Tíminn - 15.12.1982, Blaðsíða 4

4
þingfréttir
jí ' j j < i
MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1982
Utgjaldavítahringur opinberra stofnana:
GENGUR EKN AB KIR SEM BYGGIA
SEU FIRRTIR ABYRGB Á REKSTRI
— segir formaður f járveitinganefndar
■ Geir Gunnursson formaður fjárveit-
inganefndar flutti ræðu við upphaf 2.
umræðu um fjárlögin í gær. Hann sagði
að sá samdráttur sem orðið hefur á
þjóðartckjum á þessu ári og fyrirsjáan-
legur er á því næsta setti mark sitt á
afgreiðslu fjárlaga. Áhrifin á tekjur
ríkissjóðs eru Ijós þegar haft er í huga
að óbeinir skattar nema um 80% af
heildartekjum ríkissjóðs en spáð er um
8% samdrætti í almennum vöruinnflutn-
ingi að raungildi á næsta ári.
Miðað við reikniforscndur frumvarps-
ins er hlutfallið á milli aukningar
útgjalda miðað við aukningu ríkistckna
á þann veg að á móti 42% almennum
verðlagshækkunum geti hækkun tekna
ríkissjóðs numið 36%. Þctta bil er sá
vandi sem meðal annars er við að fást
og er því á það að líta að miðað við sömu
forsendur verður að gera ráð fyrir að
ákveðnir stórir útgjaldaliðir hækki veru-
lega meir cn almennum verðlagshækk-
unum nemur.
Útgjöld til allra sjúkrahúsa í landinu
og til tryggingabóta almannatrygginga
sem nema 33% af heildarútgjöldum
ríkissjóðs hækka þannig um 61.4%
miðað við sömu forsendu, um 42%
almennrar verðlagshækkunar.
Það þrengist því um aðra þætti
fjárlagafrumvarpsins, einkum þegar sú
stefna er grundvallaratriði í fjárlaga-
gerðinni að félagsleg þjónusta sé hvergi
skert heldur þvert á móti aukin á ýmsum
sviðum á sama tíma og nágrannaþjóðir
okkar mæta fjárhagserfiðleikum með
því að stórskerða þjónustu scm almenn-
ingur hefur notið af opinberri hálfu. Það
hefur því orðið að þrengja að í
rckstrargjöldum ýmsum og
framkvæmdaliðum og er Ijóst að ýmsir
munu finna til þess.
Geir Gunnarsson sagði aö undanfarin
ár hefði félagsleg þjónusta og réttindi
aukist mjög en að slík stórfelld, árleg
aukning hlyti að jafnaði að verða að
hyggjast á verðmætaaukningu í frani-
leiösluatvinnuvegunum ef slík þjónusta
á ekki að draga úr ráðstöfunarfé
þ;óðfélagsþegnanna á öörum sviðum.
Slík tilfærsla á nýtingu fjármuna á
fullan rétt á sér, en menn verða þá að
gera sér grein fyrir að reikning aukinnar
þjónustu og samfélagslegrar neyslu
hljóta þjóðfélagsþegnarnir að greiða og
ættu því að láta sig miklu varða hvernig
að henni er staðið. Hvort aðhald t.d. er
viðhaft varðandi húsnæðisnotkun og
starfsmannahald þeirra stofnana sem
þjónustuna veita.
Það er oft býsna erfitt að koma við
slíku aðhaldi. Ráðamenn stofnana
telja sig færasta um að dæma um þessar
þarfir og viðkomandi fagráðuneyti verða
á stundum hluti þrýstihóps í þessu efni.
Þegar ríkissjóður grciðir 85% bygg-
ingarkostnaðar sjúkrahúss og heilsu-
gæslustöðva og 100% byggingar heima-
vistarhúsnæðis í skólum er hætt við að
þeir sem kalla eftir slíku húsnæði skeri
stundum ekki við nögl kröfur sem þeir
gera.
Síðan taka rekstrargjöldin að íþyngja
þeim, sem við húsnæðinu tóku og þá í
einhverjum eða verulegum mæli meiri
rekstrargjöld en þurft hefði að vera ef
kröfurnar hefðu verið meira við hæfi.
Og þá er baráttan hafin fyrir aukinni
þátttöku ríkissjóðs í rekstrarkostnaði.
Þetta getur orðið útgjaldavítahringur.
Formaður fjárveitinganefndar taldi
það ekki heppilega tilhögun í stjórnsýslu
að þeir sem mestu ráða um bygginga-
framkvæmdir, stærðir og tilhögun stofn-
ana, séu samtímis firrtir allri ábyrgð á
rekstrarkostnaði og hvort aðhalds hafi
verið gætt um stærðir og hagkvæmni
manttvirkja.
Hann tók dæmi af Kópavogshæli sem
annast þjónustu við vangefna við erfiðar
aðstæður og knappt mannhald og fær
ekki nauðsynlegar úrbætur m.a. vegna
þess að ríkissjóður þarf á hverju ári að
sjá fyrir nýju starfsliði í nýjar stofnanir,
þar sem allt aðrar og meiri kröfur eru
gerðar um húsrými og fjölda starfsfólks.
Og framundan hjá þeim sjóði sent að
þessum bráðnauðsynlegu framkvæmd-
um stendur er að hrinda í framkvæmd
þeirri áætlun að við þeirri starfsemi sem
nú fer fram í Kjarvalshúsi og er ekki
nægilega fyrir séð, taki nýbygging sem
kosta mun 75 millj. kr. með 54 manna
starfsliði.
Byggingarkostnaðurinn er í sjálfu sér
tiltölulega lítill hluti þeirra vandamála
sem allir keppast við að leysa á hinum
ýmsu sviðum í heilbrigðis-, mennta- og
félagsmálum. Og ekki er heppilegt að
alls engin tengsl séu á milli þess eðlilega
framtaks ýmissa aðila á að knýja á um
uppbyggingu stofnana og síðan ábyrgð-
ar á því hvernig verður fyrir rekstrar-
kostnaðinum séð.
-Menn mega kalla þetta íhaldssamar
skoðanir, sagði þingmaður Alþýðu-
bandalagsins. - Ég kippi mér ekki upp
við það.
Hann tók dæmi af söfnun meðal allra
landsmanna sem myndarlega var að
staðið. Landsmenn afhentu um 13 millj.
kr. til að koma í framkvæmd miklu
nauðsynjamáli. Á sama tíma stóðu auð
20 rúm í nýrri sjúkrastofnun norður á
landi. Árlegur rekstrarkostnaður við að
nýta þessi fáu rúm verður ekki langt frá
þeirri tölu sem hið mikla átak meðal
allra landsmanna skilaði. Þetta er ein-
ungis nefnt til að menn átti sig á því um
hvaða tölur er verið að fjalla.
Almenningur hefur orðið og mun
verða að halda heimilisrekstri sínum í
samræmi við þrengri kjör og forstöðu-
menn ríkisstofnana verða að gera sér
Ijóst, að það verða stofnanir líka að gera
að því er varðar almenna rekstur og
framkvæmdir.
Oft hefur það verið svo þegar komið
er að afgreiðslu fjárlagafrumvarps að
endurskoðun á tekjuhlið þess hefur
gefið tilefni til að hækka tekjutöiur. Svo
er ekki að þessu sinni. Samkvæmt
upplýsingum Þjóðhagsstofnunar er
ekki unnt að gera ráð fyrir að tekjuliðir
geti verið hærri.
O.Ó.
■ Geir Gunnarsson, formaður fjárveit-
inganefndar þingsins.
Tímamynd: Ella
Lánsf járlög lögð
fram eftir jól
■ Áður eo 2. untræöa um fjárlögin
hófst í samcimiðu þingi í gær kvaddi
Lárus Jónsson sér hljóðs utan dagskrár
og gerði athugasemd við þingsköp. Bað
hann forseta að segja álit sitt á því hvort
það samrýmdist þinglegu vinnubrögðum
að 2. umræða fjárlaga færi fram án þess
að fullnægt sé í einhverju fyrirmælum
laga um að fjárfestingar og lánsfjáráætl-
un liggi fyrir.
Sagði hann að lánsfjárlög væru ekki
síður stefnumótandi um ríkisfjármál en
almenn'fjárlög og væri útilokað að ræða
fjárlögin þannig að yfirsýn fáist um
ríkisbúskapinn nema á grundvelli þeirra
upplýsinga sem fram koma í lánsfjár-
áætlun.
Forseti Alþingis Jón Helgason, sagði
að í þingsköpum væru engin ákvæði
sefn heimiluðu forseta að stöðva um-
ræður um fjárlagafrumvarp er nefnd-
arálit lægju fyrir og engin rök fyrir því
að stöðva umræður og framgang fjárlag-
anna.
Ragnar Arnalds fjármálaráðherra
upplýsti að frumvarp um lánsfjáráætlun
yrði ekki lögð fyrir Alþingi fyrr en eftir
jól. Sagði hann að sú vinnuregla hefði
verið sett fram að lánsfjáráætlun skyldi
fylgja fjárlagafrumvarpi, en hún væri
oftast afgreidd miklu síðar en fjárlaga-
■ Lárus Jónsson talaði fyrir 1. minni-
hluta fjárveitinganefndar er fjárlög
komu til 2. umræðu og taldi hann
verðlagsforsendur fjárlagafrumvarpsins
rangar. Hann sagði að gripið hefði verið
vísvitandi til þess ráðs að áætla of lágar
upphæðir til rekstrar og viðhalds þess
ríkisbákns sem ríkisstjórnin hefur þanið
kerfisbundið út.
Kvað hann að raunverulega vantaði
rúman milljarð króna til að endar nái
frumvarpið. Sagði hann að engum
þingmanni ætti að koma það á óvart að
lánsfjáráætlun kæmi ekki fram fyrr en
eftir áramót og ætti sá dráttur sér
saman í frumvarpinu, ef markmið ríkis-
stjórnarinnar um umfang ríkisbúskapar-
ins eiga að nást. Hann sagði reiknitölu
frumvarpsins of lága og ekki í neinu
samræmi við bjartsýna verðbólguspá
ríkisstjórnarinnar á árinu 1983, en engin
skýring hefur fengist á hvernig á að ná
fram. Skattahækkun, aukning eyðsluút-
gjalda, niðurgreiðslur og millifærslur
langt umfram það sem eðlilegt getur talist
og auknar lántökur til greiðslu óreiðu-
eðlilcgar orsakir. Nú ríkir sérstætt og
óvenjulegt ástand í efnaþags-og stjórn-
málunt og óvissa um sérstök mál sem
þurfa að fara gegnum neðri deild.
Sagðist fjármálaráðhcrrá ekki líta svo á
að umræðum um þau væri lokið og því
yrði dráttur á framlagningu lánsfjárlaga.
Nokkrar oröahnippingar urðu um
málið og síðan var gengið til dagskrár
og 2. umræða fjárlaga hófst. O.O.
skulda. eru meðal þess sem Lárus
Jónsson hafði út á fjárlagafrumvarpið að
setja, og margt fleira taldi hann því til
foráttu.
Karvel Pálmason er 2. minnihluti
fjárveitinganefndar og ræddi um óráðsíu
og öngþveiti sem efnahagslíf þjóðarinn-
ar er komið í og kvað nauðsyn á
gjörbreyttri efnahagsstefnu. Hann dró i
efa að forsendur og útreikningar frum-
varpsins stæðust. qÓ
Skuldaslód
ríkissjóðs
hjá
Seðla-
bankanum
■ Skuldir ríkissjóðs við Seðlabank-
ann námu í árslok 1978 á núgildandi
verðlagi 1.406.3 millj. kr, eða 140
millj. gamalla kr. Á þriggja ára
tímabilinu 1979-81 hefur ríkissjóður
greitt í vexti og afborganir af þessari
skuld upphæð scm neinur tæplega
1.400 millj. kr. eða jafngildi allra
framkvæmda eins og lagt er til að þær
verði á næstu fjárlögum til grunnskóla,
dagvistunarstofnana, íþróttamann-
virkja. sjúkrahúsa, heilsugæslustöðva,
hafnarframkvæmda og fiugmála í þrjú
og hálft ár. Þetta hefur farið til að
greiða skuldaslóðina hjá Seðlabankan-
urn. sagði Gcir Gunnarsson formaður
fjárveitinganefndar er hann mælti fyrir
nefndaráliti meiri hluta fjárveitinga-
nefndar í gær.
Nú þegar þrengir að sagði hann, er
ekki ætlunin að leysa vandann með
hliðstæðum hallarekstri, en það hefur
í för með sér að herða veröur-að víða
í nkisrekstrinum.
O.Ó.
Stjórnarandstaðan:
Milljarð vantar til að
endar nái saman