Tíminn - 29.05.1983, Blaðsíða 12

ti' *■ í
FRAM í DAGSLJÓSIÐ
Þorsteinn
Antonsson
skrifar
um
nýtt
ritgerdasafn
Gore
Vidal
þar
sem
m.a.
er
fjallað
um
samkyns-
hneigð
+
a
forvitnilegan
hátt
Gorv Vidal í auguin bandaríska tviknarans l)avid Lvvinv.
Gore Vidal.
Pink Tríangle & Ycllow Star
(Bleikur þríhyrningur og gul stjarna).
Granada. 1982. Kitgeröir 1976- 1982. 350
síður.
Bókaverslun Máls og menningar.
Heiti bókarinnar vísar til einkcnnismerkja
Gyðinga og homma í útrýmingabúðum nas-
ista í síðari heimstyrjöldinni.
■ Gyðingaþjóð, þetta hrakta fólk, var
herleidd af Mesapótamíumönnum 538
f.K. og gerð að undirmálsfólki í Babý-
lon. Kyrus Persakonungur hinn mikli
lagði Babýloníuborg undir sig 538 f.K.
Kyrus var umburðarlyndur og gaf Gyð-
ingum frelsi. Ungmenni meðal þeirra
höfðu þá stundað svallhof Babýioníu-
borgar og því var það að Gyðingum þótti
að svo komnu við hæfi að styrkja siðferði
sitt. Við bættist að þeim þótti ólíklegt að
ógæfan hefði dunið ylir þá með þcim
hætti sem hún gerði og leiddi til herleið-
ingarinnar ef þeir hefðu verið vandaðri
í viðmóti um þær mundir. Af þessum
ástæðum tveim var rit Gamla testament-
isins Levitikus sett saman - Vegurinn til
heilagleika. í því riti er lögð áhersla á
rétta breytni í kynferðismálum, einkum
er samkynshneigð fordæmd. Síðan þá
hcfur gyðingdómur og sú mcnning sem
af honum er sprottin talið samkyns-
hneigð glæp, ódyggð, sjúkdóm, skrifar
Gore Vidal.
Babýloníumenn dýrkuðu gyðju eina
sem hafði mikla velþóknun á fjölbreyti-
legu kynferðislegu samneyti, sama gerðu
margar aðrar þjóðir í löndunum fyrir
botni Miðjarðarhafs og bar gyðjan ýmis
nöfn eftir því hver þjóðin var, Kybel,
Astarte, Diana, Anahita. Gyðingar
töldu sínum átrúnaði ógnað af þessu og
frjálsræði í kynferðismálum varð í vitund
þeirra trúarvilla, dýrkun á gyðjunni
miklu. I Levitikus cr ekki átt við kynferð-
isathafnir út af fyrir sig heldur þær sem
hafðar eru í frammi til vegsömunar
gyðjunni miklu. En gyðjan gleymdist og
þar með þessi afmörkun.
Ritið Levitikus varð hið fyrsta margra
barátturita jiddísk- krístinnar menningar
gegn sjálfsákvörðunarrétti manna í kyn-
ferðismálum. Páll sá sem mest aílra
manna stuðlaði að útbreiðslu kristinnar
trúar byggði hugmyndir sínar um „kyn-
villu“ á þessu riti, gaf orðinu merking-
una. í þessu sambandi er vert að minnast
þess að kristni er jiddísk trúarvilla og
sameignarhyggja (kommúnismi) er
kristin trúarvilla. Hreintrúaðir (Púrítan-
ar) mótuðu löggæsluhætti í Bandarík-
junum þar sem ofsóknir lögreglu á
hendur hommum og vændiskonum hafa
lengi verið taldar sjálfsagt mál. í Rúss-
landi nú um stundir búa hommar við
sömu kjör og þeir gerðu í Vestur Evrópu
fyrir byltingu sameignarsinna þar í landi.
Slæm, vægast sagt.
Höfundurinn veikur
fyrir málefninu
Gore Vídal er dálítið veikur fyrir
málefninu og kemur víða að því í
ritgerðum sínum sem annars fjalla um
hin margvíslegustu efni. En sjálfur er
hann hinseginn, skiljið þið? Hann vitnar
í heimspekinginn Platon (Symposium):
„Hagsmunir ríkisvaldhafa eru að þegn-
arnir séu andlega vannærðir og að þeir
bindist ekki sterkum vináttu- eða sam-
takaböndum slíkum sem ást umfram öll
önnur stefnumið er líkleg til að efla,
lexía sem reynslan kenndi hinum aþen-
sku harðstjórum,- ást Aristógetonsog
staðfestu Hermodíusar fylgdi afl scm
velti þeim af stóli". Með þessum síðustu
orðum á Platon viö elskendur - tvo
karlmenn - sem áttu hlut í að svipta
harðstjórana í Aþenu völdum. Spart-
verjar og Þebumenn héldu úti her-
deildum samkynshneigðra manna, töldu
að þar með styrktist baráttuhugur her-
mannanna og samstaða. „Látið mig fá
her ástfanginna manna og ég skal sigra
heiminn", sagði Napóleon.
Og konan hefur verið álitin eign
karlmannsins. Vera kann að fcðravcldi
gyðingdómsins sé orðið til við byltingu
karlmanna gegn mæðravcldi forns akur-
yrkjusamfélags, samfélagsforrrii sem
víðast hvar leiddi af dvínandi gildi
veiðimcnnsku til öflunar lífsviðurværis,
gildi konunnar óx er upp voru tcknar
friðsamlegri aðferðir til þess arna. Gyð-
jngar fundu sér leið til að snúa slíkri
þróun við liver sem ástæðan var. „Ég
þakka þér guð fyrir að hafa ekki skapað
tuig konu”, segja karlmenn meðal Gyð-
inga í bænum sínum. Ogsiðaregla hinna
kristnu safnaða: „Eiginmaðurinn er
höfuð konunnar, jafnvel í svo ríkum
mæli sem Kristur er höfuö kirkjunnar".
Karlremba Javes sjálfs er ósmá.
Frjálst kynlíf
ógnar kirkju og ríkisvaldi
Petta þrennt, útskúfun samkyns-
hneigðra, siðferðislegt og jafnvel laga-
legt bann við lauslæti og forsjárréttur
karla yfir konum, í sem fæstum orðurn
sagt miðstýring kynlífs fólks í samfélagi,
þetta sérkenni gyðingdóms og kristinn-
ar kirkju hefur freistað ríkisvaldhafa til
að taka kirkjuna í faðm sinn. Það er
erfiðara að hemja homma en mann sem
lifir í samræmi við hefðbundið kynhlut-
verk sitt. Sá sem tekur seint upp sambúð
er líklegri til að skapa valdhöfum vanda
en hinn sem gerir slíkt snemma á
lífsleiðinni, á fyrir fjölskyldu að sjá.
Áhersla á mikilvægi kjarnafjölskyldunn-
ar er jafnan ein grein íhaldsamrar stjórn-
málastefnu, aðferð til að hafa hemil á
atvinnustéttunum og neytendum yfir-
leitt. í raun réttri er fjölskyldumaðurinn
þræll atvinnu sinnar og neysluvenja,
áberandi nú um stundir, en stefna vald-
hafa, sama hverra, sáma á hvaða tímum,
hefur verið að styrkja fjölskylduböndin
ef þeir hafa viljað ná tökum á neysluhátt-
um og stuðla að verkþægni. Frjálst
kynlíf er ógnun við slíka yfirráðasemi.
Kristin kirkja og íhaldssamir ríkisvald -
hafar tóku upp stuðning hvorir við aðra
og þar með varð til afl sem nægði til að
svipta vestrænni menningu út úr víta-
hring hefndarskyldunnar og valda þeirri
þróun sem orðið hefur fram til sósíal-
ískra sambúðarhátta nútímans.
Hvers vegna er einn maður
hommi en annar ekki?
Hvers vegna er einn maður hommi
annar ekki? Gore Vidal heldur því fram
að ekki sé flóknara mál að svara þessu á
annan veginn en hinn, í hvorugu tilvik-
inu sé ástæða til að ræða um óeðli,
öfughneigð og síst um kynvillu. Freud,
sem olli byltingu í viðhorfum manna til
kynlífsins, skilgreindi kynvillu sem
hverja þá kynhneigð er ekki hefði fjölg-
un að markmiði. (Forvitnilegt væri að
vita hverskonar kynlífi Freud lifði).
Þessi austurríski sálfræðingur, sem
samdi fræði sín í siðferðislegri uppreisn
gegn spillingu samborgara sinna í Vín,
tók sér þar með stöðu meðal hinna
fyrirferðamiklu frumkvöðla jiddísk -
kristinnar siðhyggju: viðfangsefni hans
yfirleitt að koma vísindalegu orðalagi á
boðskap spámannanna. Þá sjaldan að
getnaður er markmið kynlífs er hann
hliðarspor. Að þessu leyti eru menn
einsdæmi meðal lífvera og skemmtileg
er sú kenning sem lýsir því að einmitt
þessi hæfileiki hafi gert menn að því sem
þeir eru, náttúruvalið hafi séð til þess
að þær formæður mannkynsins sem
móttækilegastar voru fyrir áleitni karl-
dýrsins hafi þar með notið mestrar
aðhlynningar fyrir sig og afkvæmi sín og
bjargast af en hinar síður. Ef þessi
kenning er talin gild eru menn afkom-
endur slíkra formæðra og ekki við öðru
að búast en að með tíð og tíma hafi
kynhvötin orðið sérlega órætt og sívirkt
einkenni mannsins.
Homrnar hafa ekkert sálfarslegt ein-
kenni sem á við um alla, ekki fremur en
hinir sem ekki eru kenndir við kynhegð-
un sína. Tilefnið liggur ekki í vitlausri
hormónastarfsemi heldur, ef einhver
skyldi halda það. Né hafa síðustu kann-
anir, ítarlegri en nokkrar hinna fyrri,
leitt í ljós aðvisstegund fjölskyldubanda
sé líklegri til að valda samkynshneigð en
önnur (t.d. of náið samband barns við
ráðríkt foreldri af gagnstæðu kyni).
„Kynvilla" var ekki ein af ástæðunum
fyrir hruni Rómaveldis hins forna né við
hæfi að telja slíkt líferni til hnignunar-
einkenna þess. Á uppgangstímum þess,
þegar hernaðarandinn var sem brattast-
ur, var slík hegðun höfð í hávegum,
einkum innan hersins. Homminn er
fæddur svona, skrifar Gore Vidal, stór-
fróður um efnið.
Við erum öll
blendingsverur
Og hann heldur áfram. Við erum öll
blendingsverur, kynhneigð okkar flestra
beinist meir að öðru kyninu heldur en
hinu en tvímælalaust í einhverjum mæli
að hinu kyninu líka. Einstaklingurinn á
kosta völ en þvinganir, s.s. samfélags
eða siðferðis yfirleitt í þessu efni eru
aðeins til bölvunar. Við getum beint
kynhvöt okkar í ákveðinn farveg en
ættum að velja eingöngu út frá þekkingu
okkar á sjálfum okkur. („Ég sakna
Tootsie", sagði hún. „Hún er hér“, sagði
hann og benti á sjálfan sig ).
Samkynshneigðir karlmenn eru ekki
fremur kvenlegir en hinir sem fara
troðnar slóðir. Sama gildir þá auðvitað
um konur. Gore Vidal vísar til þeirrar
staðreyndar að mikil karlmenni (s.s.
Ríkharður Ljónshjarta) lögðu sum hver
eingöngu lag sitt við kynbræður sína,
nutu sín einfaldlega ékki méð konum
vegna þess að þeir fundu enga sem gat
strítt gegn þeim - þar með æst kynhvöt-
ina. Sambúð homma (orðið nær jafnt yfir
konur sem karla) er ekki flótti frá
veruleikanum og þá ekki hinu kyninu,
slíkt fólk er góður félagsskapur hverjum
sem er vegna þess einmitt að það er trútt
sjálfu sér. Fólk sem ekki dregur dul á
samkynshneigð sína er ekki þar með að
ögra eða berjast gegn gagnstæðri kyn-
hneigð samfélagsfólks síns, það á því
rétt á að fá að vera í friði. Drykkju-
skapur, sjálfsmorðsárátta, útúrboru-
háttur, sjálfshatur samkynshneigðs fólks
er ekki hirting náttúrunnar á þeim sem
hefur brotið lögmál hennar, þvert á móti
er ástæða til að ætla að maður með
títtnefndar hneigðir sé ekki síður nátt-
úrulegur en aðrir og eigi hann við
eitthvert þessara vandamála að stríða
eða öll stafar það tvímælalaust af þrýst-
ingi samfélags hans á hann að hann lifi
með þeim hætti sem honum er ekki
eðlilegt. Þarna hitti Gore Vidal naglann
á höfuðið. Samkynshneigðar mannesk-
jur hafa gegnt mikilvægu hlutverki við
viðhald og þróun samfélags síns, viður-
kenndu meðal þjóðflokka sem búið hafa
við annarskonar menningu en kommi-
sarsins, prestsins, rabbíans. Völvan,
skemaðurinn; ég minni á Seif.
Fráleitt að flokka
fólk og dæma eftir
kynhneigð þess
Það er tvímælalaust fráleitt að flokka
fólk eftir kynhneigð þess og dæma það
eftir henni. Aðlögunarhæfni manns
kemur skýrast fram í kynlífi hans og
nánast hvaðeina getur orðið að vana-
bundnu viðfangi á því sviði. En það
er vafasamt að ætla manninn fyrirfram
blending milli tveggja kynferða sem séu
í hreinni mynd aðeins draumsýn hans
sem aldrei geti fyllilega orðið að veru-
leika. Miklu fremur við hæfi að álíta
hverja manneskju veru sem sé fjölræðust
í kynlífi sínu og hljóti því vísvitað að
velja sér viðfang - og þá fyrir aðhald
annarra meðan hún hefur ekki vit fyrir
sér sjálf, þ.e.a.s. sem barn og sem
unglingur. Og það hlýtur að vera mestur
ávinningur í að lifa í samræmi við
sköpulag sitt.
Ég hef kosið að draga saman einn
efnisþátt ritgerða Gore Vidal í bókinni
„Pink Triangle & Yellow Star“, þessa
baráttuglaða höfundar. I bókinni eru 18
ritgerðir, tvær fjalla um kynferðismál.
Hinar um bókmenntalegt efni og
stjórnmál, einkum í Bandaríkjunum og
sögu þeirra. „Sú ein tegund hugrekkis,
sem máli skiptir jafnt í stjómmálum sem
„lífinu sjálfu“ ersiðferðislegt hugrekki",
skrifar höfundurinn. Og líklega hefur
enginn Bandaríkjamaður reist þjóð-
félagi sínu aðra eins níðstöng og hann
með skrifum sínum um ástandið þar í
landi frá stríðslokum fram á þennan
áratug. Skarpskyggnin er ekki síðri en
sú sem sjá má af samantekt minni hér að
framan, háðið miklu meira, þekking á
gangi mála á yfirborðinu ærin. Og kafar
svo niður að orsakasamhengi sem sjald-
an kemur fram í dagsljósið. I þessari bók
fjallar hann um tengsl kaupsýslu við
þingmennsku, söfnuði, herforingja,
jafnvel herskóla. Hergagnaiðnaðarins,
kaldastríðsáróðurs og kommagrýlu.
Gore Vidal berst í nafni heilbrigðrar
skynsemi gegn fjarstæðum sem hann
telur einkenni og afleiðingu þjóðfélags-
kerfisins bandaríska sem hann telur á
helvegi. Hann býr á Ítalíu og í bókinni
er grein um ástand þjóðmála þar. Þess
utan ævisögur 'og ævisögubrot og bók-
menntagagnrýni einstakra manna.
Margt af því heldur óskemmtileg
lesning, tókst betur upp áður, (Matters
of Facts and of Fiction. ’73—’76).