Tíminn - 07.01.1995, Blaðsíða 5

Laugardagur 7. janúar 1995
Mmimm
5
H ff 'SJ
■v*r _ ... ; li ■ *
Tímomynd CS
Horfur í upphafi árs
Jón Kristjánsson skrifar
Nú hafa forustumenn þjóðarinnar flutt
henni boðskap sinn um áramótin, því sá
siður helst að setja sig í stellingar á þess-
um tímamótum og spá í spilin. Áramótin
eru raunveruleg kaflaskipti. Einstakling-
ar, fyrirtæki og opinberir aðilar gera þá
upp stöðu sína.
Hins vegar skiptir miklu máli að gera
sér grein fyrir því hvað framundan er.
Um það er mikil óvissa um þessar mund-
ir. Það er þó öllum ljóst að kosningar
verða þann 8. apríl í vor, og tíminn líður
óðfluga þar til það uppgjör fer fram.
Kosningarnar valda óvissu um þaö
hver verður við stjórnvölinn síðari hluta
ársins. Þeir flokkar og samtök, sem bjóða
fram til kosninga, gera það væntanlega á
þeim forsendum aö þeir vilji taka þátt í
stjórn landsins og hafa áhrif. Álgjör
óvissa ríkir hins vegar um það hvernig
næsta ríkisstjórn verður samansett.
Það hefur nú nokkurn veginn tekið á
sig mynd hvernig listar Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks verða skipaðir fyrir
næstu kosningar. Meiri óvissa er um Al-
þýðuflokk, Alþýðubandalag, Kvennalista
og Þjóðvaka, en það mun vafalaust skýr-
ast á næstunni hvaða liði verður skipað
fram undir þeirra merkjum.
Þjóbvaki veldur óvissu
Eins og stendur veldur væntanlegt
framboð Þjóövaka, samtaka í kringum
Jóhönnu Sigurðardóttur, mestri óvissu.
Gengi þess í kosningum getur haft úr-
slitaáhrif á það hvaða meirihlutar mynd-
ast að þeim loknum. Gengi Þjóðvaka hef-
ur verið gott í skoðanakönnunum að
undanfornu, en sú síöasta í DV á
fimmtudag bendir þó til þess að hámark-
inu sé náö. Ég ætla ekki að gerast spá-
maður um hvaða áhrif þaö hefur, þegar
framboð Þjóðvaka birtast. Hins vegar er
það reynslan hingaö til að nýjar hreyf-
ingar hafa haft gott gengi fyrst, en dalaö
síðan í fylgi. Svo var bæði með hreyfingu
Vilmundar og Borgaraflokkinn, og
sömuleiðis R- listann á síðasta vori.
„Besti árangur í Evrópuy/
Talsmenn núverandi ríkisstjórnar
leggja ofurkapp á þann góða árangur
sem þeir telja að hafi náðst í efnahags-
málum á kjörtímabilinu. Það er til-
greind lág verðbólga, stöðugt gengi,
hagstæður viðskiptajöfnuður, bætt af-
koma fyrirtækja og hagstæð þróun í
vaxtamálum. Forsætisráðherra leggur
áherslu á að áríðandi sé að kjósa Sjálf-
stæðisflokkinn til þess að viðhalda þess-
um góða árangri, sem hann hefur um
hástemmd lýsingarorð
og telur þann besta í
Evrópu og þótt víðar
væri leitað.
Skuggahliðin
á málinu
Þetta væri allt saman
gott og blessað, ef ekki
væri skuggahlið á mál-
inu. Hún er sú aö stöðugleikinn stafar
að hluta til af samdrætti í þjóðfélaginu
og atvinnuleysi, sem nemur um 5% af
mannafla er að festast í sessi. Þegar ár-
angur í vaxtamálum er tíundaður,
gleymist að geta þess að ríkisstjórnin lét
það veröa eitt af sínum fyrstu verkum aö
hækka vexti á ríkisskuldabréfum, sem
varð til þess að vextir hækkuðu og kom-
ust á síðasta ári niður í það sem þeir
voru þegar hún tók við. Þar að auki er
vaxtastefna sú, sem nú er rekin, að
springa, m.a. vegna langvarandi halla-
reksturs ríkissjóðs og aukinnar lánsfjár-
þarfar af þeim sökum, og þess að fjár-
mögnun húsnæðislána á markaöi hefur
brugðist.
Alvarlegust er vissulega fjárhagsstaða
almennings í landinu, hraðvaxandi
skuldir og vanskil sem hrannast upp, og
sú staöreynd að útilokað er að lifa af
lægstu launum miðað við hógværar
kröfur um lífshætti. Þetta er vandamál
sem enginn stjórnmálamaður getur leitt
hjá sér.
Halli ríkissjóðs er að hluta til tengdur
samdrætti í þjóðfélaginu, þótt nokkur
umskipti hafi orðið á síðasta ári í veltu,
sem stafar af því að sjávarútvegurinn
hefur skilað miklum tekjum í þjóðarbú-
ið.
Verkefnl næstu
ríkisstjórnar
Næstu ríkisstjórnar, hver sem hún
verður, bíða erfið verkefni. Það er mikil
nauðsyn á því fyrir þá herra að raða
verkefnum í forgangs-
röð. Að mínu mati og
vitna ég þá einnig til
stefnuskrár Framsókn-
arflokksins, sem sam-
þykkt var á síðasta
flokksþingi, er tvennt
sem verður að setja í
forgang. Það er í fyrsta
lagi að leggja fjár-
magn til nýsköpunar í
atvinnulífi, til þess að berjast gegn at-
vinnuleysinu, og í öðru lagi að skuld-
breyta lánum einstaklinga og jafna kjör-
in í þjóðfélaginu. Hvorugt verkefnið er
auðleyst, en þau eru þó nátengd. Halli
ríkissjóðs er nátengdur vandanum í at-
vinnumálum. Ef atvinnuleysið minnkar
og fjölbreytni eykst í atvinnulífinu, nýt-
ur ríkissjóður góðs af því og eflist til
átaka.
Tillögur framsóknar-
manna
Flokksþing Framsóknarflokksins fjall-
aði sérstaklega um þessi mál á sínum
tíma og tillögur þess gera ráð fyrir því að
ríkissjóöur leggi fé af mörkum til skuld-
breytinga og fjármagn verði lagt fram til
nýsköpunar í atvinnulífinu. Þar er gert
ráð fyrir því að Byggðastofnun verði
breytt í alhliða atvinnuþróunarstofnun
og Iðnþróunarsjóður verji eigin fé sínu
til fjárfestinga í atvinnulífinu. Hlutverk
Atvinnuþróunarstofnunar yrði að leggja
áhættufjármagn í atvinnulífið, veita fyr-
irtækjum í nýrri starfsemi ábyrgðir, og
veita aðstoð og leiðbeiningar fyrir þá
sem eru að hefja atvinnurekstur.
Einnig er lagt til að Húsnæðisstofnun
fái breytt hlutverk, sem lýst er í orðun-
um „Ráðgjafar- og endurreisnarstöð
heimilanna". Þetta hlutverk felst meðal
annars í því að veita greiðsluaðlögun
lána, lengja lán, veita félagslega aðstoð
og greiðsluerfiðleikalán, jafnframt því
að sjá um félagslega húsnæðiskerfið.
Um þetta verkefni verði haft samstarf
við lífeyrissjóði, banka og sveitarfélög
auk ríkisvaldsins.
Hér er verið að leggja til að það hlut-
verk, sem stofnunin hefur nú þegar á
þessu sviði, verði stóreflt, en í lok síðasta
árs lágu 1400 umsóknir um greiðsluerf-
iöleikalán hjá stofnuninni, og afborgan-
ir og vextir af fjórðungi höfuöstóls hús-
bréfalána voru í vanskilum.
Meginlínur
Þetta eru meginlínur tveggja þeirra
forgangsverkefna, sem verða að komast
í framkvæmd eftir kosningar. Hið þriðja
er kjarajöfnun í landinu. Samningar eru
lausir á vinnumarkaði og það er ólíklegt
að komist verði frá þeim meö viðunandi
hætti fyrir láglaunafólk nema kjörin
verði jöfnuð. Slíkt verður trauöla gert
nema með þríhliða samkomulagi ríkis-
valds, atvinnurekenda og verkalýðs-
hreyfingar. Þjóðarsáttin á sínum tíma
byggöist á slíku samkomulagi.
Þróunin til fátæktar
Það er því hætt við að fyrstu mánuðir
ársins 1995 verði viðburðaríkir á sviði
þjóömála. Mér finnst mestu máli skipta
aö bregðast við vandamálunum af raun-
sæi og reyna með öllum ráðum aö koma
í veg fyrir það að þróunin haldi áfram til
þjóðfélags fátæktar og misskiptingar
lífsgæöa. Því miður hefur sú þróun verið
stöðug upp á síðkastið. ■
EMenn
málefni