Tíminn - 24.10.1982, Blaðsíða 2

z__________
fólk flistum
SUNNUDAGUR 24. OKTÓBER 1982
Gabriel Garcia Marquez hlaut bókmenntaverðlaun Nóbels 1982:
„ER VEL AÐ VERB-
LAUNUNUM KOMINN”
segir Guðbergur Bergsson
sem þýtt hefur þrjár bækur
Marquez á íslensku
■ „Það gleður mig sannarlega að heyra
þessar fréttir. Hann á verðlaunin
vissulega skilin" sagði Guðbergur Bergs-
son í samtali við Helgar-Tímann þegár
hann var spurður álits á þeirri ákvörðun
sænsku akademíunnar að veita Gabriel
Garcia Marquez Nóbelsverðlaunin í
bókmenntum 1982. Guðbergur hefur
sem kunnugt er þýtt tvær bækur
Marquez á íslensku Hundrað ára
einsemd og Liðsforingjanum berst
aldrei bréf, og nú er þriðja þýðingin að
koma út á forlagi Iðunnar en það er
Frásögn um margboðað morð sem er
nýjasta verk Marquez. Kafli úr þeirri
bók er birtur annars staðar hér í blaðinu.
„Akademían hefur valið mjög góðan
rithöfund að þessu sinni“ sagði Guðberg-
ur, „ekki útkjálkarithöfund eins og
undanfarin ár.“
Guðbergur kvaðst hafa hitt Marquez
sem snöggvast á Barcelona á Spáni árið
1967. „Hann var þá gjörsamlega
óþekktur maður, og kom heim til vinar
míns sem er útgefandi ásamt þeirri konu
sem gerðist umboðsmaður hans, Carm-
en Balcells. Þau ræddu hvað unnt væri
að gera fyrir Marquez því bók hans sem
komið hafði út nokkru áður, Hundrað
ára einsemd, væri mjög góð en hefði
ekki vakið neina athygli. Þá um kvöldið
var ákveðið að hefja herferð fyrir
verkum hans og koma honum á
framfæri. Frægð hans og frami síðar er
mest að þakka þessari konu Carmen
Balcells sem einnig hefur komið fjölda
annarra rithöfunda frá Suður-Ameríku
á framfæri við heiminn. Ég þekki hana
sjálfur frá háskólaárum mínum í
Bárcelona, en þá var hún ekki neitt
tcngd bókaútgáfu eða bókmenntum, en
fór svo að sinna þeim hlutum og hefur
orðið vel ágengt. Hún tók höfunda að
sér og skapaði þeim möguleika til að lifa
mannsæmandi lífi. Hún þrengdi þannig
að útgefendum að þeir neyddust til að
greiða höfundum fyrir verk þeirra, sem
þeir höfðu vanrækt áður.“
Guðbergur kvað Gabriel Garcia
Marquez hafa farið að vekja alþjóðlega
athygli upp úr 1968 og þá var farið að
þýða verk hans á fjölda tungumála.
„Hann bjó á Spáni í fjöldamörg ár en
lenti þar í afskaplega miklum erfiðleik-
um með skriftir af því að hann var
orðinn svo þekktur, að kaus að taka
fullan þátt í frægðinni og spilltist afar
mikið við það. Hann var ekki lengur
þessi óbrotni bóndasonur sem hann
■ Guðbergur Bergsson hefur þýtt
þrjár bækur Marquez á íslensku.
■ Gabriel Garcia Marquez. Hann hlaut Nóbelsverðlaunin í bókmenntum í ár.
M
■ Unnið að uppsetningu sýningarinnar í anddyri Listasafns íslands.
Yfirlitssýning á verkum Jóns
Þorleifssonar í Listasafni Islands
■ Yfirlitssýning á verkum Jóns Þor-
leifssonar listmálara, sem lést árið 1961,
verður opnuð í Listasafni íslands
klukkan 15 á sunnudag. Sýningin
stendur til 21. nóvember næst komandi.
Fyrstu fjórtán dagana verður hún opin
daglega frá klukkan 13.30 til 22.00 en
síðan frá klukkan 13.30 til 16.00.
Jón Þorleifsson fæddist á Hólum í
Hornafirði 26. desember 1891. Hann
hóf myndlistarnám 1918 við Teknisk
Selskabs Skole í Kaupmannahöfn og var
þar í þrjú ár. 1921 þreytti Jón inntöku
próf í Det Kgl. Akademi for de Skönne
Kunster og fékk þar inngöngu. Vegna
deilna um Akademíið og kennsluna þar
hætti hann námi. Hélt til Parísar og nam
við Académie de la Croqis veturinn
1921-22.
Að námi loknu var Jón búsettur í
Kaupmannahöfn til 1929 að frátalinni
Parísardvöl 1927. Eftir það bjó Jón í
Reykjavík, þar sem hann reisti sér
vinnustofuna Blátún 1931.
Meðan hann bjó erlendis var hann oft
á íslandi að sumrinu og málaði.
Jón varð listgagnrýnandi Morgu
blaðsins 1931 og skrifaði þar undi
nafninu Orri. Hann var einn
stofnendum Bandalags íslenskra list
manna og Félags íslenskra myndlista
manna. Jón var aðalhvatamaður a
byggingu Lisamannaskálans og forstjó
hans um árabil. Einnig átti hann þátt
stofnun Nýja myndlistarfélagsins.
Árið 1938 var Jóni falið að anna
uppsetningu íslensku deildarinnar
heimssýningunni í New York 1939
Gerði hann m.a. geysistóra myn<
framan við svalir sýningarskálans, sen
sýndi íslenskt landslag og fiskveiðar.
„En með þjóðinni og í listasögu okka
mun Jón fyrst og fremst lifa í málverkur
sínum, „segir Selma Jónsdóttir, foi
stöðumaður Listasafns Islands, í sýn
ingarskrá.
Á sýningunni í Listasafni íslands er
107 myndir eftir Jón, 91 olíumálverk,
steinprentmyndir og 16 vatnslitamyndir
-Sj
YFIR HUNDRAÐ
VERK TIL SÝNIS
„Við ernm strengja-
brúður nmhverfísins”
— Rætl við Jón ðttar Ragnarsson sem er að senda frá sér
fyrstu skáldsögn sína
Tímamynd Ella.
■ „Ég er alinn upp innan um skáld og
listamenn og undir niðri held ég að ég
hafi alltaf ætlað mér að skrifa" sagði Jón
Óttar Ragnarsson í samtali við Helgar-
Tímann, en fyrsta skáldsaga hans
Strengjabrúöur kemur út á forlagi
Helgafells nú um mánaðarmótin. Jón
Óttar er þjóðkunnur fyrir störf sín á
sviði næringarfræði og sem frumkvöðull
samtakanna Lff og land. Við vildum vita
hvers vegna vísindamaður gerðist skáld-
sagnahöfundur og hvaða hugmyndir Jón
Óttar hefur að leiðarljósi í skrifum
sínum.
„Þegar ég var á MIT-háskólanum
kynntist ég mörgum vísindamönnum og
fékk áhuga á því að skrifa um líf þeirra
og viðburði þar“ segir hann „Svo var það
1980 þegar ég var staddur í París að ég
las blaðagrein um bandarískan vísinda-
mann sem talaði mjög illa um fyrrver-
andi konu sína að hugmyndin að þessari
skáldsögu minni kviknaði. Ég fór að
skrifa og smám saman tóku sögupersón-
urnar af mér völdin."
Um hvað fjallar bókin þín?
„Þetta er saga um fjóra mánuði í lífi
óperusöngkonu nokkurar og fjallar um
það hvernig hún gerir upp við líf sitt.
Hún er búin að átta sig á þeirri
staðreyndi að hjónaband hennar og
vísindamannsins sem hún er gift er
ómögulegt. Auk þess hefur hún ekki enn
náð þeirri frægð sem hún þráir heitt.
Sagan gerist á því augnabliki í lífi hennar
þegar hún loks ákveður að taka af skarið.
Við spyrjum Jón Óttar hvaða hug-
myndir það eru sem eru að baki
frásagnarefninu í Strengjabrúðum. Og
það kemur á daginn að sjónarmið sem
■ Jón Ottar Ragnarsson.
hafa mótast í vísindastarfi hans einkenna
boðskap bókarinnar.
„Ég trúi því“ segir Jón Óttar, „að það
sé umhverfið sem hafi yfirgnæfandi áhrif
á mótun mannfólksins, ekki erfðirnar.
Erfðir eru auðvitað mikilvægar en á þátt
þeirra hefur verið lögð alltof mikil
áhersla á undanförnum árum. Ég er
alltaf að sannfærast meir og meir um
þetta atriði. Þótt breytileikinn í erfðun-
um sé mikill þá er breytileikinn í
umhverfinu óendanlegur, og þegar
„fengið“ af umhverfinu fer yfir ákveðið
stig hætta mismundandi erfðir að segja
til sín.“
Og umhverfisáhrifin eru Jóni Óttari
mikið hugðarefni. Nafnið á bókinni
vísar beinlínis til þessara sjónarmiða.
Við erum strengjabrúður umhverfisins
án þess að við vitum af því, og einungis
meðvitundin um það gerir okkur kleift
að gera uppreisn og brjótast úr viðjum
vana og uppeldis.
„Annars er sú fílósófía sem ég hef í
sambandi við skáldsagnagerð að bók
verður að vera spennandi, hafa ein-
hverja sögu að geyma, einhverja
frásögn" segir Jón Óttar. „Mér finnst
sjálfum svo margt áhugavert í kringum
mig og spennandi að skrifa sögur um það
sem fyrir augum ber. Minn uppáhalds-
höfundur er Dostojevski, svo náttúr-
lega Kiljan þótt þeir séu mjög ólíkir.
Austur-evrópsk menning hefur alltaf
höfðað til mín og ég finn í verkum þaðan
einhverja blöndu af trega og gáska sem
heillar mig. í sögum Dostojevskis er hið
óvænta alltaf á næsta leiti. Þig grunar
aldrei þegar þú hefur lesið einn kafla
hvað gerist í þeim næsta. Það er þessi
spenna sem er svo mikilvæg í skáldsög-
um. En auðvitað verður skáldsaga að
vera annað og meira en söguþráður.
Hún verður að flytja einhvern algildan
boðskap."
Jón Óttar hefur ekki sagt skilið við
vísindastörf þótt hann sitji við skáldsagn-
argerð. Hann sinnir háskólakennslu og
rannsóknum, og er að vinna að nýrri bók
um næringarfræði sem fjallar um vinnslu
matvæla, einkum í verksmiðjum en
einnig í heimahúsum.
-GM.