Tíminn - 07.01.1995, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 7. janúar 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: |ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Byggðaþróunin
Hagstofa íslands hefur nú gefið út bráðabirgðatöl-
ur um íbúafjölda þann 1. desember síðastliðinn.
Þessar tölur birta athyglisverðar upplýsingar um
byggðaþróunina, ekki síst ef skoðuð er þróun síð-
asta áratugs.
Fram kemur að ekkert lát er á þeirri þróun að
fólk flytji frá landsbyggðinni til höfuðborgarsvæð-
isins. Þetta er athyglisvert nú í ljósi þess að at-
vinnuástand hefur síður en svo verið betra á höf-
uðborgarsvæðinu á síðasta ári en á landsbyggð-
inni. Það kemur í ljós víða, þegar grannt er skoðað,
að ekki er fylgni milli atvinnustigs og meðaltekna
í einstökum byggðarlögum og mannfjöldaþróun-
ar. Fólki fækkar í byggðarlögum sem hafa haft
bærilegt atvinnuástand og háar meðaltekjur.
Það er athyglisvert að skoða þróunina á síðustu
tíu árum. Þá kemur í ljós að ákveðin svæði á lands-
byggðinni draga að sér fólk, á þessum tíma fremur
en önnur. Þessi byggðarlög eru Sauðárkrókur á
Norðurlandi vestra, Eyjafjarðarsvæðið á Norður-
landi eystra, Egilsstaðir og Höfn í Hornafirði á
Austurlandi, og Selfoss, Hveragerði og Þorlákshöfn
á Suöurlandi. Á Vesturlandi og Vestfjörðum er
þessi þróun ekki eins augljós.
Tölur Hagstofunnar sýna að byggðaröskunin
heldur áfram og veldur verulegum vandamálum.
Þau eru ekki einskorðuð við landsbyggðina. Hag-
kvæmnin í því að þjóðin þjappi sér saman á suð-
vesturhorninu er ekki sjálfgefin. Útþensla höfuð-
borgarsvæðisins ýtir undir ókosti borgarsamfélags-
ins, umferðaröngþveiti og miklar vegalengdir, auk
annarra skuggahliða sem eru enn verri. Fólksfjölg-
unin á höfuðborgarsvæðinu er þegar farin að kalla
á risamannvirki í umferðarmálum, þar sem ein yf-
irbyggð gatnamót kosta jafnmikið fé og nýfram-
kvæmdir í vegum í heilu kjördæmi á landsbyggð-
inni á tveimur árum.
Það hafa verið uppi margar kenningar um
ástæður byggðaröskunarinnar, og umræðan um
hana er áratugagömul. Hér er um þróun að ræða,
sem haldið hefur áfram alla öldina, fyrst með
myndun þéttbýlis og síðar með hinum hraða vexti
höfuðborgarsvæðisins. Ástæðurnar eru margar og
samverkandi. Hins vegar er Tíminn þeirrar skoð-
unar að með vaxandi verkaskiptingu og sérhæfð-
um störfum í þjóðfélaginu hafi hallað á lands-
byggðina. Einhæft atvinnulíf, jafnvel þótt atvinn-
ustig sé gott, er ekki eitt fært um að halda í horfinu
eba fjölga fólki. Það sýnir sig, ef þróunin er skoð-
uð, að þéttbýlisstaðir, sem eru þjónustumiðstöðv-
ar fyrir umhverfi sitt og bjóða þarafleiðandi upp á
mismunandi störf í framleiðslu- og þjónustugrein-
um, halda betur í fólkið.
Öflug sveitarfélög, sem eru þess umkomin að
veita fólki þá þjónustu sem af þeim er krafist, eru
þýðingarmikil í þróun byggðar. Ljóst er að með
batnandi samgöngum er núverandi skipan sveitar-
félaganna úr sér gengin víða, þótt sums staðar hafi
sameining átt sér stað. Stærri sveitarfélög hafa
frekar burði til þess að opna möguleika til fjöl-
breyttara atvinnulífs en þau smærri. Þennan lær-
dóm verða landsbyggðarmenn að draga af þróun
síðustu ára í búsetu á íslandi.
Svona gera menn ekki
Birgir Guömundsson skrifar
Þegar Friörik Sophusson fjár-
málaráöherra tók á sig rögg á
dögunum og hugöist láta til
skarar skríöa gegn þeim sem
sleppa viö aö borga skatta ákvaö
hann aö bera niöur hjá blaösölu-
börnum. Þá var Friðrik enn á því
aö afnema hátekjuskattinn en
síöan hefur hann oröiö aö bakka
með hvoru tveggja, barnaskatt-
inn og afnám hátekjuskattsins.
Eftirminnilegt er hvernig fjár-
málaráðherrann var tekinn til
bæna af forsætisráðherra og
þingflokki sjálfstæðismanna í
barnaskattsmálinu, en þá mælti
Davíð hin fleygu orö eftir Bjarna
Benediktssyni: „Svona gerir
maöur ekki!"
Fleiri heilræbi
vantar
Illu heilli skildi Bjarni Bene-
diktsson ekki eftir slíkt heilræöi
um öll sviö mannlegra sam-
skipta handa arftökum sínum.
Kjaramálaumræöan að undan-
förnu er einmitt gott dæmi um
málaflokk þar sem fjármálaráð-
herra og kollegum hans í for-
ustusveit Sjálfstæðisflokksins
heföi ekki veitt af heilræðum frá
mönnum á borð við Bjarna Ben.
Friðrik Sóphusson er nýstaöinn
upp.úr sjúkraliöadeilu, sem dróst
óþyrmilega á langinn og olli
gríðarlegum óþægindum fyrir
fjölmarga aðila. Vitaskuld getur
slík deila alltaf þróast á þessa
lund ef sjónarmiöin eru mjög
ólík, eins og þau voru lengi
framan af milli ríkisvaldsins og
sjúkraliöanna. Meginrök fjár-
málaráðherra í málihu voru aö
ekkert svigrúm væri til umtals-
veröra launahækkana þar sem
slíkar launhækkanir myndu ekki
verða bundnar viö sjúkraliða
heldur gefa fordæmi og ganga út
yfir allt og valda sprengingu á
vinnumarkaöi og kollvarpa stöð-
ugleikanum. Aftur og aftur þuldi
fjármálaráðherrann þuluna um
svigrúmsleysið í sjúkraliðadeil-
unni vegna fordæmisgildis máls-
ins. Undir þetta tóku raunar aðr-
ir forustumenn Sjálfstæöis-
flokksins og þetta sjónarmið
kom m.a. fram í máli forsætis-
ráöherra á þingi.
Ekki skal um þaö dæmt hér
hvort ríkiö geröi góöan eöa
slæman samning viö sjúkraliða,
en hitt er alveg ljóst aö málflutn-
ingur fjármálaráöherra eftir að
búiö var að semja er beinlínis
hlægilegur. Skyndilega hefur
samningurinn viö sjúkraliða
ekkert fordæmisgildi fyrir aðra,
þvert á þaö sem búiö var aö
tönnlast á í 7 vikur. Málflutning-
ur fjármálaráöherra og ríkis-
valdsins er með þeim hætti að
ætla mætti aö þar á bæ sé gær-
dagurinn ekki til, og lífiö byrji
alltaf aftur og aftur upp á nýtt aö
morgni. Þaö sem var prinsipp-
mál í gær er ekkert atriði í dag,
fordæmisgildi sjúkraliðasamn-
inganna, sem tekist var á um á
áttundu viku var skyndilega ekki
fyrir hendi í dag. Nú má vera áö
fjármálaráöherra hafi einmitt
gert rétt þegar hann samdi við
sjúkraliðana. En viösnúningur-
inn í málflutningi hans eftir
samninginn er til þess eins fall-
inn aö grafa undan trúverðug-
leika ríkisvaldsins sem sanings-
aöila og er þess vegna afskaplega
óklókt frá sjónarhóli ríkisvalds-
ins. Þaö liggur viö aö hvaða út-
skýring önnur heföi verið betri
en þessi. Þetta á ekki síst viö þeg-
ar fjölmennir hópar opinberra
starfsmanna eins og kennarar
fylgjast með framvindunni og
eru aö velta fyrir sér til hvaða að-
gerða eigi að grípa. Skilaboöin til
þessara hópa eru einfaldlega aö
vingulsháttur einkenni afstöðu
ríkisvaldis, og stefnan markist af
því hvernig vindurinn blæs
hverju sinni. Því sé áhrifaríkara
að magna upp storm en halda
uppi samræöum viö fjármálaráö-
herra. Verkfallsvopnið sé áhrifa-
ríkt í því samhengi.
✓
I
tímans
rás
Ekki svarab
Þessi skilaboö veröa enn skýr-
ari þegar ekki er einu sinni talað
við kennara. Það er búiö að vera
vitað lengi aö þeir eru meö lausa
samninga frá áramótum og
kröfugerö þeirra hefur verið
þekkt. Þaö hefur veriö vitað aö
kennarafélögin eru að tala um
verkfallsboðun en samt er ekkert
við þá talað! Fjármálaráðherra,
menntamálaráöherra og ríkis-
stjórnin sjá ekki ástæðu til að
reyna aö lempa málin og ræöa
viö kennara t.d. um aöra þætti
en sjálfan launaliðinn, þó vitaö
sé aö á þeim vettvangi er ýmis-
legt ógert. Þvert á móti er við-
leitni kennaranna til viöræöna
hafnaö og enn frekari illsku
hleypt í máliö. Síöan er því ein-
faldlega lýst yfir aö kennarar og
opinberir starfsmenn séu slíkir
ómagar á þjóöinni og slíkar af-
gangsstærðir aö þaö verði að
semja við alla aöra á undan
þeim. Þessi „viöræöutækni" lít-
ilsviröingarinnar hjá fjármála-
ráöherra getur ekki haft nema
eina afleiðingu, að gera fólk bál-
illt og hleypa kjaramálum í
hnút. Hafi það veriö markmiö
fjármálaráðuneytisins halda friði
í skólum landsins út skólaáriö
hefði fyrir löngu átt aö vera búiö
að setjast niöur meö þeim og
hefja viðræöur um ýmis sérmál
þeirra, og þá er mjög ótrúlegt aö
til verkfallsboöunar hefði komið
jafnvel þó launaliðurinn sjálfur
heföi eitthvað dregist á langinn.
í staöinn stefnir ráöherra þessum
samskiptum — algjörlega að
ástæðulausu — í farveg átaka.
Afgangsstærbir í
skólum
Steininn tók þó úr nú í vik-
unni þegar fjármálaráöherra, allt
of seinn í eigin pólitísku útför,
kallaði formenn kennarafélag-
anna á sinn fund. Eftir að hafa
gefið frat í kennarasamtökin vik-
um saman meö því að virða þau
ekki viðlits og hafna vibræðum
bætir hann nú gráu ofan á svart í
svívirðingum meö því ab biöja
kennara um að hætta við verk-
fallsboöun sína vegna þess aö
þeir séu afgangsstærö sem geti
vel beðið þar til aörir eru búnir
aö semja!! Uppskeran varö eins
og til varö sáð, kennarar um
land allt eru komnir upp á háa
C-ið og trúlega hefur Friörik
tryggt verkfallssinnum massívan
sigur í komandi atkvæöagreiösl-
um.
Friöriki Sóphussyni fjármála-
ráöherra hefur tekist með stuðn-
ingi samráðherra sinna að
tryggja þá hugmynd í sessi hjá
launþegum ab viðræbur við rík-
isvaldið um kjaramál séu ekki á
dagskrá. Hann fer í heljarstökk í
málflutningi eins og ekkert sé og
vingulsstefnan nær hámarki
þegar hann stendur frammi fyrir
verkfalli. Honum hefur líka tek-
ist, meö ótrúlegum óklókindum,
dónaskap og tilgangslausum yf-
irlýsingum að hleypa kjaramál-
um kennara í slíkan hnút ab
vandséö er hvernig komist verb-
ur hjá verkfallsátökum.
Lendi þjóðfélagið á haus á út-
mánuöum vegna verkfallsátaka
kennara, sem í raun hefði veriö
algjör óþaríi, þá er ljóst aö þann
reikning má senda beint til Frib-
riks Sóphussonar fjármálaráb-
herra fyrir klúður, hroka og
handarbakavinnubrögð.
Þaö er í svona tilvikum sem
menn hljóta aö harma ab eng-
inn grípur í taumana og segi:
„Svona gera menn ekki!" ■