Tíminn - 04.05.1989, Blaðsíða 12

Tíminn - 04.05.1989, Blaðsíða 12
12 Tíminn Fimmtudagur 4. maí 1989 „Ef við sjáum sólskinsblett í heiði...“ Þótt skammdegið hafi oft verið okkur íslen'dingum langt, dimmt og erfitt, þegar kuldi og myrkur grúfði alls staðar yfir, klæðnaður og húsa- kostur svo fátæklegur, að kynslóð allsnægtanna getur vart trúað eða gert sér í hugarlund það þrek og þrautseigju sem gengnar kynslóðir bjuggu yfir, getum við jafnframt glaðst yfir þeim innri eldi, bjartsýni og þjóðrækni, sem það sýndi í verki, jafnvel á dimmustu vetrarkvöldum við skin frá grútarkolu, er sögu- og fræðimenn þess tíma skráðu og björguðu frá glötun, þjóðlegum og sögulegum arfi liðinna alda. Sé litið yfir sögusvið genginna kynslóða hefur leiklistin oft verið ofarlega í menningarlífi þjóðarinn- ar. Við undruðumst þann árangur sem þetta fólk gat náð, við þær frumstæðu og erfiðu aðstæður ásamt skilningsleysi, úrtölum og jafnvel fjandskap sumra. En viljastyrkur, einbeitnin og trúin voru öflin sem voru ósigrandi. Um hinar dreifðu byggðir var aðstaðan víða þannig, að ef fólk kom saman til gleðifunda, þá var húsakostur þröngur, fábrotinn og fátæklegur. Þá var oft þar sem baðstofur voru með rýmra móti að rúm og aðrir innanstokksmunir voru teknir upp og fjarlægðir á meðan. Baðstofan þar með orðin þjóð- leikhús. Vitaskuld gerði fólkið minni kröfur, en gladdist samt. Sú gleði náði sannarlega til hjartans, því þá voru möguleikar til skemmtanahalds fáir, tilbreytingin lítil og því þurfti lítið til að létta lund og gleðjast í góðra yina hóp. í lok síðasta árs hóf Leikfélag Rangæinga æfingar á leikritinu „Síldin kemur og síldin fer“, eftir þær Iðunni og Kristínu Steinsdætur. Leikstjórn Ingunn Jensdóttir. Þetta stykki vekur upp ýmsar spurningar og tilfinningar í sambandi við síld- arævintýrin allt í kringum landið á ýmsum tímum. Því síldin er duttl- ungafullt fyrirbæri, á til að stinga sér og stinga af, koma síðan upp á ólíklegustu stöðum, öllum að óvör- um. Bak við þetta verk liggur mikil vinna. Sjálfsagt að mestu unnin á kostnað svefns og hvíldar hjá hinu almenna verkafólki. En þetta skilur líka eftir mikið menningarlegt og sögulegt gildi. Fyrst fyrir þá sem að þessu standa. Okkur sem komum til að sjá þetta, síðan þá sem heyra og sjá túlkun fréttamannsins, eða lesa um þetta seinna af spjöldum sögunn- ar. Þarna er brugðið upp mynd af lífi og starfi úr einum þætti okkar at- vinnulífs. Að vísu blandað græsku- lausu gamni, en þá kemur þáttur alvörunnar inn á milli, því þarna koma inn í myndina ýmis sjónarmið því margir aðilar hafa þarna hags- muna að gæta. Hvort sem það er útgerðarmaðurinn, skipstjórinn og hásetarnir sem færa hráefnið að landi, verkstjórinn og vinnufólkið, sem sjá um að allt sé unnið í söluhæfa úrvalsvöru. Síðan lögreglu- yfirvöld sem eftir ýmsu þurfá að líta í fjölmennum vinnuhóp, því vitan- lega gerist þarna ýmislegt, sem ekki passar inn í lög og reglugerðir lands og lýðs. Leikurinn frá upphafi til enda er léttur og lifandi, hraður og tilþrifa- mikill á köflum. Leikmyndin öll vel uppfærð, túlkun í tali og tónum yljar manni eins og sólin á björtum vor- morgni, þegar hún sendir manni geisla sína beint í rúmið. Enda eru þarna gamalkunnir textar sem bæði táningar og fólk á öllum aldri söng öllum stundum fyrir aldarfjórðungi eða meir. Verk sem þetta byggist upp af um 40 manna liði - leikendum og að- stoðarfólki - kallar á miklar æfingar, ferðalög og fórnfúst starf. Þetta virðist allt hafa tekist mjög vel, allir skilið köllun sína og komið hlutverk- unum frá sér með sæmd og prýði. Mörg litlu hlutverkin settu oft stóran svip á þetta, komu oft að óvörum eins og þrumuskot, hittu vel í mark, með orðum og látbragði. Ég ætla ekki með þessum línum að fara að dæma hvern einstakling eða einstaka þætti. Til þess skortir > mig hæfileika og dómgreind. Það er varla hægt þótt maður sjái það eina kvöldstund, renna fyrir augu eins og mynd á tjaldi. Það er svipað með þetta og fjallahringinn kringum okkur, alls staðar standa upp úr tindar, bjartir og breytilegir, sem virka þannig á okkur að fellur flís af þeim í sjóð minninganna. Persónulega vil ég aðeins þakka fyrir þessa skemmtilegu kvöldstund og veit jafnframt að ég mæli þar fyrir munn margra. „Nú er allt í aleyðing komið og helst það sem hnígur að því sem þykir gamalkennt." - Þessi orð komu mér ósjálfrátt í hug í byrjun leiksins er Ófeigur bóndi stormaði nokkuð gustmikill um hlöð og at- hafnasvæði síldarvinnslunnar í ónefndu þorpi, með beislið í hend- inni, léttfættur eins og strákur á eftir stóði. Með höfuðið yfirfullt af speki, lífsreynslu og amstri hins daglega lífs. Hann virðist ósáttur við þá breytingu á búskaparháttum. Hér hefur hann sennilega alist upp og lifað við gamalgróna bænda- og sveitamenningu. Hann fer hörðum orðum, jafnvel ókristilegum, um þá sem standa í stafni á þjóðarskútunni og þessa fjármálaspekúlanta, sem alls staðar eru eins og hrægammar að hirða skjótfenginn gróða, hverfa síðan á burt og skilja aðeins verð- lausar eignir eftir. Hann mundi sjálf- i sagt vera góður skömmtunarstjóri í fjárveitinganefnd ríkisvaldsins. Já, það var svo sannarlega lífs- glaður hópur sem steig upp í rútuna og ók syngjandi út í síldarævintýrið - gat jafnvel verið á leið til Horna- fjarðar, þó okkur áhorfendum þætti farkosturinn ekki traustvekjandi, yfirfylltur af fólki. Þar var hraustlega á verkum tekið og fylgdi handtökun- um sannarlega fjör og ferskur blær, er hver tunnan af annarri var fyllt af glitrandi síld með viðeigandi hrópum, köllum, skammaryrðum og líkamlegum hreyfingum, sem undir- strikuðu viss atriði í mannlegum samskiptum, sem og hressum hlátri og glymjandi söng. Inn á milli lyft fögrum fleyg með glitrandi glögg. Ekki ríkti deyfð eða lognmolla í svefnhúsi síldarstúlknanna, enda eðli lífsins, þar sem lífsglatt æsku- fólk, með lífið framundan með öll- um sínum dásemdum og hugmynda- flugi, umvafið ást og kærleika, ræður ríkjum. Enda fór þar fram hver fjölbragðaglíman á fætur annarri á glímuvelli ástarinnar. Þar var fátt framkvæmt af feimni eða vankunn- áttu. Andstæður þar eins og víðar á heiðavegum mannlegs lífs. Róin og rómantíkin eins og á döggvaðri Jóns- messunótt. í annan stað þeytt af sér fargi með níutíu hnúta krafti eins og bátskel í brimróti. Til frekari áherslu var talað tæpitungulaust á rammís- lensku máli með viðeigandi hreyf- ingum, þegar aðalatriðin risu hæst. Þetta var allt af höndum leyst með mikilli prýði. Útgerðarmaðurinn og stórgróss- erinn Bergmundur var svo sannar- lega réttur maður á réttum stað. Kjarnyrtur, kjaftfor, knár og krafta- legur karl, gjörvulegur og virðulegur í fasi. Skjótráður og snar að greiða úr ef snurða hljóp á einhvern þátt hins margþætta fyrirtækis. Gat þurft að brynja sig og berja frá sér, því stundum var vegið að honum úr launsátri með orðsins brandi. Jafn- framt þurfti hann að vera eins og geimskutla horna á milli og taka til hendi í þeirri margþættu vinnslu- keðju sem fyrirtæki hans byggðist á. Undir skelinni sló hlýtt hjarta, sem átti þekkingu, þrek og gleði að gefa öðrum. Gert sér glaðan dag á góðri stundu, slegið á létta strengi, lyft glasi með vinnufólkinu að loknu velunnu starfi. Þarna fylgdust ávallt með vökul augu sýslumannsins, formfastur, látlaus og háttprúður. Virtist taka heldur mjúklega á þeim yfirsjónum sem þarna áttu sér stað, því ýmislegt kom upp á yfirborðið, sem athugunar þurfti með. Til að mynda hvort um væri að ræða grun- samlega efnisflutninga í kirkju stað- arins. Yfirsjónir í ástarmálum. Eða þegar verðlaunahryssan hans Ófeigs bónda komst á sakaskrá, vegna of- neyslu á guðaveigum og söngvatni, sem geymt var á glámbekk. Gott ef hún hefur ekki misst meydóminn við það uppátæki. í framhaldi af þessu læddist að manni að gott mundi að vera saka- maður hjá þessu yfirvaldi. Enda höfum við átt sýslumannsláni að fagna. Og síðan er það blessuð símakon- an með gamla skiptiborðið fyrir framan sig. Þá er eins og maður sé kominn í sæluvímu minninganna, frá því þegar öll bæjarröðin gat hlustað; það var viss rómantík að geta hlustað á hjartaslög heimilanna yfir þvera sveit eða endilangan dal og heyra kunnuglega rödd koma inn í samtalið. Eins og: Láttu ekki sjóða upp úr pottinum Jón minn. Ertu búinn að panta nautið Gvendur, eða Elskan mín taktu við barninu, það er að gera á sig. Það er ekki ofsögum sagt að hún fór á kostum með sitt hlutverk. Var eins og ljósleiði gegn- um allt verkið, fingurnir á línutökk- unum, eins og á hljómborði. And- litsdrættirnir síbreytilegir eftir efni og áherslum. Hreimurinn í takt við efnið. Hvort sem það var frétt um lát nákomins ættingja, margfalt for- gangshrað frá forstjóranum, fundar- boð eða fiskifréttir ásamt palladóm- um um granna og góðkunningja, skrafsögur úr saumaklúbbum og kvenfélagsfundum, lausaleiksbörn- um, eða ef par lagði kinn við kinn á þorrablóti, réttarballi eða öðrum tækifærum. Hlutur leikstjórans er stór að koma svona verki á svið með mis- jafnlega sviðsvönu fólki. Samvinna hans við fólkið hlýtur að vera góð, án þess hefði slíkur árangur ekki náðst. Hér hlýtur að þurfa á ein- beitni, tillitssemi og skipulagshæfi- leikum að halda, því margir eru þættirnir, sem saman þarf að tvinna, allt skili sér á réttum augnablikum, með réttum hreyfingum, réttum orð- um í tali og tónum. Við Rangæingar fögnum komu Ingunnar í héraðið. Og nú bara bíðum við eftir nýju verki, skemmtilegu og þjóðlegu. Vorið er framundan með fífil í haga og laufgandi grein, fuglasöng og vængjaþyt, léttfætt og lífsglatt ungviði, hlaupandi um grundir og teygar lífskraftinn úr brjóstum fóst- urjarðarinnar. Sumarið með miklum möguleikum og ólíkum viðfangsefn- um, gjafmilt og gróðurmikið. Á komandi hausti og vetri vonumst við eftir sólargeisla hjá Leikfélagi Rangæinga. Þá hlýðum við kalli listaskáldsins góða: „Ef við sjáum sólskinsblett í heiði, að setjast allir þar og gleðja oss.“ Á páskum 1989. Guðbjörn Jónsson, Framnesi. °í nngiin/"1 Nú stendur yfir dreifing á sumarstarfs- bæklingi íþrótta- og tómstundaráðs Reykjavíkur. Að vanda er í bæklingnum að finna upplýsingar um nánast alla þá starfsemi sem félög, samtök og stofnanir í Reykjavík gangast fyrir nú í sumar. Bæklingnum er dreift til allra nemenda grunnskólanna í borginni og eru foreldrar hvattir til að kynna sér vel ásamt börnum sínum þá möguleika sem þar er að finna. Innritun i starf á vegum íþrótta- og tómstundaráðs hefst á sérstakri innritunarhátíð í Laugardaishöll laugardaginn 20. maí kl. 13.00-17.00.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.