Tíminn - 27.06.1982, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigur&sson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sigur&ur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarma&ur Helgar-Timans:
lllugi Jökulsson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriðason, Heiður Helgadóttir.lngólfur
Hannesson (iþróttir), Jónas Gu&mundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlits-
teiknun: Gunnar Trausti Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Gu&jón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttlr. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarkir:
Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Si&umúla 15, Reykjavlk. Simi: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánu&i: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Nýtum þann afla
sem á land berst
■ Oft heyrast raddir um að við ættum að fullvinna
fiskinn hér heima áður en hann er seldur til útlanda,
til að skapa atvinnu innanlands og selja hana á hærra
verði í útlöndum. Ekki er vel ljóst í hverju þessi
„fullvinnsla“ felst, en helst er að skilja að íslendingar
eigi að fara að matreiða fiskinn ofan í erlenda
kaupendur. Gallinn er aðeins sá, að sundurleitur
hópur kaupenda í mörgum löndum vill sjálfur fá að
ráða matseðli sínum og matreiða sinn fisk eftir eigin
höfði. Færibandamatreiðsla er á undanhaldi í flestum
bestu viðskiptalanda okkar.
Það sem verður að kappkosta er að bjóða upp á
gott hráefni á pönnuna eða í pottinn. Það eru
ömurlegar fréttir sem berast frá Portúgal um að með
stuttu millibili eru sendir þangað saltfiskfarmar, sem
hvergi nærri standast þær gæðakröfur sem fylgibréf
sendinganna hljóða upp á. Þetta er handvömm sem
aldrei má eiga sér stað.
Á sama tíma og þorskaflinn minnkar um fjórðung
höfum við engin efni á því að lækka verðið verulega
á því sem þó aflast með óvönduðum vinnubrögðum.
Auk fjárhagstjónsins hefnir það sín á markaðnum
þegar til lengri tíma er litið. Hver farmur sem seldur
er úr landi á að vera gæðastimpill fyrir íslenska
framleiðslu og greiða fyrir sölu og hagkvæmum
samningum fyrir næsta farm.
Þótt þorskafli hafi minnkað í ár, sem raun ber vitni,
tókst að setja íslandsmet í skreiðarframleiðslu. Það
hefur aldrei verið hengt eins mikið upp af þorski og
í ár. Birgðirnar eru óseldar. Markaðurinn í Nígeríu
er hruninn vegna efnahagserfiðleika þar í landi. Þarna
átti að taka skjótfenginn gróða. Þótt oft hafi gengið
brösulega að koma skreiðinni í verð, brá svo við í
fyrra að eftirspurn var mikil og verðið gott.Þorskurinn
var hengdur upp af kappi en lítilli forsjá. Á sama tíma
og olíuverð fór hríðlækkandi og fréttir bárust um
sölutregðu í Nígeríu gerðu menn út á olíugróðann þar
hér uppi á íslandi. Sendinefndir koma með þær fréttir
frá Afríku, að eitthvað verði menn að éta þar og þeir
hljóti að kaupa skreiðina okkar rétt eins og í fyrra.
Þar við situr.
Þeir sem selja fisk á Bandaríkjamarkað, sem er
okkar besti og hagkvæmasti markaður, vara við því,
að hætta sé á að keppinautar okkar komist inn á þann
markað ef við ekki getum útvegað nægilegt hráefni.
Erfiðleikar útgerðar og fiskvinnslu eru miklir.
Aukinn tilkostnaður og minnkandi afli eru höfuðor-
sakirnar. Því mun meiri ástæða er til að koma þeim
fiski sem á land berst í gott verð.
Það er til lítils að halda úti dýrum skipum með
ærnum tilkostnaði ef ekki tekst að koma aflanum
óspilltum í hendur kaupenda og fá sæmilegt verð fyrir
hann.
Fiskveiðar eru og verða okkar stóriðja og
fullvinnslan er og verður að koma afurðunum
óskemmdum og í 1. flokks ástandi í hendur
kaupendanna.
OÓ
SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ 1982.
skuggsjá
Sveiflur
í sænskum
bókmenntum:
SkáMdapnriim aftnr
mikilvægari en boð-
skapurinn I Svíþjóð
Jr JÓÐFÉLAGSLEG GAGNRÝNI OG SIÐDFERÐI-
LEG OG PÓLITÍSK PREDIKUN ER EKKI LENGUR
HELSTA VIÐFANGSEFNI SÆNSKRA RITHÖFUNÐA.
Á síðustu árum hefur aftur orðið sveifla í bókmenntastefnu,
eða bókmenntatísku, í Sviþjóð. { stað þess að grafa sig ofan
f þjóðfélagsvandamál samtimans eru rithöfundar farnir að
skrifa skáldsögur, þar sem skáldskapurinn skiptir meira máli
en boðskapurinn.
Sænskur rithöfundur og blaðamaður við Dagens Nyheter í
Stokkhólmi Lars Olof Franzen, heldur þessu a.m.k. fram i
grein, sem hann ritaði nýlega i danska blaðið Politiken undir
fyrírsögninni „Atter orden i svensk litteratur“. Þar minnir
hann á þá nýju strauma, sem gerðu vart við sig í sænskum
bókmenntum, eins og reyndar bókmenntum fleiri þjóða, á
sjöunda áratugnum og náðu að setja mjög svip sinn á sænskt
bókmenntalff allt fram undir þann áratug, sem nú er
tiltölulega nýhafinn. Hér var m.a. um að ræða nýraunsæis-
stefnu, kvennabókmenntir af ýmsu tagi og svo heimildarskáld-
sögur. Áhersla hafi verið lögð á virka þátttöku i
þjóðfélagsumræðu samtímans, og listrænt og fagurfræðilegt
gildismat orðið að víkja fyrir boðskapnum, málstaðnum.
Franzen segir, að á sjöunda áratugnum hafi bókmenntunum
verið skikkað þjóðfélagslegt hlutverk, sem þær hafi ekki haft
næstu áratugina þar á undan. Rithöfundarnir hafi tekið til
meðferðar málefni dagsins jafnt i Sviþjóð sem á
alþjóðavettvangi. Sem dæmi nefnir hann sögur Per Olof
Sundmans um ákvarðanatekt í sveitastjórnum, Afrikufrásagn-
ir Per Wástberg og Söru Lidman, verk Görn Palm um
siðferðilegs tengst hinna ríku Svía við þriðja heiminn,
frásagnir Sven Lindquist og Jan Myrdal af Indlandi og
Kínverska alþýðulýðveldinu og fleira, jafnframt skýrir hann
frá því, hvernig rithöfundar hafi mátt sæta hugmyndafræði-
legri gagnrýni fyrir verk sín. „Skáldskapur varð siðferðilega
vafasamur. Meðvitaður tilgangur ríthöfundaríns var dreginn
í efa. Rithöfundurinn var dreginn til ábyrgðar fyrir að
bókmenntirnar og sögupersónur hans sjálfs, væru þátttakend-
ur í stéttabaráttunni," segir Franzen.
Afleiðing þessarar stefnu var m.a., að hin fagurfræðiiega
hlið listarinnar var aðeins talin eins konar skraut, og i versta
falli til þess notuð að fela innihaldsleysi verkanna.
Um miðjan áttunda áratuginn hófst breytingin að sögn
Franzens, sveiflan til baka. Fleiri og fleiri rithöfundar leituðu
til fortiðarinnar um efnivið. Sagnfræðilegar eða sögulegar
skáldsögur urðu aftur viðurkenndar, m.a. meðal höfunda,
sem áður fjölluðu öðru fremur um samtímann, svo sem Lars
Andelius, Hans Granlid, Sven Delblanc, sem fékk einmitt
bókmenntaverðlaun Norðurlanda nú síðast, Inger Alfven og
Sara Lidman, en hún var ein þeirra höfunda, sem á sjöunda
áratugnum hvarf frá hreinræktuðum skáldskap til gerðar
heimildarsagna og stjómmálastarfs.
Nú hefur hún snúið aftur til þess norðurlenska umhverfis,
sem skóp henni efnivið i fyrstu skáldsögur hennar á sjötta
áratugnum. í „Din tjánere Hör“ (1977), „Vredens bam“
(1979) og „Nabots sten“ (1981) vefur hún ævintýramynd um
baráttu íbúa smábæjar fyrir framtið sinni. Hún skrifar aftur
á mállýsku, sem gefur texta hennar sérstæðan, ljóðrænan
skýrleika, að sögn Franzens. Per Olov Engquist hefur í bók
sinni „Musikanternes uttág“ (1978) horfið aftur til liðins tima
i Vasterbotten. Skáldsagnaröð Lars Ardeliusar - „Och
kungen ár kung“ (1976), „Tid och Otid“ (1978) og
„Provryttare“ (1981), er eins konar króníka, sem lýsir þróun
sænsks þjóðfélags frá því fyrir aldamótin síðustu og fram til
síðari heimsstyrjaldarinnar. Þessir höfundar eiga það
sameiginlegt að hafa hafið sögulegar skáldsögur til vegs og
virðingar á nýjan leik í Svíþjóð. Og á meðan þessi breyting
hefur orðið í skáldsagna gerð hefur ekki ósvipuð sveifla átt
sér stað á sviði ljóðagerðar, þar sem straumar módemisma
og táknmáls hafa mtt sér til rúms.
Fram kemur í áðurnefndri grein, að ein af ástæðum þessarar
sveiflu hafi verið óánægja margra rithöfunda með þá
bókmenntastefnu, „sem leit á ímyndunarafl sem afturhalds-
samt stórveldi". Þeim viðhorfum hefur því einfaldlega verið
ýtt til hliðar.
UvAÐA ÞJÓÐ HEIMS ER GREINDUST? Spurningin
virðist ef til vill fáránleg, en sprenglærðir vísindamenn, sem
mæla alla skapaða hluti, hafa sem kunnugt er einnig fundið
aðferð til að mæla greind fólks. Og nú hafa þeir sér-
staklega valið úrtak sem á að sýna meðaltal tiltekinna
þjóða, og látið þá, sem í úrtakinu lentu, gangast undir
greindarpróf. Og þannig telja þeir sig geta sagt til um hvaða
þjóð sé greindust.
Og hverjir skyldu nú hafa „unnið“, ef svo má að orði
komast? Jú, ef marka má þessar athuganir, þá eru Japanir
greindastir allra þjóða.
Könnun þessi sýndi m.a., að greindarvísitala þeirra Jaþana
á aldrinum 13-36 ára, sem í úrtakinu lentu, var að meðaltali
111 stig. Meðaltalið á Vesturlöndum, svo sem í Bandarikjun-
um, Vestur-Þýskalandi, Bretlandi og Danmörku, er um 100
stig.
Könnun þessi mun vera byggð á þeim formúlum, sem
venjulega eru notaðar við greindarmælingar, og niðurstöðurn-
ar voru birtar í breska timaritinu Nature. Breskur
sálfræðingur, Richard Lynn, gerði þar grein fyrir þessum
niðurstöðum i Japan og bar þær saman við hliðstæðar
kannanir í Bandaríkjunum og víðar.
Könnunin i Japan sýndi, að Japanir, sem fæðst hafa á
timabilinu frá 1910 til 1945, hafa meðal greindarvísitölu á
bilinu frá 102 til 105 sem er mjög svipað og á Vesturlöndum.
En Japanir, sem fæddir eru á árunum 1946 til 1969, hafa hærri
greindarvisitölu, eða frá 108 til 115 að meðaltali. Það þýðir,
að þrir af hverjum fjórum Japönum á þessum aldri eru
greindari en meðalkaninn eða meðalevrópubúinn.
Þessi niðurstaða þýðir einnig, að sögn þeirra sem vitneskju
þykjast hafa á þessum málum, að tiundi hver Japani á þessum
unga aldri hafi greindarvísitölu sem sé 130 stig eða hærri, en
það munu vera fimmfalt fleiri en á Vesturlöndum.
Það þarf kannski engan að undra framsókn Japana á
fjölmörgum sviðum tækni og visinda þegar niðurstöður
þessarar könnunar eru hafðar i huga. En svo geta menn
auðvitað velt því fyrir sér, hvort Japanir séu raunverulega
greindari en aðrar þjóðir, eða hvort þeir séu bara klárari að
gangast undir greindarpróf.
Elías Snæland
Jónsson skrifar