Tíminn - 13.11.1993, Blaðsíða 2

2
LEIÐARI
Laugardagur 12. nóvember 1993
Skilið sameigninni
Það þykja mikil ódæmi að
hækka eigi virðisaukaskatt
á fiski úr einhveijum pró-
sentum í önnur prósent. Nú er
soðningin orðin svo dýr að
mannskapurinn hefur ekki leng-
ur efni á að éta hana, verkalýðs-
forystan er öldungis hlessa á
skattlagningunni og ríkisstjómin
í mesta fiskveiðilandi veraldar
telur að allt efnahagslífið fari úr
böndunum ef ekki megi hækka
fiskinn til innlendra neytenda
um einhver prósentustig.
Ráðleysið og hugmyndafæðin
sem skín út úr skattlagningunni
á neyslufiskinum vekur grun um
að hér véli helst undirmálsmenn
um.
Verð á neyslufiski á íslandi er
óheyrilegt og er ósvífið að vera
síifellt að bera það saman við
markaðsverð í stórborgum í þús-
unda kílómetra fjarlægð. Enda er
ekki nokkur vandi að ná því
verulega niður ef vilji og vit væri
fyrir hendi.
í flestum eða öllum löndum
heims eru á boðstólum einhveij-
ar ódýrar matartegundir sem
halda lífi í fátæku fólki. Lengi
var fiskur ódýr matvara sem
flestir gátu veitt sér og oft gáfu
sjómenn þurfandi af afla sínum
og þótti engum mikið.
En hægt er að ná verði á
neyslufiski verulega niður eða
jafnvel gefa hann í stað þess að
karpa um skattaprósentur af
nauðsynjavörunni.
í lögum stendur að fiskurinn á
íslandsmiðum sé eign þjóðarinn-
ar og þá eign er hægt að færa
henni útlátalítið.
Offjárfesting í fiskiskipum og
veiðarfærum er ekki deiluefni.
Þúsundir manna til sjós og lands
ganga atvinnulausar. Hafnir eru
vannýttar, fiskvinnslustöðvar
standa tómar, raforkan er marg-
falt meiri en hægt er að selja,
verslunarhúsnæði er fáránlega
mikið og má lengi áfram telja til
að sýna að það þurfi ekki að
kosta nein býsn að veiða á inn-
anlandsmarkað og selja aflann
fyrir sáralítið verð.
Allt eins má borga fólkinu fyrir
veiðar og vinnslu og sölu sjávar-
fangsins eins og að láta það vera
á atvinnuleysisbótum.
Eitthvað mun olían kosta segja
eiginhagsmunaseggimir sem allt-
af vilja sitja einir að auðlindum
og sölumennsku. Auðvitað mun
hún kosta eitthvað og útgerðin
yfirleitt. En bæði ríki og sveitar-
félög greiða einhver ósköp fyrir
athafnaleysið og útgerðarkostn-
aðurinn fyrir að fiska fyrir inn-
anlandsmarkaðinn er hverfandi
fyrir öll þau útgjöld.
Vaxi einhverjum í augum að
þetta dragi úr sölu til útlanda má
benda á að innanlandsneysla á
fiski er svo hverfandi miðað við
útflutninginn að það mun engu
skipta í því tilliti þótt þjóðin
veitti sér þann lúxus að fá eigin
soðningu fyrir lítið sem ekkert.
Við fyrstu sýn kann sú hug-
mynd sem hér er sett fram að
vera fjarstæða. En með skyn-
samlegri útfærslu getur hún auð-
veldað ótrúlega mörgum lífsbar-
áttima. Kostnaðurinn getur orð-
ið sáralítill ef rétt er kalkúlerað
og enn skal ítrekað að innan-
landsneyslan er
sárah'til miðað við heildaraflann.
Matarverð á íslandi er óheyri-
legt og þótt oftast sé talað um
kjötið í því sambandi er verð-
lagningin á fiskinum margfalt
ósvífnari.
Svo skal aldrei gleymast að fisk-
urinn er sameign þjóðarinnar og
hún á öll að fá að njóta hennar,
en ekki aðeins einhveijir útvald-
ir.
Verður nýtt jökulskeið?
Er ísöld lokið?
Í TÍMANS RÁS
Ari Trausti
Gu&mundsson
jarðeðlisfræðingur
I. Kollsteypur veðurfars á norðurhveli
jarðar eru orðnar margar. Afar hlý tíma-
skeið hafa runnið á enda og fáeinar ísald-
ir, mjög köld og löng tímabil, lita 4000
milljóna ára sögu jarðar. Hin yngsta þeirra
hófst fyrir 2-3 milljdnum ára. Röð atburða
með hægum aðdraganda steypti jörðinni
út í öfgakennt ferli þar sem á hafa skipst
20-30 jökulskeið og jafnmörg hlýskeið. ís-
öld þessi er sögð vera hluti af tímaskeið-
inu kvarter í jarðsögunni en auk ísaldar
inniheldur kvarter stutt tímabil: Nútím-
ann sem tekur yfir sl. níu til tíu þúsund
ár, frá síðasta jökulskeiði og er blómaskeið
mannkyns.
né hvemig flókin atburðarásin varð. Hitt
er víst að jökulskeiðið bar brátt að; á all-
mörgum áratugum voru aðstæður lífvera
gjörbreyttar á norðurhvelinu. Á suður-
hveli stækkuðu jöklar mun minna.
m. Sjálft jökulskeiðið einkenndist af hita-
sveiflum en hámarki náðu jöklar og hafís
fyrir um 28.000 árum. Kanada, N-Evrópa,
nyrsti hluti Asíu, mestallt ísland, allt N-
íshafið og meira til hvarf undir eitt til þtjú
þúsund metra þykkan jökul og miklu
þynnri hafís. Um 5- 10% af íslandi stóðu
upp úr íshellunni; jökulsker og fjallabálk-
ar til stranda, en landið óbyggilegt. Fyrir
13.000-15.000 árum tók að hlýna svo um
munaði og eftir a.m.k. tvö stutt kuldaköst
snarhlýnaði og ísinn hvarf eins og dögg
fyrir sólu frá því fyrir um 9000 árum að
telja. Fyrir um 9700 árum lá jökuljaðar á
miðju Suðurlandsundirlendinu; nokkrum
öldum síðar hafði jökul hörfað upp í há-
lendið og fyrir 8000 var mestallt miðhá-
lendið örugglega orðið jökullaust.
H. Síðasta jökulskeið hófst fyrir 120.000
árum, að undangengnu bærilegu en
stuttu hlýskeiði (um 15.000 ár). Atburða-
rás í lofthjúpi og höfum breytti haf-
straumum og færði þá úr stað, meðalhiti
féll um nokkur stig, úrkomumynstur
breytist og jöklar og hafísþök tóku að
vaxa mjög hratt. Ekki er vel ljóst hvað olli
IV. Á nútíma hafa gengið yfir tvö allhlý
og tvö allköld 2000-2500 ára skeið. Við
lifum á síðara kalda skeiðinu sem sjálft
einkennist af hitafarssveiflum; langvinn-
um eins og „litlu ísöldinni' um 1500-1900
og skammlífum eins og hlýviðraskeiðinu
1920-1965. Um þessar mundir er fremur
svalt og jöklar stækka.
Útbrei&sla meginjökla og hafiss þegar sí&asta jökulskei& ísaldar
nóði hámarki fyrir um 28.000 árum. (Úr lce Ages e. Jon Erickson, 1990)
V. Auðvitað vaknar sú spurning hvort
brátt dragi að endalokum núverandi hlý-
skeiðs (nútímans) með nýju upphafi jök-
ulskeiðs eða hvort ísöld sé endanlega lok-
ið. Enginn veit það með vissu.
Fyrri kosturinn felur í sér gjörbyltingu á
högum manna um allan heim. Hér lyki
búsetu og öll okkar verk sem ekki eru
færanleg myndu eyðileggjast. Sýnt þykir
að umskiptin kynnu að verða snögg; veð-
urfar umbyltist á minna en hálfri til einni
öld; stórir jöklar næðu til sjávar á nokkr-
um öldum og eftir árþúsundir yrði landið
hkast Grænlandi í útliti. Síðari kosturinn
er fýsilegri; einkum ef nýtt 2500 ára hlýtt
tímabil tæki nú við.
VI. Mikið fé og fyrirhöfn er lögð í að
rannsaka ískjama, jarðlög, botnset úr höf-
unum o.fl. til að afla upplýsinga um fom-
veðurfar. Vera má að túlka megi teikn um
breytingar nógu snemma til þess að gera
okkur þær léttbærari en ella.
““ TÍMINN "" "_ Ritstjórn og skrifstofur: Hverfisgötu 33, Reykjavík
Ritstjóri: Þór Jónsson • Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson • Fróttastjóri: Stefón Ásgrímsson Póstfang: Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Utgefandi: Mótvaegi hf • Stjórnarformaður: Steingrímur Gunnarsson • Auglýsingastjóri Guðni Geir Einarsson. Aðalsími: 618300 Póstfax: 618303
• Auglýsingasími: 618322, auglýsingafox: 618321 • Setning og umbrot: Tæknideild Tímans • Prentun: Oddi hf. • ÚHit: Auglýsingastofan Örkin • Mána&aráskrift 1400 kr. Verð í lausasölu 125 kr.