Fréttablaðið - 24.01.2009, Qupperneq 28

28 24. janúar 2009 LAUGARDAGUR
Á haustdögum 2007 fór að halla verulega undan fæti í fjármálageira heimsins. Óvissa ríkti um endanlegt umfang
undirmálslánakrísunnar sem upp-
runnin var í Bandaríkjunum og
vantraust jókst milli fjármálastofn-
ana. Lán urðu torfengnari og dýrari
banka í millum. Vandinn hélt áfram
að vinda upp á sig með slæmum
fréttum um afkomu og afskrift-
ir stórra fjármálafyrirtækja. Um
miðjan september í fyrra fór svo
snjóboltinn að rúlla fyrir alvöru.
September 2008
Mánudaginn fimmtánda septemb-
er vaknaði fjármálaheimurinn
upp við vondan draum. Bandaríski
risabankinn Lehmann Brothers
varð gjaldþrota og Bank of Amer-
ica samþykkti að taka yfir Merrill
Lynch á 50 milljarða Bandaríkja-
dala. Skuldir á efnahagsreikningi
Lehmann námu 613 milljörðum
dala, eða tæplega 54 þúsund millj-
örðum íslenskra króna, miðað við
miðgengi krónu á síðasta ári. Hlut-
irnir gerðust með ógnarhraða.
Deginum áður, á sunnudegi, hafði
stefnt í að samið yrði um yfirtöku
Bank of America á Lehmann, en
þeim snerist hugur og tóku frekar
Merrill Lynch.
Fjármálaráðherra Bandaríkj-
anna, Henry Poulson, var því
andsnúinn að nota opinbert fé til
að hjálpa Lehmann Brothers og
kvað ómögulegt að ná jafnvægi á
fjármálamörkuðum meðan verð
fasteigna héldi áfram að lækka.
Hlutabréfaverð snarféll og verð
skammtímaskuldabréfa hækkaði.
Fregnirnar kölluðu á viðbrögð.
Stærstu viðskipta- og fjárfest-
ingabankar heims ákváðu að búa
til lausafjársjóð til að hjálpa við-
kvæmum fjármálafyrirtækjum.
Sjóðurinn yrði 70 milljarðar dala að
stærð, eða sem nemur 6.165 millj-
örðum króna.
Þá boðuðu seðlabankar margra
landa til aðgerða. Seðlabanki
Bandaríkjanna vék til hliðar regl-
um sem bönnuðu bönkum að nota
innstæður til að fjármagna fjár-
festingarstarfsemi dótturfélaga
og seðlabankar evrusvæðisins og
Bretlands reiddu fram lausafé í
von um koma jafnvægi á markaði.
Seðlabanki Evrópu reiddi fram 30
milljarða evra og Englandsbanki
hélt uppboð á fimm milljörðum
punda, samtals rúmlega 4.600 millj-
örðum króna.
Daginn eftir, 16. september, greip
svo Seðlabanki Bandaríkjanna inn í
fjármálamarkaðinn með því að lána
tryggingarisanum American Inter-
national Group (AIG) 123 milljarða
dala (10.833 milljarða króna) gegn
því að seðlabankinn gæti breytt
láninu í 80 prósent hlutafé í AIG.
Tryggingarisinn var sagður svo
mikilvægur fyrir fjármagnsmark-
aðinn að réttlætti inngripið.
Víðar voru viðræður um sam-
runa banka, svo sem um að Lloyds
TSB tæki yfir Halifax Bank of
Scotland (HBOS). Bæði félög voru
í fjárhagsvandræðum og þurftu að
fá nokkra milljarða punda í formi
hlutafjár frá breska ríkinu.
Í Bandaríkjunum og Bretlandi
ákváðu fjármálaeftirlit jafnframt
að banna tímabundið skortsölu á
hlutabréfum fjölda fjármálafyr-
irtækja. Önnur lönd fylgdu í kjöl-
farið.
Vikurnar undir lok mánaðarins
mörkuðust af miklum óróa á fjár-
málamörkuðum. Vestra voru nokkr-
ar væntingar vegna orðróms um
að Bush forseti og ríkisstjórn hans
ætluðu að útbúa björgunarpakka
upp á 700 milljarða dala (61.652
milljarða króna).
25. september dró svo aftur til
tíðinda þegar verð hlutabréfa við-
skiptabankans Washington Mutu-
al (WaMu) hrundi og sparifjáreig-
endur gerðu áhlaup á innstæður
sínar. Með þessu var orðið að veru-
leika stærsta bankagjaldþrot í sögu
Bandaríkjanna.
Október 2008
Rétt fyrir og um mánaðamótin sept-
ember, október féll hver bankinn á
eftir öðrum og inngrip ríkisstjórna
voru stórtæk. Hér heima fengu
Íslendingar þær fregnir við upp-
haf vinnuvikunnar 30. september
að ríkisstjórnin ætlaði að taka yfir
75 prósent hlutafjár í Glitni fyrir
600 milljónir evra, eða 76 milljarða
króna samkvæmt miðgengi krón-
unnar í fyrra. Benelux-löndin tóku
yfir Fortis fyrir 11,2 milljarða evra
(1.425 milljarða króna). Ríkisstjórn
Bretlands ákvað að þjóðnýta Brad-
ford & Bingley með aðstoð spænska
bankans Banco Santande.
Þá fékk HYPO, þýskur fast-
eignaveðlánabanki lánalínu upp á
35 milljarða evra (4.461 milljarð
króna) frá þýska ríkissjóðnum og
írska ríkisstjórnin ákvað að tryggja
til tveggja ára innstæður sparifjár-
eigenda, skuldabréf og fleiri skuld-
bindingar allra sex banka lands-
ins. Hugsanleg skuldaábyrgð írska
ríkisins var talin nema allt að 845
milljörðum evra, eða 107.670 millj-
örðum króna. Í Bandaríkjunum
fór allt í háaloft þegar öldunga-
deild þingsins hafnaði 700 millj-
arða dala „björgunarpakka“ Henry
Poulson fjármálaráðherra, en með
peningunum ætlaði hann að kaupa
allar „eitraðar“ skuldir bankanna.
Lögin voru svo samþykkt á þinginu
1. október.
Önnur vika októbermánaðar var
svo vikan þegar alþjóðafjármála-
kerfið fraus. Hér heima voru sam-
þykkt neyðarlög sem gerðu Fjár-
málaeftirlitinu meðal annars kleift
að grípa inn í rekstur fjármálafyr-
irtækja, eins og svo gekk eftir með
yfirtöku á þremur stærstu bönkum
landsins, Glitni, Landsbankanum
og Kaupþingi.
Á meginlandi Evrópu voru líka
töluverðar sviptingar. BNP Pari-
bas tók yfir stóran hluta Fortis, en
á móti varð belgíska ríkið aðalhlut-
hafi Paribas. Danmörk og Austur-
ríki sögðust tryggja innstæður
sparifjáreigenda og Austurríkis-
menn komu á laggirnar bankabjörg-
unarsjóði upp á 90 milljarða evra
(tæplega 11.500 milljarða króna).
7. október greip Fjármálaeftir-
litið inn í rekstur Landsbankans
og skipaði honum skilanefnd. Evr-
ópusambandið ákvað að aðildarlönd
tryggi innstæður sparifjáreigenda
í bönkum svæðisins. 8. október var
hér gripið inn í rekstur Kaupþings
og Bretar beittu hryðjuverkalögum
til að frysta eignir Landsbankans.
Gordon Brown forsætisráðherra
og Alistair Darling, fjármálaráð-
herra Breta, sögðu breska ríkið til-
búið að veita hverjum þeim banka
sem teldi sig þurfa eiginfjárinn-
spýtingu upp á 25 milljarða punda,
eða sem nemur tæpum 4.000 millj-
örðum króna. Sjö bankar slógu til.
Aðrir 25 milljarðar punda áttu svo
að vera fáanlegir fyrir aðrar fjár-
málastofnanir, þá helst dótturfélög
erlendra banka í Bretlandi.
Þýska ríkið samþykkti um miðj-
an október björgunarpakka upp á
480 milljarða evra (61.178 millj-
arða króna) og norska ríkið gaf
út að bönkum yrðu boðin ríkis-
tryggð bréf fyrir allt að 350 millj-
arða norskra króna (5.400 milljarða
króna). 13. október komst Evrópu-
sambandið að þeirri niðurstöðu að
koma ætti upp björgunarpakka
(EURO-TARP) fyrir allt að 1.873
milljarða evra (238.723 milljarða
króna) og Frakkar tilkynntu að
fjármálafyrirtækjum stæði til boða
að sækja í sjóð upp á 360 milljarða
evra (45.884 milljarðar króna) til að
tryggja innstæður og bankaskuld-
ir. Spánverjar settu 100 milljarða
evra í sjóð (12.746 milljarða króna)
og hollenska ríkisstjórnin kom upp
220 milljóna evra sjóði (28.040
milljarðar króna).
Í Ástralíu ætlaði ríkisstjórnin
að örva hagkerfið með innspýt-
ingu upp á tæplega 1.000 milljarða
króna og 14. október stækkuðu
Sameinuðu Arabísku furstadæm-
in sinn björgunarpakka í um 2.880
milljarðar króna. Franska ríkis-
stjórnin ákvað 20. október að veita
sex bönkum 10 milljarða evra fyr-
irgreiðslu alls. Í Argentínu boðaði
ríkisstjórnin til blaðamannafundar
og tilkynnti um þjóðnýtingu lífeyr-
issjóða landsins.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn til-
kynnti líka um þetta leyti að Pak-
istan og Íslandi yrði veitt efnahags-
aðstoð.
Undir lok októbermánaðar nýtti
sér svo fjöldi banka aðstoð stjórn-
valda. Bayern LB varð fyrst-
ur þýskra banka til þess og Erste
Group braut ísinn í Austurríki. Sá
banki hafði orðið fyrir lausafjár-
skorti við fall Lehmann Brothers og
íslensku bankanna. Íslensku bank-
Fúlgur renna til bjargar
bönkum um víða veröld
Um allan heim hafa ríki gripið til stórtækra aðgerða til að styðja við fjármálakerfi landa sinna. Óli Kristján Ármannsson fer yfir at-
burðarásina frá því boltinn byrjaði fyrst að rúlla fyrir alvöru um miðjan september síðastliðinn og fram í miðjan þennan mánuð.
Hamfarir heimsins hafa komið einna harðast niður hér á landi með algjöru hruni bankakerfisins og gjaldeyriskreppu. Atburðir
hér á landi eru hins vegar ekki nema sem skvetta í öllu því ölduróti sem fjármálakerfi heimsins ganga í gegnum.
Framhald á síðu 32
Á EFNAHAGSRÁÐSTEFNU Í PARÍS Í JANÚARBYRJUN Á skjánum má sjá Jean-Claude Trichet, seðlabankastjóra Evrópu, halda tölu á þingi undir yfirskriftinni „Nýr heimur, nýr
kapítalismi“ sem haldið var í París dagana 8. og 9. þessa mánaðar. Þar sagði hann ljóst að fjármálakerfi heimsins væri enn viðkvæmt þrátt fyrir mikil inngrip stjórnvalda um
heim allan. FRÉTTABLAÐIÐ/AP
Í janúarbyrjun ákváðu Samtök
húseigenda í Bretlandi í sam-
starfi við stjórnvöld að hjálpa
þeim 6.000 eigendum fasteigna
sem sáu fram á að missa heimili
sín. Fólkið fengi að búa áfram
í húsum sínum gegn því að
borga stjórnvöldum leigu. Íbúar
áttu svo, þegar betur áraði, að
fá að kaupa aftur eignir sínar.
Þeir sem stóðu í skilum en gátu
lent í óvæntum tekjumissi um
tíma buðu stjórnvöld að fresta
afborgunum lána í allt að tvö ár.
Áætlunin nefndist Homeowner
Mortage Support Scheme, og
átti að ná til Englands, en ekki til
Skotlands, Wales eða Norður-
Írlands.
Sambærileg áætlun hefur nú
verið sett af stað í Bandaríkjun-
um.
GREIÐSLUÞROTA FÁI AÐ LEIGJA ÁFRAM
HÚSNÆÐI TIL SÖLU Í SUÐUR-KALÍFORNÍU
Í BANDARÍKJUNUM Í Bandaríkjunum og í
Englandi er unnið samkvæmt áætlun þar
sem íbúðareigendum í greiðsluþroti er
boðið að leigja áfram á sama stað þrátt fyrir
eignaupptöku. NORDICPHOTOS/AFP