Fréttablaðið - 21.02.2009, Blaðsíða 72

40 21. febrúar 2009 LAUGARDAGUR
Samkvæmt fyrstu sögum af Hábeini heppna var
hann ættleiddur af systur Jóakims, Matthildi, eftir
að foreldrar hans höfðu dáið úr ofáti í lautarferð.
Þessu var síðar breytt og Hábeinn gerður að
syni Dagnýjar og eiginmans hennar,
Gústafs. Dagný er dóttir Ömmu
andar og því eru erkifjendurnir
Hábeinn og Andrés systkinabörn
sem skýrir kannski af hverju
slagsmálin milli þeirra um hylli
Andrésínu geta oft verið ansi
blóðug; frændur eru jú frændum
verstir.
Andrésína var í fyrstu talin vera
alls óskyld öllum aðalpersónum í
Andabæ. Sumir Andabæjarfræðingar
hafa hins vegar gert því skóna að hún
sé föðursystir þeirra Ripps, Rapps og
Rupps. Þetta gæti útskýrt ástúð henn-
ar og umhyggju gagnvart bræðrunum
og af hverju þeir kalla hana stundum
„frænku“ sína. Aðrir fræðimenn hafa
haldið því fram að Andrésína og
Andrés séu í raun fjarskyld og hafa
meðal annars bent á „Duck“-nafnið
sem þau bera bæði í enskri útgáfu.
Einn helsti höfundur Andabæjar, Don
Rosa, hefur hins vegar alltaf vísað
því á bug og segir „Duck“ nafnið
vera álíka jafn algengt og Smith í
mannheimum. Annars hefur
lítið verið skrifað um
ættir Andrésínu og fortíð
hennar því nokkuð á
huldu.
T
eiknarinn Carl Barks
á heiðurinn að Anda-
bæjarheiminum.
Barks teiknaði og
skrifaði allar fyrstu
sögurnar um lífið í
Andabæ. Sú fyrsta kom út árið
1944 en þess ber þó að geta að
Andrés önd átti þá tíu ára afmæli,
birtist fyrst á hvíta tjaldinu árið
1934. Sögurnar úr Andabæ eiga
því 65 ára afmæli í ár. Þótt reglur
Walt Disney-fyrirtækisins kvæðu
skýrt á um að allar myndasög-
ur skyldu vera eignaðar Disney-
fyrirtækinu tóku gagnrýnendur
snemma eftir því að fyrstu Anda-
bæjarsögurnar höfðu allar sömu
blæbrigði og sama stíl og varð því
ljóst að þarna væri á ferðinni einn
maður en ekki heill her manna.
Andabær hefur því alltaf verið
talið sköpunarverk Barks en ekki
Disneys.
Barks lagði mikið á sig við
teikna upp ættartré og skrifa
sögu Andabæjar frá grunni og
var alla ævi sína að bæta við smá-
atriðum og útskýra betur óljós
atriði. Hann tengdi meðal ann-
ars sögu bæjarins við raunveru-
lega viðburði úr mannheimum og
gerði bæinn því áþreifanlegan. Á
korti er Andabær á svipuðum stað
og Pittsburg. Barks hélt sínum
ættartrjám fyrir sig en þau
hafa síðar meir verið teiknuð
af grúskurum sem hafa legið
yfir sögum Barks frá Anda-
bæ.
Sá sem tók við keflinu af
Barks sem aðalteiknari og
höfundur Andabæjarsagna
heitir Don Rosa og hann
reyndi að halda í allar hefðir
sem hann erfði frá Barks. Rosa
gerði sín ættartré út frá bréfum
Barks en þau hafa tekið margvís-
legum breytingum í gegnum tíð-
ina. Seinni tíma fræðimenn rífast
reglulega um ætterni og frænd-
skap aðalpersóna í Andabæ en
nokkrar staðreyndir eru á hreinu
og verður hér skýrt frá þeim.
Harmsaga Andrésar andar
Hver hefði trúað því að fortíð og uppruni Andrésar andar og fjölskyldu hans væri harmi þrungin og flókin örlagasaga. Að bak-
sviðs hnjóti maður um mannshvörf, afbrýðisemi og óuppgerðar fjölskyldusakir. Júlía Margrét Alexandersdóttir rýndi í ættartré
Andrésar andar og komst að raun um af hverju Andrés Önd hefur ágætis ástæðu fyrir því að vera ekki alltaf í jafnvægi.
Amma önd, eins og hún
er oftast kölluð, er barna-
barn Kornelíusar, þess sem
stofnaði Andabæ. Hún er
dóttir Geirþrúðar og Gylfa
en Gylfi er sonur Kornelíusar.
Amma kynntist honum Humper-
dink ung að árum og eignaðist með
honum þrjú börn; Dagnýju, móður
Hábeins, Dagga, pabba Andrésar og Eið.
Amma hefur öll sín ár búið á sveitabæ
sínum og stundað þar búskap auk þess
að liðsinna sínum nánustu ættingjum í
hversdagslegum vandræðum þeirra.
Jóakim aðalönd er af bæði skoskum og írskum ættum.
Samkvæmt heimildum er hann fæddur árið 1867 í
Skotlandi. Faðir Jóakims var Skotinn Fergus McDuck
en móðir hans, Downy O’Drake, var írsk. Downy þótti
mikil húsmóðir og ól manni sínum þrjú börn; Jóakim,
Matthildi og Hortensíu.
Jóakim hefur hvorki eignast konu né börn. Á sínum
yngri árum, þegar hann leitaði eftir gulli í villta vestrinu
í Bandaríkjunum, átti Jóakim þó vingott við hina fögru
Gullveigu sem dansaði á bar einum. Blossinn brann
þó fljótt út enda hafði Jóakim sett markið hátt og hafði
engan tíma fyrir hefðbundið fjölskyldulíf.
Lengi vel var því haldið leyndu hverjir foreldrar þessa
frægasta sonar Andabæjar væru. Í gömlum ættartrjám
sem finna má á Netinu eru andlit þeirra hulin og nöfn
þeirra dulkóðuð. Ekki eru svo mörg ár liðin síðan þau
voru dregin fram í dagsljósið, sem er vel, því saga Andr-
ésar er ansi hreint mögnuð.
Andrés getur rakið ættir sínar aftur til Kornelíusar
Blesandar en Kornelíus þessi stofnaði Andabæ (og er afi
Ömmu andar). Foreldrar Andrésar eru Hortensía, systir
Jóakims aðalandar, og Daggi Önd, sonur Ömmu andar.
Fáir vita að hann á tvíburasystur sem heitir Della Telma
önd. Hún hvarf sporlaust ásamt eiginmanni sínum fyrir
mörgum árum. Nánar er fjallað um það í kaflanum um
Ripp, Rapp og Rupp.
Pabbi Andrésar og mamma áttu það sameiginlegt að
vera skaphundar miklir og fljótfær. Andrés fékk því bræð-
ina í vöggugjöf. Daggi vann um skamma hríð hjá Jóakim
mági sínum og sá um rekstur fyrirtækisins á meðan
Jóakim þeyttist um heiminn á höttunum eftir meira gulli.
Dagga og Hortensíu lentu illa saman við Jóakim sem
varð til þess að þau hættu bæði að vinna hjá honum og
fluttu úr Andabæ. Þó er ekki vitað hvort Andrés hafi flutt
með þeim, sumir halda því fram að honum hafi verið
komið í fóstur hjá Ömmu önd, aðrir telja að hann hafi
flutt burt frá Andabæ með foreldrum sínum og systur.
Andrés sneri hins vegar aftur til Andabæjar og hefur
unnið, með nokkrum hléum, hjá Jóakim. Þessi forsaga
ætti að skýra af hverju það er stundum stirt á milli þeirra
Jóakims og Andrésar. Og sé litið til þess sem Andrés
hefur mátt þola er auðvelt
að fyrirgefa honum flest
hans bræðisköst.
Saga Ripps, Rapps og Rupps er ekki síður döpur
en saga stóra frænda og forráðamanns þeirra. Í
raun veit enginn hver raunverulegur faðir þeirra er. Ein
sagan er sú að hann hafi verið bróðir Andrésínu. Móðir
bræðranna óstýrilátu er hins vegar Della Telma,
tvíburasystir Andrésar. Sagan segir að þeir bræður
hafi stórslasað föður sinn og hann lent á spítala.
Kínverjar ku tengjast þeirri uppákomu.
Svo illa reyndist faðir þeirra vera lemstraður og
brenndur að ekki reyndist unnt að sinna honum í Andabæ.
Hann var því fluttur á háþróað sjúkrahús erlendis. Á meðan voru
þeir látnir dúsa hjá móðurbróður sínum, Andrési önd, og ekkert
heyrist frá pabbanum.
Þegar Dellu fór að leiðast þófið ákvað hún að reyna að hafa
uppi á manni sínum. Della sneri aldrei aftur úr þeirri
för sinni og því eru báðir foreldrar unganna taldir af.
Þeir Ripp, Rapp og Rupp urðu því bæði föður- og
móðurlausir ungir að árum og hefur Andrés neyðst til
að gegna foreldrarhlutverkinu á bænum með dyggri
aðstoð Andrésínu og Ömmu andar.
Andrés önd er aðalpersónan í Anda-
bæ og nafn hans er svo samofið
karakternum að enska nafnið sem
hann ber, Donald Duck, hljómar
framandi, sem er þó hans uppruna-
lega nafn. Andrésblöðin voru lengi
vel aðeins fáanleg á dönsku hér á
landi og þess vegna draga íslensk
nöfn hetjanna dám af því, annað
hefði væntanlega ekki verið tekið í
mál af íslenskum unnendum Andr-
ésar. Hér er yfirlit yfir nöfn persón-
anna í Andabæ á ensku og dönsku:
Andrés önd: Heitir Anders And á
dönsku en Donald Duck á ensku.
Andrésína: Heitir Andersine á
dönsku en Daisy Duck á ensku.
Jóakim aðalönd: Heitir Joakim
von And á dönsku en Uncle Scrooge
McDuck á ensku.
Ripp, Rapp og Rupp: Heita Rip,
Rap og Rup á dönsku, en Huey,
Dewey og Louie á ensku.
Hábeinn frændi: Fætter Højben
heitir hann á dönsku en á ensku
Gladstone Gander.
Amma önd: Heitir Bedstemor
And á dönsku en Grandma Duck á
ensku.
Andabær: Heimabær Andrésar
heitir Andeby á dönsku en Duckburg
á ensku.
➜ HVERS VEGNA HEITIR ANDRÉS ANDRÉS?
Fékk bræðina í vöggugjöf
Lukkuriddarinn Hábeinn
Stóra ástin í lífi Andrésar
Ættmóðirin í Andabæ
Ríkasta önd Jarðar
Föðurlausir grallarar