
5. Skáldsögur 30.8 16.0 19.4 24.9 8.9
6. Aðrar bækur 18.4 18.7 20.7 22.1 20.0
7. Hljómtæki 41.8 25.5 7.1 3.1 22.4
8. Kvikmyndahús 15.3 25.8 40.8 18.0
9. Leikhús 9.9 71.8 19.0
10. Tónelikar — 1.3 4.5 29.0 65.2
11. Söfn, sýningar — 1.0 12.9 51.4 34.7
12. Iþróttir — 6.1 10.9 23.5 59.5