Fréttablaðið - 14.12.2008, Qupperneq 10

10 14. desember 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Það er vaxandi þungi í umræð-unni um hugsanlega aðild
Íslands að Evrópusambandinu.
Stjórnmálaflokkar og hagsmuna-
samtök á Íslandi eru að endurmeta
sína afstöðu til Evrópusambands-
ins og hefur Sjálfstæðisflokkurinn
ákveðið að taka málið til athugun-
ar á komandi landsfundi í janúar. Í
því felst ekki að flokkurinn hafi nú
þegar ákveðið að breyta sinni
stefnu. Í þessu felst fyrst og
fremst það, að flokkurinn telur
ástæðu til þess að fram fari að
nýju pólitískt mat á því, hvort
hagsmunum þjóðarinnar sé betur
borgið innan ESB eða utan.
Mikilvægt er að kjörnir
fulltrúar flokksins velti fyrir sér
þessu máli í aðdraganda lands-
fundarins þannig að sem flest
sjónarmið í málinu komi fram
tímanlega til þess að flokksmenn
geti vegið rök með og á móti aðild
að sambandinu. Það eru einkum
tvö sjónarmið sem takast á í
umræðu um ESB, gjaldmiðillinn
og auðlindirnar. Ég tel að menn
hafi horft alveg framhjá þriðja
sjónarmiðinu, sem er gjörbreytt
staða Íslands eftir brotthvarf
hersins.
Framtíð krónunnar
Það er grundvallaratriði, að menn
geri sér grein fyrir því, að umsókn
um aðild að Evrópusambandinu
kemur okkur ekki undan því að
takast á við þann alvarlega vanda
sem nú blasir við íslenskri þjóð.
Við þennan vanda verðum við að
glíma sjálf og að mínu áliti
verðum við gera það á grunni þess
gjaldmiðils sem við nú höfum,
krónunnar. Hvað við ákveðum að
sé fyrir bestu fyrir þjóðina til
lengri tíma, er svo annað mál.
Krónan hefur reynst okkur
vandmeðfarinn gjaldmiðill, ekki
síst á liðnum árum, þegar útrás og
þensla fjármálakerfisins var í
algleymingi. Seðlabanki Íslands
hefur átt erfitt með að nýta
stýritæki sín til að halda aftur af
vanda hagkerfisins og það er ljóst,
að aðhald í ríkisfjármálum á
liðnum árum var ekki fullnægj-
andi. Til þess að hægt sé að halda
úti ábyrgri peningamálastefnu
þarf ríki og Seðlabanki að ganga í
takt og því miður voru yfirboðin á
hinu pólitíska sviði ríkisfjármála
of mikil. Þar verða stjórnmála-
menn að horfa í eigin barm. Þar til
viðbótar kemur, að þótt regluverk
okkar á sviði verðbréfaviðskipta
og fjármálamarkaðs hafi verið
byggt á grunni ESB, vorum við
Íslendingar að taka langtum
stærri skref í einu á þessum mark-
aði en aðrar þjóðir, enda afar stutt
síðan að viðskipti í kauphöll hófust
hér á landi í samanburði við nálæg
lönd. Slíku fylgja verulegir
vaxtarverkir og þá skapast hætta
á því að eftirlitið fylgi ekki hraða
markaðarins.
Margt bendir til þess að við
getum ekki búið við eigin gjald-
miðil þegar til lengri tíma er litið.
Staða krónunnar getur ekki ein
ráðið því hvort ráðist verði í
aðildarviðræður við ESB heldur
tel ég að horfa verði sérstaklega
til hagsmuna sjávarútvegsins en
þó ekki síður hættu á vaxandi
einangrun Íslands í samfélagi
þjóða.
Samband við umheiminn
Með brotthvarfi varnarliðsins árið
2006 lauk nánu utanríkissamstarfi
milli Íslands og Bandaríkjanna
sem staðið hafði frá því í seinna
stríði. Við Íslendingar nutum góðs
af þessu samstarfi með verulegri
uppbyggingu hér heima með hjálp
Bandaríkjamanna. Bandaríkja-
menn reyndust okkur einnig góðir
stuðningsmenn og vinir á vett-
vangi alþjóðastjórnmála og er
vafalaust að þeir veittu okkur
ágætt skjól á fyrstu árum
lýðveldisins Íslands. Í kjölfar
seinna stríðs tókum við veigamikil
skref á sviði utanríkismála með
þátttöku í ýmsum alþjóðastofnun-
um. Þau skref hafa reynst okkur
heilladrjúg allar götur síðan.
Seinna gerðumst við aðilar að
EFTA og svo loks EES samningn-
um.
Við gerð þess samnings bjó
Ísland við kjöraðstæður á
alþjóðlegum vettvangi, með gott
samband við Bandaríkin annars
vegar og mjög eftirsóknarverðan
samning við Evrópusambandið
hins vegar. Þarna skapaðist ágætt
jafnvægi fyrir þjóð norður í
Dumbshafi sem hefur viðskipta-
hagsmuni beggja vegna
Atlantsála.
Ég tel raunar að Bandaríkja-
menn hafi verið fullfljótir á sér að
hverfa á brott með herlið sitt frá
Íslandi. Þeir telja sig ekki lengur
hafa beina hagsmuni af því, hvern-
ig mál skipast hér heima á Íslandi.
Afleiðingar brotthvarfs þeirra
fyrir okkur Íslendinga eru þó
verulegar, enda hefur samband
okkar við þá á alþjóðavettvangi
trosnað nokkuð, sérstaklega þegar
litið er til viðbragða bandaríska
Seðlabankans í kjölfar banka-
hrunsins.
Látum reyna á aðildarviðræður
Raunar sýndi bankahrunið hér
mjög skýrt hver staða Íslands í
alþjóðasamfélaginu er. Það virðist
jafnvel sem nágrannaþjóðir okkar
og vinir hafi fyrst tekið við sér í
kjölfar vilyrðis lánafyrirgreiðslu
frá Rússlandi og þá ákveðið að
rétta okkur hjálparhönd. Þegar
deilur vegna IceSave reikning-
anna mögnuðust kom berlega
fram hve samstaða Evrópuþjóð-
anna er mikil gagnvart þeim sem
utan við standa. Okkar staða
reyndist því mun veikari en við
áttum von á.
Ég tel að hag Íslendinga sé best
borgið með því að vera í nánu
sambandi við okkar nágrannaþjóð-
ir. Þess vegna held ég, að til lengri
tíma verði ekki hjá því komist að
láta á það reyna, hvort aðildarvið-
ræður að Evrópusambandinu geti
skilað okkur þeim árangri að ná
fram nauðsynlegu skjóli á
alþjóðlegum vettvangi og ásættan-
legum samningum vegna okkar
brýnu hagsmuna í auðlindanýt-
ingu. Ef slík niðurstaða fæst, er ég
óhrædd við að leggja slíkan
samning í dóm íslenskra kjósenda.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
ÓLÖF NORDAL
Í DAG | Ísland á alþjóða-
vettvangi
Staða Íslands í
samfélagi þjóðanna
Staða krónunnar getur ekki
ein ráðið því hvort ráðist verði
í aðildarviðræður við ESB held-
ur tel ég að horfa verði sérstak-
lega til hagsmuna sjávarút-
vegsins en þó ekki síður hættu
á vaxandi einangrun Íslands í
samfélagi þjóða.
SPÁÐU Í HVAÐ ÞÚ SPARAR!
Ný
r
Or
ku
lyk
ill
NÝ
JU
NG
5 kr.
afsláttur
þegar þú notar
Orkulykilinn í
fyrsta sinn!
Alltaf
2 kr. afsláttur
af dæluverði
Bensínorkunnar sem
kannanir sýna að er
lægra en hjá
öðrum!
www.orkan.is
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Ísland úr Nató og sendiherr-
ann burt!
Guðni Ágústsson kveður sér hljóðs
eftir að hafa yfirgefið pólitíkina með
miklum látum sem aðeins framsókn-
armenn urðu vitni að. Ísland úr Nató
og breska sendiherrann burt, segir
hann þá. Menn hefðu haldið
að honum hefði runnið reiðin
á Kanaríeyjum en það virðist
öðru nær. Í Moggaviðtalinu
var ekki annað á honum
að skilja en að hann hafi
saknað þess að hafa mann
eins og Davíð Oddsson
við stjórnvölin þegar til
rimmunnar kom við Breta
því hann hefði tekið hart
á móti. Sem sagt réttur
maður á röngum stað.
Kanarífuglinn í námunni
En meira af Kanarí og Davíð því
þingmenn, eins og til dæmis Kolbrún
Halldórsdóttir frá Vinstri grænum, og
spekúlantar hafa tala um að Ísland
hafi verið eins og kanarífuglinn í
námunni. Hinn alþjóðlegi fjármála-
geiri fylgdist með og komst síðan
að því á haustmánuðum
að kanarífuglinn afbar
ekki súrefnisleysið í
námunni og dó. Það
skyldi þó ekki vera
að svipuð rann-
sókn sé í gangi og
einhvers staðar fylgist
menn grannt með því
hversu lengi umdeild-
ur stjórnmálamaður
geti verið seðlabankastjóri.
Brosað í borgarstjórn
Ísland hefur breyst býsna mikið
síðustu mánuðina. Nýlega voru fréttir
á sjónvarpsstöðvunum frá Ráðhúsi
Reykjavíkur og með þeim fylgdu
myndir af borgarfulltrúunum. Allir
voru brosandi, jafnvel hlæjandi
og undu sér greinilega hið
besta. Já, þjóðfélagið
hefur breyst.
jse@frettabladid.is
S
mám saman eru afleiðingar bankahruns og fjármála-
kreppu á kjör almennings að verða ljósari. Atvinnuleys-
ið eykst dag frá degi og ljóst er að atvinnulausum mun
áfram fjölga verulega. Almenningur stendur frammi
fyrir skattahækkunum þar sem þeir sem hæstar tekj-
ur hafa munu ekki taka meira á sig en sem hlutfalli af tekjum
nemur, útsvar hækkar, bensíngjöld og áfengi einnig, svo og allar
innfluttar vörur vegna lágs gengis krónunnar og hefur þá fátt
eitt verið nefnt. Fyrir liggur einnig að þetta mun leiða til verð-
bólgu sem skilar sér í hærri afborgunum af vísitölutryggðum
lánum á sama tíma og launahækkanir verða í algeru lágmarki.
Þannig er mynd almennings af því á hvern hátt hann mun axla
afleiðingar bankahrunsins í eigin heimilisrekstri smám saman
að skýrast. Á sama tíma stendur yfir umræðan um framtíðina
eða það sem kallað hefur verið hið nýja Ísland. Gildi sem hafa
verið ráðandi síðustu misseri eru til endurskoðunar og margir
eru á því að nú skuli hin gömlu og góðu gildi endurreist.
Eðlilegt er að fólk velti því fyrir sér hverjir eigi að halda um
stjórnartauma í uppbyggingarstarfinu. Strax í kjölfar banka-
hrunsins varð sterk krafan um að þeir sem augljóslega hefðu
brugðist skyldum sínum myndu víkja; stjórn Seðlabanka og
Fjármálaeftirlits og ráðherrar fjármála og bankamála. Seinna
tók við enn háværari krafa um að efnt yrði til kosninga fljótt og
í síðasta lagi í vor.
Ljóst er að innan ríkisstjórnarinnar ríkir ágreiningur um það
hvort einstaklingar eigi að axla ábyrgð á bankahruninu. Sjálf-
stæðismenn eru ekki þeirrar skoðunar en í Samfylkingunni er
það sjónarmið ríkjandi.
Nú um helgina hafa mismunandi sjónarmið stjórnarflokkanna
komið fram hjá formönnum þeirra. „Það má eflaust finna dæmi
um einhver mistök,“ segir Geir H. Haarde, formaður Sjálfstæðis-
flokksins, í viðtali við Fréttablaðið í dag. „Ég held samt að stjórn-
völdum verði ekki kennt um það hvernig fór.“ Geir útilokar þó
ekki mannabreytingar í ríkisstjórn.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, formaður Samfylkingarinnar,
kvað skýrar að orði í Vikulokunum á Rás 1 í gær og sagði að ríkis-
stjórnin yrði að svara kalli almennings um mannabreytingar í
ríkisstjórn, Seðlabankanum og Fjármálaeftirlitinu.
Nú þegar almenningi er að verða ljóst á hvern hátt hann mun
færa fórnir með lakari lífskjörum til þess að byggja upp nýtt
Ísland þá á hann heimtingu á að stjórnvöld í landinu sýni honum
þann sóma að einstaklingar sem ábyrgir eru á sviðum sem greini-
lega brugðust í aðdraganda bankahrunsins axli einnig ábyrgð.
Hér á landi er ekki hefð fyrir því að stjórnmálamenn taki
ábyrgð á því sem misferst með afsögn. Ef traust á að ríkja milli
almennings og stjórnvalda verður hins vegar að koma til þess.
Það traust skiptir sköpum þegar byggja á upp nýtt Ísland. Hér
skiptir hver dagur máli þannig að krafan um afsagnir er jafn
sterk hvort sem efnt verður til kosninga á fyrri hluta næsta árs
eða ekki.
Einstakir ráðamenn verða að axla ábyrgð með
því að segja af sér.
Kalli verði svarað
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR