Tíminn - 05.12.1992, Blaðsíða 7

Laugardagur 5. desember 1992
Ttminn 7
Kristín Á. Guðmundsdóttir formaöur Sjúkraliðafélags Islands. vmamyndArni B]arna.
sem átti að fá viðsemjendur
okkar til að fallast á gegn því
að við hæfum vinnu aftur. En
sjúkraliðar ætluðu ekki til
vinnu nema hafa eitthvað fast í
hendi af hálfu ríkisins.
Það var síðan eftir fundinn
með sáttasemjara sem sam-
þykkt var einróma að hefja
vinnu aftur, einvörðungu á
grundvelli trausts á forystu fé-
lagsins. Mitt höfuð er því eigin-
lega sett að veði fyrir árangri.
Hvernig túlkarðu ummæli
fjármálaráðherra á alþingi?
Voru þau vísvitandi ógnun?
— Ég held að þau hafi að
vissu marki verið sett fram til
þess að reyna að hræða sjúkra-
liða. Það tókst hins vegar ekki
heldur stappaði það þvert á
móti í þá stálinu.
Hver er saga sjúkraliðastéttar-
innar?
— Kennsla sjúkraliða hófst
árið 1966 og námið var í fyrstu
þrír mánuðir en er nú þrjú ár á
framhaldsskólastigi. Lengst af
unnu sjúkraliðar undir stjórn
og á ábyrgð hjúkrunarfræðinga
og hafa störf þeirra skarast að
nokkru alla tíð. Nýlega var lög-
um um sjúkraliða breytt á þann
veg að sjúkraliði ber sjálfur
ábyrgð á störfum sínum gagn-
vart sínum yfirmanni hvort
sem hann er hjúkrunarfræð-
ingur, læknir eða annars konar
sérfræðingur.
Frá 1966 hefur nám beggja
stétta breyst verulega og því
eðlilegt að starfsvettvangur
sjúkraliða sé endurskoðaður í
ljósi þess. Við leggjum mikla
áherslu á slfka endurskoðun
enda hefur það ekki verið gert
af nægjanlegri alvöru hingað til
að mínu mati. Menntun sjúkra-
liða er nú mjög vannýtt inni á
sjúkrastofnunum, innan hjúkr-
unarsviðsins, sem nú orðið er
sjálfstætt sérsvið og sérfræði-
grein innan heilbrigðiskerfisins
og heyrir ekki undir lækninga-
sviðið.
Svífa sjúkraliðar þá í lausu
lofti milli hjúkrunarsviðs og
lækningasviðs og hafa hjúkrun-
arfræðingar fengið annað hlut-
verk en að hjúkra og annast um
sjúkt fólk?
— Hjúkrunarfræðingar sinna
vissulega sjúklingum en hafa í
vaxandi mæli gengið inn í
stjórnunarstörf sem er eðlilegt
framhald af námi þeirra eins og
það er nú. öll stjórnun á hjúkr-
unarsviði hefur aukist gríðar-
lega mikið, kannski vegna þess
að sérhæfing hefur aukist veru-
lega.
Iframhaldi af því hefur land-
læknir nýlega lagt fram hug-
myndir sínar um sérgreint
framhaldsnám fyrir sjúkraliða
og horfir í þeim efnum vafalítið
til framtíðar: Hjúkrunarnám er
orðið mjög langt nám og ef
nauðsynlegt verður að sér-
mennta fólk í ýmis störf á
sjúkrahúsum sem krefjast ekki
jafn umfangsmikils grunnnáms
eins og hjúkrunarnámsins, þá
hljóta hugmyndir landlæknis
að koma sterklega til álita og
mjög eðlilegt að horfa til
sjúkraliðanna. Þar sem hjúkr-
unarnám er orðið langt há-
skólanám er sýnt að á næstu
árum verður síst minni skortur
á hjúkrunarfólki en verið hefur
undanfarið. Því hlýtur að þurfa
að huga rækilega að því hvert
starfssvið sjúkraliða skuli vera í
framtíðinni. Þá er þess að gæta
að ásókn í sjúkraliðanám hefur
aukist stöðugt undanfarið og
mjög stórir hópar eru að út-
skrifast um þessar mundir. Það
hlýtur að þurfa að huga að því
hvernig þeir verði nýttir sem
best.
Er einhver togstreita í gangi
milli hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða?
— Því miður er alltof mikið
um að togstreita sé milli þess-
ara starfsstétta þótt þær hafi
vissulega reynt að koma til
móts hvor við aðra og ég efast
ekki um að rígurinn muni enn
minnka á næstu árum.
Þarf þá ekki stöðugt að skil-
greina starfssvið hvorrar stéttar
um sig?
— Starfssvið hvorugrar stétt-
arinnar hefur verið skilgreint.
Báðar eru menntaðar á hjúkr-
unarsviði til hjúkrunarstarfa og
síðan gefur það auga leið að sú
sem hefur meiri menntun hlýt-
ur að vera stjórnunaraðili en
störfin skarast verulega.
En því er ekki að leyna að við
höfum verið ósátt við ýmislegt
í starfsskiptingunni að undan-
förnu. Þar má nefna að á þessu
ári útskrifuðust nokkrir sjúkra-
liðar úr framhaldsnámi í hand-
læknishjúkrun og í ljós hefur
komið að nám þeirra er alls
ekkert nýtt á vinnustöðum
þeirra.
Hvað kemur í veg fyrir að sér-
nám þeirra nýtist?
— Svo virðist vera að hjúkr-
unarfræðingar hafi ekki áttað
sig á í hverju þetta nám er fólg-
ið og að þeir treysti því ekki
fullkomlega að sjúkraliðarnir
geti leyst af hendi þau störf
sem þarna er um að ræða. Við
hljótum að þurfa að athuga
þessi mál og taka á þeim. Það
gengur ekki að sett sé af stað
rándýrt nám, sem bæði sjúkra-
liðinn sjálfur og sú stofnun
sem hann vinnur hjá þurfa að
bera kostnað af, ef námið nýtist
svo engum. Slíkt er vitanlega
fyrir neðan allar hellur.
Er einhvers konar samkomu-
lag í gildi um ákveðið hlutfall
milli fjölda sjúkraliða og hjúkr-
unarfræðinga á sjúkrastofnun-
um?
— Ég veit ekki til þess. Hins
vegar hefur sjúkraliðum fund-
ist að þegar stöður sjúkraliða
losna séu ráðnir hjúkrunar-
fræðingar í þeirra stað og að
ekki sé auglýst eftir sjúkralið-
um í stað þeirra sem hætta,
heldur hjúkrunarfræðingum og
þannig markvisst verið að
breyta hlutföllum stéttanna í
stöðugildum.
Hvort sem um sé að ræða að
tiltekin stöðugildi hafí tilheyrt
hjúkrunarfræðingum áður fyrr
skal ég ekki segja. Hins vegar
veit ég að sjúkrahúsunum þykir
ekki verra að hafa inni stöðu-
gildi fyrir hjúkrunarfræðinga í
samræmi við þær tekjur sem
sjúkrahúsið kemur til með að
hafa. Þannig væri hagkvæmast
að öll hjúkrunarstöðugildi
væru bókuð fyrir hjúkrunar-
fræðinga og fengju stofnanirn-
ar tekjur samkvæmt því en
réðu hins vegar sjúkraliða, sem
eru ódýrari vinnukraftur, í
hluta þeirra.
Mörg stöðugildi eru enn
eyrnamerkt hjúkrunarfræðing-
um frá því einhvern tíman fyrir
löngu síðan, jafnvel áður en
menntun sjúkraliða breyttist til
núverandi horfs. Ég tel að nú-
orðið þurfi hjúkrunarfræðingar
ekki nauðsynlega að gegna öll-
um þeim störfum. Ég held að
hver og ein stofnun verði að
fara að huga að þessum verka-
skiptingarmálum, sérstaklega í
Ijósi þess að við þurfum að
spara í heilbrigðiskerfinu. Ég
sé ekki mikinn sparnað í því að
útiloka sjúkraliða frá störfum.
Hver heldurðu að þróunin
verði í menntunar- og starfs-
málum sjúkraliða?
— Ég held að þróunin verði
fram á við í báðum tilvikum.
Menn hljóta að leitast við að
nýta þessa stétt betur en gert
hefur verið. Öll heilbrigðis-
þjónustan er að breytast.
Sjúkraliðar gegna núorðið allri
grunnhjúkrun og því má segja
að sjúkraliðamenntun nýtist til
dæmis afar vel við öll störf í
öldrunarhjúkrun eins og sú
menntun er nú. Geti þeir síðan
bætt við sig námi í öldrunar-
hjúkrun þá hlýtur að þurfa að
huga að því að víkka út starfs-
vettvang þeirra á öldrunarsviði.
Síðan eru uppi hugmyndir,
sem raunar er byrjað að hrinda
í framkvæmd, um að árlega
verði í boði framhaldsnám fyrir
sjúkraliða á sérsviðum innan
heilbrigðisþjónustunnar.
Þriggja mánaða námskeið hafa
verið haldin í öldrunarhjúkrun,
barnahjúkrun, geðhjúkrun og
nú síðast, eins og ég nefndi áð-
an, fjögurra mánaða námskeið í
handlæknishjúkrun og nú eftir
áramótin hefst sérnám í heilsu-
gæslu. Þetta hlýtur að þýða
það að nýta eigi sjúkraliða bet-
ur innan þessara sérsviða.
Ráðuneytið leggur áherslu á
framhaldsmenntun sjúkraliða
og aukna nýtingu starfskrafts
þeirra að námi loknu. Á sama
tíma hefur hins vegar verið
mjög erfitt að fá heimild fyrir
sjúkraliða til að fara í nám af
þessu tagi. Heimildin þýðir að
sjúkraliði á rétt á að fá laun
meðan á námi stendur. En þótt
laun sjúkraliða séu ekki hærri
en raun ber vitni hefur þetta
reynst hár þröskuldur að yfir-
stíga. Þó hafa sjúkrahúsin verið
heldur samvinnuþýð þegar fyr-
irhugað nám hefur komið við-
komandi stofnun beint við. í
samræmi við þetta hafa sjúkra-
húsin verið treg til að taka þátt
í kostnaði við heilsugæslunám-
ið þar sem það nýtist þeim ekki
beint. Á þessum málum þarf að
taka á næstunni.
— Stefán Ásgrímsson.